Doğum lekeleri, doğumda ya da sonrasındaki ilk birkaç hafta boyunca ciltte görülen bir tür renk değişikliğidir. Bu lekeler genelde kanserli değildir.
Doğum lekeleri, yüzde ya da vücutta herhangi bir bölgede meydana gelebilir. Renk, boyut, görünüş ve şekil olarak farklılık gösterebilirler. Bu lekelerden bazıları kalıcıdır ve zamanla büyür. Bazıları ise tamamen kaybolur. Doğum lekelerinin çoğu zararsızdır ancak lekeler altta yatan başka bir sağlık sorununa işaret ediyor olabilir. Bazı durumlarda doğum lekelerinin kozmetik nedenlerden dolayı alınabilir.
Doğum lekeleri neden oluşur?
Doğum lekelerinin aşerilen yiyecekler ile ilgili olduğuna dair bazı hikayeler duymuş olabilirsiniz ancak bunlar gerçek değildir. Doğum lekeleri anne adayının gebeliği sırasında yaptığı ya da yapmadığı şeylerden kaynaklanmamaktadır. Doğum lekelerinin oluşmasına neden olan etken bilinmemektedir.
Doğum lekeleri genetik midir?
Bazı doğum lekeleri kalıtsal olabilse de aileden geçebilse de pek çoğunda böyle bir durum söz konusu değildir.
Çok nadir olarak bazı lekeler, gen mutasyonundan kaynaklanabilmektedir. Örneğin, bazı bebekler Klippel-Trenaunay sendromu isimli çok nadir bir durum olan Porto şarabı lekesi ile doğmaktadır. Bu sendrom, genelde kalıtsal olmayan bir genetik mutasyondan kaynaklanmaktadır. Nadir olarak görülen durumlardan biri olan Sturge-Weber sendromunda da Porto şarabı lekeleri olmakta ancak bu lekelere farklı bir gen mutasyonu neden olmaktadır. Bu mutasyonlar kalıtsal değildir ve aileden geçmez.
Doğum lekeleri hayatın sonraki dönemlerinde çıkabilir mi?
Doğum lekeleri, doğumda ya da doğumdan hemen sonra ortaya çıkan cilt lekeleridir. Cildinizde yer alan ben gibi yapılar hayatınızın sonraki döneminde ortaya çıkabilir ancak bunlar doğum lekesi olarak değerlendirilmez.
Doğum Lekesi Çeşitleri
Doğum lekelerinin çoğu birkaç kategori altında yer alır ve lekelerin oluşma nedenleri birbirinden farklıdır:
Vasküler (damarsal) doğum lekeleri: Vasküler doğum lekeleri, kan damarlarının cildin belirli bir bölgesinde olmaları gerekenden farklı bir şekilde oluşmalarından kaynaklanır. Örneğin, bir bölgede gerekenden fazla kan damarı bir araya gelebilir ya da kan damarları olması gerekenden daha büyük olur.
Pigmente doğum lekeleri: Pigment hücrelerinin bir bölgede çok fazla bulunması sonucu meydana gelir. Pigment hücreleri, cildinize doğal rengini veren hücrelerdir.
Vasküler Doğum Lekeleri
Vasküler doğum lekeleri, yenidoğanların yaklaşık yüzde 40’ında görülmektedir. Vasküler doğum lekelerinin türleri aşağıdaki gibi olmaktadır.
Somon lekeleri: Bu kırmızı ya da pembe lekeler genelde gözlerin arasındaki bölgede, göz kapaklarında ya da boynun arkasında görülmektedir. Bu lekeler bazen ‘leylek ısırığı’ ya da ‘melek öpücüğü’ olarak isimlendirilmektedir. Somon lekeleri, küçük kan damarlarının cildin altında kümelenmesi ile oluşur. Somon lekelerinin rengi bazen hafifleyebilmekle bu lekeler tıbbi tedavi gerektirmez.
Hemanjiyomlar: Bu doğum lekeleri pembe, mavi ya da açık kırmızı renkte olabilmektedir. Genelde uzuvlarda, kafa bölgesinde ya da boyunda görülür. Hemanjiyomlar bazen küçük boyutlarda ve çıkıntısız oluşabilir. Ancak bazen bebek doğduktan sonra birkaç ay içinde lekede çıkıntı meydana gelebilir ve leke büyüyebilir. Hemanjiyomların çoğu çocuk, ergenlik çağına geldiğinde ortadan tamamen kaybolur. Bazen ise leke kaybolsa da arkasında soluk bir iz bırakır.
Hızlı büyüme gösteren hemanjiyomların bazılarının çocuğun görüşünü ya da solunumunu etkilemediğinden emin olmak için tıbbi olarak alınması gerekebilir. Birden çok hemanjiyomu olan çocukların iç hemanjiyom açısından kontrol edilmeleri gerekir.
Porto şarabı lekesi (nevus flammeus): Porto şarabı lekeleri, cildin altındaki küçük kan damarlarının anormal bir şekilde oluşması ile meydana gelir. Vücudun her yerinde görülebilen bu lekeler genelde yüz ve boyun bölgesinde oluşmaktadır. Porto şarabı lekeleri başlangıçta pembe ya da kırmızı olup sonradan koyu kırmızı ya da mora dönebilir. Bu lekeler tedavi edilmezse zamanla kaybolmaz ve daha koyu hale gelebilir. Lekenin olduğu yerdeki deri çok kuru, kalın ya da pütürlü olabilir. Göz kapağında yer alan Porto şarabı lekeleri, tıbbi tedavi ya da gözlem altında tutulma gerektirir. Bu doğum lekeleri nadir olarak genetik durum ile ilişkilidir.
Pigmente Doğum Lekeleri
Pigmente doğum lekeleri arasında aşağıdakiler yer almaktadır:
Benler: Benlerin rengi pembeden açık kahverengiye ya da siyaha kadar değişiklik göstermektedir. Benlerin boyutları farklı olabileceği gibi düz ya da çıkıntılı olabilirler. Genelde yuvarlak şekilli olan benler, yüzde ve vücutta her bölgede görülebilir. Benlerin bazıları zamanla kaybolabileceği gibi bazıları da ömür boyu kalmaktadır. Benlerde meydana gelen değişiklikler bazen cilt kanseri ile ilgili olarak görülmektedir.
Sütlü kahve (café au lait) lekeler: Bu lekelerin şekli genelde oval ve rengi ise soluk kahverengi olmaktadır. Cildinizin doğal rengi ne kadar koyuysa sütlü kahve lekeler de o kadar koyu renkte olacaktır. Bu doğum lekeleri, doğumdan çocukluğun erken dönemlerine kadar herhangi bir zamanda meydana gelebilir. Boyutları büyüyebilen bu lekeler genelde zamanla hafifler. Bazı çocuklarda birden fazla leke bulunabilmektedir. Çocukta bulunan leke çok ciddiyse bu durum oldukça nadir bir sağlık sorunu olan nörofibromatozise işaret ediyor olabilir.
Moğol lekeleri: Çıkıntısız, mavimsi-grimsi olan bu lekeler genelde cildinin doğal rengi koyu olan insanlarda görülür. Genelde zararsız olan bu lekeler bazen morluklar ile karıştırılabilir. Moğol lekeleri genelde alt sırt ve kalça bölgesinde görülür. Moğol lekeleri genelde çocuk 4 yaşına geldiğinde ortadan kaybolur.
Doğum Lekesi Tedavisi
Doğum lekelerinin çoğu tedavi gerektirmemekle birlikte bazılarının ise tedavi edilmesi gerekebilir. Bu nedenle endişeleriniz varsa doğum lekelerinin muayene edilmesi faydalı olacaktır.
Doğum lekeleri kişinin sağlığını etkiliyorsa ortadan kaldırılabilir. Doğum lekeleri bazen kozmetik amaçlarla da tedavi edilebilmektedir. Doğum lekeleri için uygulanabilecek tedaviler şunlar olmaktadır:
Lazer tedavisi: Lazer tedavisi, Porto şarabı lekelerini önemli ölçüde hafifletmek ya da onları daha az görünür kılmak için uygulanabilmektedir. Bu tedavinin dermatolog ya da cerrah tarafından uygulanması gerekmektedir. Isı ve ışığın bir arada kullanıldığı bu tedavide başarı oranı en çok bebekken yapıldığında elde edilmekle beraber daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde de uygulanabilir. Lazer tedavisi rahatsızlık verebileceği için işlemin yapılacağı bölgeye lokal anestetik uygulanabilir. Bu yöntem ile elde edilen sonuçlar genelde kalıcı olmakla beraber geçici olarak şişlik ya da morarma meydana gelebilir.
Beta-blokerler: Beta-blokerler, tansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bazı beta-blokerler hemanjiyomun boyutunu küçültmek ya da görünümünü azaltmak için kullanılabilir. Bu ilaçların işe yaramasının nedeni, kan damarlarını küçültmesi ve kan akışını azaltmasıdır. Bu da hemanjiyomun hafiflemesine ve küçülmesine neden olur.
Kortikosteroidler: Kortikosteroidler, ağızdan alınabilen ya da doğrudan doğum lekelerine enjekte edilebilen anti-inflamatuar ilaçlardır. Bu ilaçlar, kan damarlarını etkileyerek doğum lekesinin boyutunun küçülmesine yardımcı olabilmektedir.
Ameliyat: Bazı doğum lekelerinin ameliyat ile alınması gerekebilir. Çok derin olan hemanjiyomlar, etrafındaki sağlıklı dokuya zarar verebileceği için bu lekeler ameliyat ile alınabilir. Hemanjiyomlar gibi büyük benler de ameliyat ile alınabilmektedir.
Doğum lekelerinin alınması genelde hastanede yatış gerektirmemekte ve dermatoloğun muayenehanesinde de gerçekleştirilebilmektedir. Bu ameliyatta doktorunuz lokal anesteziden sonra küçük bir neşter ile lekeyi alır. Doğum lekesi büyükse birkaç sefer işlem yapılması gerekebilir.
Doğum lekeleri alındıktan sonra bölgede kalıcı izlerin oluşmaması için doku genişletme uygulanabilir. Bu yöntemde, doğum lekesinin alındığı yerin yakınındaki sağlıklı derinin altına bir balon yerleştirir. Bu işlemin gerçekleştirilmesi ile yeni ve sağlıklı derinin büyümesi sağlanır. Bu yeni doku doğum lekesinin alındığı yeri kapamak için kullanılır ve sonrasında balon çıkarılır.
Sonuç Olarak
Doğum lekelerinin çoğu zararsızdır ve kendi kendilerine kaybolur. Ancak çocuğunuzda doğum lekesi varsa bu lekenin, çocuğun doktoru tarafından izlenmesi gerekebilir. Çünkü bazı durumlarda doğum lekeleri tedavi gerektiren bir genetik sorun ile ilgili olarak ortaya çıkabilmektedir.
Doğum lekesinin boyutunda büyüme, çıkıntı oluşturma ya da renginde koyulaşma gibi değişiklikleri takip etmeniz gerekir. Doğum lekesinde hızlı bir büyüme gördüyseniz doktora haber vermelisiniz.
Bazen benler cilt kanserine dönebilmektedir. Çocuklarda nadir olarak görülen bu durum yetişkinlerde ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle benlerin boyutlarının, renginin ve şeklinin takip edilmesi önemlidir. Sınırları belirsiz olan benlerin de dermatolog tarafından görülmesi faydalı olacaktır.
Doğum lekeleri üzerinde lazer tedavisi, ilaç tedavisi ve ameliyat gibi tedaviler uygulanabilmekte ve bu tedaviler genelde bebeklik döneminde başlandığı zaman en etkili şekilde işe yaramaktadır.
