Böbrek Nakli Geçiren Kadınlarda Gebelik

Böbrek yetmezliği hem ülkemizde hem de dünyada sıkça rastlanan rahatsızlıklardan birisidir. Böbrek yetmezliği yaşayan kişiler tedavi döneminde hem kendileri hem de aileleri için çok zorlu bir süreç yaşarken, doğru böbreğin bulunması ve nakledilmesiyle ise çok sağlıklı ve konforlu bir yaşama başlayabilirler.

Böbrek yetmezliği yaşayan ve haftanın belli günlerinde diyaliz makinesine bağlanması gereken kadınlarda bu sorunun altında yatan hastalık, kullanılan ilaçlar, psikolojik sıkıntılar ve bunun gibi sorunlar sebebiyle sıklıkla hormonsal bozukluklar yaşanmaktadır. Hormonsal sorunlar olması da genellikle adet düzensizlikleri, cinsel yaşamda isteksizlik ve ileriki boyutlarda kısırlık sorunlarına sebep olabilmektedir.

Hatta bu konuya dair yapılan çalışmalarda böbrek yetmezliği olan kadınların menopoza girme yaşlarının 5 yıl kadar daha erken olduğu saptanmıştır. Ancak organ bağışının öneminin bir kez daha altını çizer şekilde belirtmekte fayda var ki; başarılı bir böbrek nakli geçiren kadınlarda 1 ve 20 ay içerisinde adet düzeninin sağlandığı ve üreme, yumurtlama işlevlerinin yeniden düzenlendiği tespit edilmiştir.

Aslında üreme çağında olan kadınların böbrek nakline ihtiyaç duyma ve nakil olma sıklığı ortalama % 2 civarındadır ve bunların % 12’si de sağlıklı bir bebek dünyaya getirebilmektedir.

Gebelikte böbreklerde hangi değişiklikler olur?

Gebelikte anne adayının vücudunun her yerinde, her bir sisteminde pek çok değişiklik yaşanmaktadır. Gebeliğin ilk 5. – 6. ayları ise böbreklerdeki kan akımının yaklaşık olarak % 50 – 60 oranında arttığı dönemdir. Böylelikle anne adayının böbreklerinden süzülen sıvı miktarı da artmaktadır, hatta gebeliğin ilk 13 haftasında en yüksek değerlerde seyreder.

Gebelikte progesteron hormonunun etkisiyle damarlardaki direnç azalır ve ilk 24 haftalık dönemde tansiyon da düşme eğilimi seyreder. Ancak gebeliğin son 3 ayında ise hormonların etkisi azaldığından, tansiyon da gebelik öncesindeki değerine dönmeye başlar. Anne adayının böbreklerinde yaşanan bu işlev artışı gebelikte idrarda az da olsa şeker ve protein kaçağı olması normal karşılanır.

Gebelikte böbreklerin yaşadığı deneyim sadece işlevsel boyutta değildir, yapısal anlamda da bir büyüme söz konusudur. Bir de idrar borusu hormonların etkisiyle, kimi zaman da rahmin sağa doğru eğilmesi ve idrar borusuna baskı yapması sebebiyle idrar akışı yavaşlar, bu da idrar yolları enfeksiyonu ve böbrek taşları oluşumuna zemin hazırlar.

İşte bu şekilde anlatılabilen gebelikte böbreklerde yaşana değişimler, böbrek yetmezliği sorunu olan kadınlarda, böbreğe aşırı yüklenme olarak karşımıza çıkar ve dolayısıyla da böbrek yetmezliği çok daha şiddetli hale gelir.

Nakil olan böbreğe gebeliğin etkileri nelerdir?

Böbrek yetmezliği çok ciddi şekilde yaşamı zorlaştıran ve ilerleyen safhada hayatı tehdit eden bir sorundur. Böbrek nakli ile bu sorun çözülmüş olsa da sonrasında gelişen bir gebelik, yeni nakil olan böbreğe fazlaca yük bindirebilir.

Çünkü nakilden sonra nakil olan böbreğin işlevinde artış olur ve rahmin de büyümesiyle birlikte idrar yollarına baskı da artar. Böbrek nakli sonrasında gebe kalan kadınların gebeliklerinin seyri ve böbreğin gebelikten etkilenme düzeyi incelenmeli, takip edilmelidir. Bu bağlamda serumdaki kreatinin düzeyi, anne adayının hipertansiyon sorunu olup olmaması ve idrardaki protein kaçağı önemlidir.

İzlenen bu değerlere göre de böbreğin zarar görmesi ve işlev kaybı ya da bebekte meydana gelebilecek sorunların görülme riski ortaya çıkar. Çünkü nakledilen böbreğin hamilelikte böbreğin süzme görevi artar ve kullanılan ilcaların dozundaki değişiklikler böbreğin reddedilmesine sebep olabilir.

Anne adayı her ne kadar çok başarılı bir böbrek nakli geçirmiş olsa da, gebelikte hipertansiyon, gebelik şekeri, idrar yolları enfeksiyonu ve kansızlık yaşama riskleri çok yüksektir. Bu sebeple de böbrek nakli geçiren kadınlar gebe kaldıklarında çok yakından takip edilmeliler.

Böbrek naklinden sonra gebe kalan kadınların bebeklerinde hangi etkiler görülür?

Böbrek nakli ne kadar başarılı geçmiş olursa olsun, gebelik sürecinde hem anne adayını hem de bebeği bekleyen ciddi riskler bulunmaktadır. Bebeği etkileyen en önemli sorunların başında prematüre doğum gelmektedir. Böbrek nakli olan kadınların % 50, hatta 60’ı gebeliklerinde erken doğum yapmaktalar.

Bu erken doğum oranının yüksek olmasının sebepleri; enfeksiyonlar, kullanılan ilaçlar, su kesesinin erken patlaması ve böbreğin yükünün bir an önce hafifletilebilmesi için erken doğumun zorunlu olmasıdır.

Böbrek nakli olan kadınlar gebe kaldıklarında, bebeklerin yaklaşık yarısında plasenta işlevlerinin erken dönemde bozulması ve bundan dolayı da gelişim geriliği görülür.

Böbrek nakli geçiren kadınlar nakilden ne kadar zaman sonra gebe kalabilirler?

Böbrek nakli olan kadınların ne zaman ve hangi koşullarda gebe kaldıkları çok önemlidir. Bu bağlamda canlı bir vericiden böbrek nakli yapılan kadınlar için ideal anne olma zamanı, böbrek naklinden 1 yıl sonrası iken, kadavradan yapılan nakilden ise 2 yıl sonrası olarak önerilmektedir. Ancak naklin üzerinden 5 yıl ve daha fazla zaman geçmesi durumunda elde edilen gebeliğin böbreği ciddi bir şekilde tehlikeye atma durumu söz konusu olmaktadır.

Böbrek nakli geçiren kadınlar gebelikte neler yapmalı?

Başarılı bir böbrek nakli geçiren kadınlar aslında hamile kalmadan önce ciddi bir hazırlık süreci geçirmeliler. Bu bağlamda özellikle de enfeksiyonlara karşı sitomegalovirus, herpes, hepatit gibi virüs enfeksiyonları araştırılmalı, gerekli önlemler alınmalıdır. Nakil edilen böbreğin gebelik stresini ve yükünü kaldırabilecek yeterlilikte olup olmadığı testlerle değerlendirilmeli, herhangi bir kuşku varsa gebelik ertelenmelidir.

Böbrek nakli geçiren kadınlar gebe kalmak istediklerinde, güvenli olduğu bilinmeyen ilaçları kullanmayı en az 6 hafta önceden bırakmalılar.

Böbrek nakli geçiren kadınların gebelik takiplerinde, ilk 3 aylık süre 2 haftalık aralıklarla hem bebek hem de genel olarak böbrek fonksiyonları kontrol ve takip edilmelidir. İlk 3 ay sorunsuz bir şekilde atlatıldığında ise anne adayı, bebek ve böbrek 3- 4 haftalık aralıklarla kontrol edilmelidir. Gebeliğin son 3 ayına gelindiğinde ise ultrason takipleri 2 hafta arayla düzenli olarak yapılmalıdır. Özellikle de son ay içinde bebeğin sağlığının izlenmesi, muhtemelen annede hipertansiyon ve bebekte gelişim sorunları açısından araştırılması hayati önem taşımaktadır.

Böbrek naklinden sonra gebe kalan kadınlarda doğumun zamanlaması konusunda karar vermek için anne adayına nakil edilen böbreğin işlevi ile ilgili veriler yol gösterici olacaktır. Bu bağlamda böbreğin işlevlerinde az da olsa olumsuzluk, bir sorun, bebeğin en yakın zamanda doğmasına dair karar vermeden çok etkilidir. Ancak yapılan tetkiklerde böbreğin fonksiyonları ve durumu sağlıklı, normal izleniyorsa doğumun normal zamanı beklenir.

Böbrek nakli olan kadınlarda doğum şekli konusunda ise çoğunlukla sezaryen tercih edilmektedir. Şöyle ki, tüm faktörlerin normal seyrettiği bir vakada normal doğum yapılabileceği görüşü hakimdir. Ancak genellikle bu konuda riske girmeme fikri daha ağır basmaktadır. Elbette ki, böbrek nakli geçiren kadınların doğum yapacağı hastanede mutlaka yeni doğan ve yoğun bakım koşullarının bulunması çok büyük önem arz etmektedir.

Yukarıda sıralanan veriler ve yorumlar göz önünde bulundurulduğunda böbrek yetmezliğinin çok ciddi bir sağlık sorunu olduğu ve böbrek nakli ile hastanın tamamen sağlıklı bir yaşama dönebildiği söylenebilmektedir. Böbrek nakli yapılan kişiler, nakilden bir süre sonra normal yaşamlarına dönebilirlerken, nakil olan kadınların da gebe kalmayı istemeleri normaldir.

Ancak bu kadınların gebe kalabilecekleri zaman dilimi kısıtlı olduğundan, nakilden bir yıl sonrasında gerekli tetkikler yapılmalı ve bir sakınca görülmediği taktirde doktor kontrolünde gebelik gerçekleştirilmelidir.