Tiroid bezi, boyunda bulunan kelebek şekilli ve küçük bir bezdir. Bezler, bedenin çalışması için bileşenler üreten organlardır. Tiroid sağlığımızda büyük rol oynayan hormonlar üretir. Örneğin tiroid hormonları kalp ritmini ve metabolizma hızını etkileyebilirler.
Tiroid bezi bazen belli hormonları çok fazla veya çok az üretir. Bu olduğu zaman buna tiroid bozukluğu adı verilir. Bazı kadınlarda gebelikten önce başlamış olan tiroid bozuklukları vardır, bazılarında ise ilk olarak gebelikte veya doğumdan kısa süre sonra ortaya çıkabilirler.
Tedavi ile tiroid rahatsızlıkları gebelikte sorunlar yaratmayabilirler. Ancak tedavi edilmeyen tiroid problemleri gebelikte veya doğumdan sonra siz ve bebeğiniz için sorunlar yaratabilirler.
Temel Tiroid Rahatsızlıkları Nelerdir?
İki temel tiroid problemi şöyle:
Hipertiroidi
Tiroid aşırı aktif olduğunda ve çok fazla tiroid hormonu ürettiğinde ortaya çıkar. Bu rahatsızlık bedenin pek çok fonksiyonunun hızlanmasına sebep olabilir. Gebelikte genelde Graves hastalığı adı verilen otoimmün bozukluktan kaynaklanır. Otoimmün bozukluklar, bedendeki enfeksiyonlar ile savaşan antikor hücrelerinin hatayla sağlıklı dokulara saldırmaları sonucunda ortaya çıkarlar. Eğer Graves hastalığınız varsa, bağışıklık sisteminiz tiroidinizin çok fazla tiroid hormonu üretmesine sebep olan antikorlar üretiyor demektir. Nadiren de olsa hipertiroidi sabah bulantısının daha ağır bir versiyonuna sebep olabilir. Yine nadiren olsa da, hipertiroidi tiroid nodüllerinden de kaynaklanabilir. Bunlar çok fazla tiroid hormonu üreten tiroid üzerindeki kitlelerdir.
Hipotiroidi
Tiroidin aktifliği düşük olduğunda ve yeterince tiroid hormonu üretemediğinde ortaya çıkar ve bu nedenle beden fonksiyonları yavaşlar. Gebelikte genelde Hashimoto hastalığı adı verilen otoimmün bozukluktan kaynaklanır. Hashimoto hastalığına sahip olduğunuzda, bağışıklık sisteminiz tiroide saldıran antikorlar üretir ve ona hasar verdiğinden yeterince hormon üretemezsiniz.
Eğer gebelikte tiroid rahatsızlığınız varsa, tedavi seçenekleri sağlıklı bir gebelik ve bebek sahibi olmanızı sağlayabilirler.
Gebelikte Tiroid Hastalıkları Nasıl Teşhis Edilirler?
Sağlık kurumları gebelikten önce veya gebelik sırasında tiroid rahatsızlıkları için yüksek riskli değilseniz veya bir iki işaret ve belirtiniz yoksa genelde bu rahatsızlığa dair test yapmazlar. Eğer işaret ve belirtileriniz varsa, bunu doktorunuza belirtin. Rahatsızlığın işaretleri başka birisinin dikkatini çekmiş olabilir, örneğin tahrişler olabilir veya öksürüyor olabilirsiniz. Belirtiler sizin hissettiğiniz ve başkalarının göremediği şeylerdir. Örneğin sersemlik hissetme veya boğaz ağrısı gibi şeyler olabilir. İşaret ve belirtiler zamanla ve yavaşça ortaya çıkabilirler. Pek çoğu başka sağlık sorunlarının da işaret ve belirtileridirler ve bu nedenle bunlara sahip olmak illa ki tiroid rahatsızlığınız olduğu anlamına da gelmez.
Doktorunuz tiroid rahatsızlığını kontrol etmek için fizik muayenede bulunur ve kan testi uygular. Kan testi sonuçlarında tiroid hormonlarının düzeyleri ve bedeninizdeki tiroid uyarıcı hormonun (TSH) düzeyleri görülür. TSH hormonu tiroid bezine tiroid hormonları üretmesini söyleyen bir hormondur. Eğer tiroid hastalığınız olabileceğini düşünüyorsanız, doktorunuza bundan bahsedin.
Gebelikte Tiroid Hastalığı İçin Riskiniz Var mı?
Eğer aşağıdaki şartlar mevcutsa gebelikte tiroid hastalığı riskiniz daha yüksektir:
- Şu anda tiroid hastalığı tedavisi görüyorsanız veya tiroid nodülleriniz veya guatrınız varsa. Guatr tiroid bezinin şişmesidir ve bu nedenle boynun şişkin görünmesine sebep olur.
- Geçmişte tiroid hastalığı geçirmiş olmak (doğum sonrası dahil) veya tiroid rahatsızlığına sahip bir bebek doğurmuş olmak.
- Otoimmün bozukluğunuz varsa veya ailenizde otoimmün hastalıklara dair bir geçmiş varsa. Aile geçmişi, rahatsızlığın ailenizde bulunmasıdır. Bu bilgi doktorunuza gebeliğinizi etkileyebilecek rahatsızlıklara dair bilgi verir. Eğer ailenizde tiroid veya otommün hastalıklar geçmişi varsa bundan bahsedin.
- Tip-1 diyabet. Diyabet kanda çok fazla glukoz adlı şekerin bulunmasıdır. Tip-1 diyabet zaten mevcut olan bir diyabet türüdür, yani ona gebelikten önce sahipsinizdir. Eğer tip-1 diyabetiniz varsa, pankreasınız insülin üretmeyi bırakır. İnsülin hormonu bedeninizde doğru miktarda glukoz olmasını sağlar.
- Yüksek dozlu boyun radyasyonu veya hipertiroidi tedavisi geçirdiyseniz. Radyasyon bir enerji türüdür. Dalgalar veya parçacıklar olarak yolculuk eder.
Eğer tiroid rahatsızlığı geçirdiyseniz veya tiroid rahatsızlığı için riskiniz varsa, test için doktorunuza danışın.
Hipertiroidi Belirtileri ve İşaretleri Nelerdir?
Tedavi edilmeyen hipertiroidi gebelikte ve doğumdan sonra kadınlar ve bebekler için sorunlar oluşturabilir.
Kadınlardaki problemler şöyle:
- Preeklampsi: Bu ciddi tansiyon problemi gebeliğin 20. haftasından sonra ortaya çıkabilir veya doğumdan sonra da oluşabilir. Rahatsızlıkta kadında tansiyon yüksektir ve böbrek ile karaciğer gibi diğer organlar normal şekilde çalışmayabilirler. Tansiyon, kanın damar duvarlarına uyguladığı güçtür. Damarlar kanı kalpten bedenin diğer bölümlerine taşıyan kanallardır. Yüksek tansiyon, damarlara gelen kan gücünün fazla yüksek olmasıdır. Kalbe yük bindirebilir ve gebelikte sorunlara sebep olabilir.
- Pulmoner hipertansiyon: Bu yüksek tansiyon türünde akciğerlerdeki damarlarda ve kalbin sağ kısmında yüksek tansiyon vardır.
- Plasenta ayrılması: Bu ciddi rahatsızlıkta plasenta rahim duvarından doğumdan önce ayrılır. Rahimde bulunan plasenta bebeğe kordon vasıtasıyla oksijen ve gıda taşır.
- Kalp yetersizliği: Kalp bedenin geri kalanına yeterince kan pompalayamadığında olur.
- Tiroid fırtınası: Bu belirtilerin aniden kötüleşmesidir. Nadirdir ancak gebelikte olursa hayati tehlike oluşturabilir. Tiroid fırtınası geçiren gebe kadınlarda kalp yetersizliği riski yüksektir.
Bebeklerde problemler ise şöyle:
- Erken doğum: Doğumun 37. gebelik haftasından önce gerçekleşmesidir.
- Guatr
- Düşük doğum ağırlığı: Bebeğin 2.5 kilodan daha hafif doğmasıdır.
- Tiroid problemleri: Graves hastalığına sebep olan antikorlar gebelikte plasenta ile geçerler. Eğer gebelikte Graves hastalığına sahipseniz, bebeğiniz de doğumdan sonra tiroid problemleri riskine sahiptir. Eğer gebelikten önce Graves hastalığı için radyoaktif iyot tedavisi gördüyseniz, bebeğinizde Graves hastalığı riski vardır.
- Düşük veya ölü doğum: Düşük, bebeğin 20. gebelik haftasından önce rahimde ölmesidir. Ölü doğum ise bebeğin rahimde 20. haftadan sonra ölmesidir.
Hipotiroidi Gebeliği Nasıl Etkiler?
Tedavi edilmeyen hipertiroidi gebelikte anne ve bebekler için problemler ile bağlantılıdır.
Kadınlardaki problemler şöyle:
- Anemi: Bedeninize oksijen taşıyan alyuvarların yetersiz miktarda olmasıdır.
- Gebelik tansiyonu: Gebeliğin 20. haftasından sonra başlayan ve doğumun ardından geçen tansiyondur.
- Preeklampsi
- Plasenta ayrılması
- Postpartum kanaması: Doğumun ardından fazla kanama olmasıdır. Ciddi ancak nadir bir rahatsızlıktır. Genelde doğumdan sonra ilk gün olur ancak 12 haftaya kadar olabilir.
- Miksödem: Ağır, tedavi edilmemiş hipotiroidinin sebep olduğu nadir bir rahatsızlıktır ve komaya girip ölmeye sebep olabilir.
- Kalp yetersizliği: Kalbin olması gerektiği kadar kan pompalayamamasıdır. Hipotiroidi kaynalı kalp yetersizliği nadirdir.
Bebekler için problemler şöyle olabilirler:
- Bebek miksödemi: Ağır hipotiroidi ile bağlantılı bir rahatsızlıktır. Cüceliğe, zeka geriliğine ve diğer problemlere sebep olabilir. Cücelik, kişinin çok kısa olmasıdır. Zeka geriliği ise zekanın ortalamanın altında olmasıdır ve günlük hayatta işlev gösterebilmek için gerekli yeteneklerin yoksunluğudur.
- Düşük doğum ağırlığı.
- Büyüme, beyin ve sinir sistemi gelişiminde sorunlar: Sinir sisteminde beyin, omurilik ve sinirler vardır. Sinir sistemi hareket etmeyi, düşünmeyi ve hissetmeyi sağlar. Tedavi edilmeyen hipotiroidi, özellikle de ilk trimesterde olursa, bebekte düşük IQ düzeyine sebep olabilir.
- Tiroid problemleri: Bu nadirdir ancak Hashimoto hastalığına sahip kadınların bebeklerinde olabilir çünkü antikorlar gebelikte plasentayı geçebilirler.
- Düşük veya ölü doğum
Postpartum Tiroidit Nedir?
100 kadından 1 ila 21’inde tiroid doğumdan sonraki ilk yılda şişer. Bu otoimmün rahatsızlığa postpartum tiroidit adı verilir. Tiroidin çok aktif olmasına, çok az aktif olmasına sebep olabilir veya ikisi birden de olabilir.
Gebelikte ve Emzirme Sırasında Tiroid Rahatsızlıkları Nasıl Tedavi Edilirler?
Gebelikte tiroid hastalıkları için kullanılan ilaçların büyük kısmı bebek için güvenlidir. Tiroid ilaçları bedendeki tiroid düzeylerinin doğru miktarda olmalarına yardımcı olabilirler. Doktorunuz gebelikte kan testi ile TSH ve T4 düzeyinizi ölçecektir ve ilacı doğru dozda verecektir. T4 hormonu tiroid tarafından üretilir.
Eğer gebelikten önce tiroid rahatsızlıkları için ilaçlar aldıysanız, gebe kalmadan önce doktorunuzla konuşun. Doktor ilacı veya dozunu değiştirmek isteyebilir. Eğer hamile kaldığınızda hali hazırda tiroid ilaçları kullanıyorsanız, almaya devam edin ve en kısa süre içerisinde doktorunuzla konuşun.
Hipertiroidi Tedavisi
Eğer hafif hipertiroidiniz varsa, tedavi gerekli olmayabilir. Eğer daha ağırsa, antitiroid ilaç almanız gerekebilir. Bu ilaç tiroidin daha az tiroid hormonu üretmesini sağlar.
Pek çok doktor aşırı aktif tiroide sahip gebe kadınların tedavisinde ilk trimesterde propylthiouracil adlı antitiroid ilacı, ikinci ve üçüncü trimesterded ise methimazole adlı ilacı kullanıyor. Bu ilaçların zamanlaması önemli. İlk trimesterden sonra propylthiouracil kullanımı karaciğer problemlerine sebep olabilir. İlk trimesterde methimazole ise doğum kusuru riskini arttırabilir. Doğum kusurları doğumda mevcut olan sağlık sorunlarıdırlar. Bedenin bir veya daha fazla parçasının şekil ve işlevlerini değiştirirler. Doğum kusurları genel sağlık sorunlarına, bedenin gelişimine ve işlevlerine dair problemler doğurabilirler.
Doktorlar bazen hipertiroidi için radyoaktif iyot kullanıyorlar. Hamile kadınlar bu ilacı almamalılar çünkü bebekte tiroid sorunlarına yol açabilir.
Emzirme sırasında antitiroid ilaçlarının düşük dozlarda alımı güvenlidir.
Hipotiroidi Tedavisi
Levothyroxine gebelikte az aktif olan tiroid tedavisi için en yaygın kullanılan ilaçtır. Levothyroxine, kendi tiroidinizin yeterince üretmediği T4 tiroid hormonunun yerine geçer. Bu ilacı gebelikte almak güvenlidir. T3 hormonu içeren tiroid ilaçlarını gebelikte almak güvenli değildir.
Eğer gebe kalmadan önce hipotiroidiniz varsa muhtemelen gebelikte dozu arttırmanız gerekecektir. Bu konuda gebe kaldığınızı öğrenir öğrenmez doktorunuzla görüşmeniz gerekiyor. Doktor gebelikte TSH düzeylerinizi ölçerek doğru dozu almanızı sağlayacaktır.
Emzirirken Levothyroxine veya diğer ilaçlar ile hipotiroidi tedavisi için doktorunuzla görüşmelisiniz.
