Anne Karnında Fetal DNA- cffDNA

Fetal DNA- cffDNA nedir?

Günümüzün teknolojik imkânları sayesinde anne karnındaki bebeğin kromozom bozukluğunun olup olmadığını saptayabilmek amacı ile kullanılan birçok yöntem bulunmaktadır. Bu alanda en fazla tercih edilen yöntem ise, amniyosentezdir. Genellikle gebelik döneminde yapılan müdahalelerin yaratabileceği komplikasyon riski göz önünde bulundurulduğunda, tercih edilmektedir. Amniyosentez ile anne karnındaki bebeğe ait doku incelemesine dayanan yöntem olması nedeni ile düşük riskini bulundurduğu için çoğu anne adayı bu uygulamayı yaptırmak istememektedir. Bu doğrultuda geliştirilen yeni bir test sayesinde, anne adayından alınan kan ile bebeğin kromozom yapısına dair bilgi edilebilmektedir. Bu nedenle girişimsel olmayan ( non invaziv ) prenatal bir test olarak adlandırılır.

Serbest fetal DNA testi ile anöploidi taraması nasıl yapılır?

Anne karnındaki bebeğin incelenmesinde yapılan serbest fetal DNA testi ile anöploidi taraması üç farklı yöntemle gerçekleştirilmektedir:

• MPSS ( Massively Parallel Shotgun Sequencing )

Maternal ve fetal, milyonlarca serbest DNA dizilimi izlenir. Genom dizisinin bilinmesi ile her görüntünün orijini ve belirli kromozomda merkez alan DNA dizilimi sayısı belirlenir. Yapılan inceleme de Trizomi kaynaklı kromozomların neden olduğu moleküller, izlenen tüm moleküllere oranla diploid gebeliklerden daha fazla olması şeklinde tespit edilir.

• CSS ( Chromosome-Selective Sequence Analysis )

MPSS yönteminden farklı olarak, dizilim öncesinde Trizomi 21, 18, 13, X ve Y kromozomlarında bulunan özel bölgelere yönelik assay’ler kullanılır. Tüm genom yerine daha az sayıda bölge dizilimi gerçekleşir.

• SNP ( Single Nucleotide Polymorphism )

DNA dizisindeki tek bir nükleotidin değişmesi, SNP olarak adlandırılır. Tanımlanan binlerce SNP insanlarda meydana gelen farklılıkları sağlamaktadır. Bebeğin SNP’lerinin anne adayının SNP’sinden farklı olduğunun tespitine dayanır. Tanımlanan bir kromozoma ait maternal ve fetal SNP’lerin arasından herhangi bir farklılığın olup olmadığı araştırılır ve matematiksel hesaplamalar ile fetal SNP dağılımı, maternal SPN dağılımı karşılaştırılır. Bu karşılaştırılma da Monozomi, dizomi veya Trizomi ile ilişkili olup olmadığı incelenir. SNP yönteminde diğer yöntemlerden farklı olarak triploidiler de tanımlanabilir.

Fetal DNA testi kimlere yapılır?

Her anne karnındaki bebeğin kromozomal anomali taşıma riski vardır. Bu riskin en fazla görüldüğü durumlar ve fetal DNA testinin yapılması gerekenler ise aşağıdaki gibi olmaktadır:

• 35 yaş ve üzeri anne adayları
• Ultrason kontrollerinden anomali bulgusu ile karşılaşılması
• Daha önceki gebeliklerde Trizomi öyküsü
• Ailede risk faktörünün bulunması ( dengeli translokasyon )
• İkili, üçlü ve dörtlü tarama testlerinden yüksek risk sonuçları

Fetal DNA testi ile hangi kromozomal bozukluklar tespit edilir?

• 45,X0 (Turner sendromu)
• 47,XXY (Klinefelter sendromu)
• 47,XXX (Triple X sendromu)
• 47,XYY (XYY sendormu)
• Trizomi 16
• Trizomi 22 22q (DiGeorge sendromu)
• Trizomi21 (Down sendromu)
• Trizomi18 (Edwards sendromu)
• Trizomi13 (Patau Sendromu)
• 5p (Cri-du-chat sendromu)
• 1p36 delesyon sendromu
• 15q (Prader-Willi sendromu)
• 15q (Angelman sendromu)

Fetal DNA testinin avantajları ve sonuçları nelerdir?

• Kolay uygulama

Gebeliğin 10. Haftasından sonra uygulanabilir. Anne adayından alınan kan örneği ile sonuçlar 15 ile 20 gün içinde elde edilir. Herhangi başka bir işleme gerek duyulamaz.

• Güvenli uygulama

Herhangi bir girişime gerek duyulmadan yalnızca anne adayından alınan kan örneği ile gerekli sonuçların elde edildiği, tamamen risksiz bir testtir.

• Kesin sonuç

Diğer ultrason aracılığı ile yapılan kan testlerinde olduğu gibi, diğer tarama testlerinin %5’lik yanılma payı ile yalancı pozitiflik ve %30 yalancı negatif sonuçlarının olması söz konusu değildir. Yani trizominin kesin tanısı için uygulanan bu yöntemler yanlış sonuçları verebilmektedir. Ancak fetal DNA testinde ortaya çıkan bu yanılma payı oldukça azdır. Down sendromuna neden olan Trizomi 21’nin incelenmesinde yaklaşık %0, 1 oranında yanılma payı ve %99 oranındaki doğruluk payı ile kesin sonuçlar elde edilmektedir.

• Fetal DNA testinin değerlendirilmesi

Tekil gebeliklerde cffDNA testi, Down sendromu taramalarında hem yüksek yakalama hem de düşük yanlış pozitif sonuçların elde edilmesi ile diğer tarama testlerinden çok daha üstün özellikler sergilemektedir. Yapılan test ile Trizomi 18, 13 ve seks kromozomu anomalilerini yakalama oranı Trizomi 21’e göre daha düşüktür. Çoğul gebeliklerde ise, cffDNA testinin performansı için daha geniş kapsamlı araştırılmaların yapılması gerekmektedir. Ancak cffDNA testinin yanlış pozitif ve yanlış negatif verme oranları değerlendirilerek daha sık erken anomali taraması ve gebelik riskleri açısından değerlendirme imkanı tanıdığı için, gebeliğin ilk üç ayında yapılan ultrasonografi kontrolleri ile beraber değerlendirilmesi gerekir. Yüksek risk ve düşük risk elde edilen test sonuçlarının olması halinde, NT’nin 3,5 mm üzerinde olduğu ya da fetal yapısal anomali saptanan gebeliklerde invazif testin yapılması gerekir.