Hormonal doğum kontrol yöntemleri, adından da anlayabileceğiniz üzere önemli bir amaca hizmet eder: doğum kontrolü. Diğer doğum kontrol yöntemlerine göre daha etkili olmasının dışında, etkileri yalnızca gebeliği önlemesi ile sınırlı değildir. Aslında; adet düzensizliğini gidermek, ciltteki sivilceleri gidermek ve daha fazlası gibi diğer olumsuz sağlık koşullarının tedavisine yardımcı olmak için de kullanılmaktadır.
Bununla birlikte, hormonal doğum kontrol yöntemlerinin yan etkisi yoktur. Ancak, tüm ilaçlarda olduğu gibi; herkesi farklı şekillerde etkileyebilen faydalı etkileri ve potansiyel riskleri vardır.
Hormonal doğum kontrol yöntemleri, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok farklı formda mevcuttur:
- Doğum kontrol hapları: Doğum kontrol haplarının markaları arasındaki temel fark, içlerindeki progesteron ve östrojen miktarlarıdır. Bu nedenle, bazı kadınlar, semptomlara dayanarak çok az ya da çok fazla hormon aldıklarını düşünürlerse, farklı bir markaya geçebilirler. Gebeliğin önlenebilmesi için, doğum kontrol haplarının her gün alınması gerekmektedir.
- Gebelik önleyici bantlar: Bantlar da östrojen ve progesteron hormonlarını içermektedir. Ancak, cilt yüzeyine yerleştirilerek kullanılır. Tam etki için, haftada bir kez değiştirilmeleri gerekmektedir.
- Vajinal halka: Gebelik önleyici bant ve doğum kontrol hapları gibi vajinal halkalar da, progesteron ve östrojen hormonlarını içermektedir. Halka, vajina içine takılır. Halkaların, ayda bir değiştirilmesi gerekmektedir.
- Doğum kontrol iğnesi: İğneler, yalnızca progesteron hormon içermektedir ve doktorun muayenesinde 12 haftada bir yenilenmektedir. Uzmanlara göre, doğum kontrol iğnesinin etkisi, almayı bıraktıktan sonra bir yıl kadar daha devam edebilir.
- Rahim içi araç(spiral): Hem hormon içeren hem de hormon içermeyen rahim içi araçlar vardır. Hormon salgılayanları, progesteron içermektedir. Rahim içi araç, doktor tarafından rahme yerleştirilmektedir. Tipine bağlı olarak, her 3-10 yıl arasında değiştirilmesi gerekmektedir.
Vücudun nasıl tepki verdiği, her kadına göre değişkenlik gösterse de, her hormonal doğum kontrol seçeneğinin benzer faydaları ve riskleri vardır.
Doğum kontrolü ile ilgileniyorsanız, hangi hormonal doğum kontrol tipinin size uygun olduğu konusunda doktorunuza danışarak hareket edin. Etkinliği, kullanım konusunda ne kadar tutarlı olduğunuza bağlı olacaktır. Örneğin, bazı kadınlar her gün doğum kontrol hapı almakta zorlanabilir. Bu nedenle, rahim içine yerleştirilen spiral ya da doğum kontrol iğnesi gibi seçenekler daha iyi olacaktır.
Farklı yan etkileri olabilen ve hormonal olmayan doğum kontrol seçenekleri de vardır. Bir doğum kontrol hapı, doğru şekilde kullanılırsa, istenmeyen bir gebelik riski %1’e kadar düşmektedir. Ancak, bir gün bile unutmanız hamilelik riskini arttıracaktır.
Üreme Sistemi
Yumurtalıklar, kadın üreme hormonları olan östrojen ve progesteronu doğal olarak içerir. Bu hormonların her ikisi de sentetik olarak üretilebilir ve doğum kontrolünde kullanılabilir.
Normalden daha yüksek östrojen ve progesteron seviyeleri, yumurtalıkların yumurta bırakmasını önler. Yumurta olmadan, spermin dölleyecek bir şeyi de olmaz. Progesteron ayrıca, servikal mukusu da değiştirerek daha yapışkan ve kalın bir hale getirir. Bu da, spermin rahme girme şansını oldukça zorlaştırır.
Rahim içi araç gibi bazı hormonal doğum kontrol yöntemlerinde; daha kısa ya da daha hafif geçen adet dönemleri, adet kramplarında hafifleme ya da adet öncesi belirtilerde azalma gözlemleyebilirsiniz. Bu etkiler nedeniyle, adet öncesi disforik bozukluk yaşan kadınların bu doğum kontrol tipini kullanmasının nedenleri arasındadır. Endometriozis olan bazı kadınlar da ağrılı semptomları hafifletme için bu yöntemi tercih edebilmektedir.
Hormonal doğum kontrol yöntemlerini kullanmak, endometriyal ve yumurtalık kanseri riskini bile azaltabilir. Aldığınız süre ne kadar uzun olursa, risk de o kadar düşmektedir. Bu tedaviler, ayrıca kanserli olmayan yumurtalık ve meme büyümelerinde de koruma sağlayabilir. Bununla birlikte, hormonal doğum kontrol yöntemlerinin, meme kanseri riskini bir şekilde arttırabileceği konusundaki tartışmalar sürmektedir.
Hormon içeren doğum kontrol yöntemlerini kullanmayı bıraktığınızda, adet döngüleriniz birkaç ay içinde genellikle normale dönmektedir. Yıllarca doğum kontrol hapı kullanmaktan kaynaklanan bazı kanser önleyici faydaları, birkaç yıl daha devam edebilir.
Vücudunuza oral ya da diğer hormonal doğum kontrol tiplerini aldığınızda, üreme sistemi ile ilgili yan etkiler şunlardır:
- Adet düzensizliği ya da ekstra kanama
- İki adet dönemi arasında lekelenme ya da kanama
- Vajinada tahriş
- Meme hassasiyeti
- Göğüslerde büyüme
- Libido artışı ya da azalması
Ciddi ancak nadir görülen yan etkiler arasında, bir haftadan daha uzun süren kanamalar yer almaktadır.
Hormonal doğum kontrol yöntemleri, rahim ağzı kanseri riskini bir miktar arttırabilir. Ancak araştırmacılar, bu risk artışının yöntemin kendisinden mi yoksa HPV’ye maruz kalmanın riski arttırmasından mı kaynaklandığı konusunda emin değildir.
Kardiyovasküler ve Merkezi Sinir Sistemi
Uzmanlar, sigara kullanmayan sağlıklı bir kadının, oral yolla alınan hormonal doğum kontrol tiplerinden ciddi yan etkiler yaşamasının mümkün olmadığını belirtiyor. Bununla birlikte, bazı kadınlar için doğum kontrol hapları ve bantlar kan basıncında artışa neden olabilir. Vücuda alınan ekstra hormonlar, kan pıhtıları için risk altına sokabilir. Aşağıdaki durumlar söz konusu olduğunda, bu riskler de artış göstermektedir:
- 35 yaşın üzerinde ve sigara kullanıyorsanız
- Yüksek tansiyon sorununuz varsa
- Mevcut bir kalp hastalığınız varsa
- Şeker hastasıysanız
- Aşırı kiloluysanız
Bu yan etkiler, genellikle nadir görülür. Ancak, meydana gelmeleri durumunda potansiyel olarak çok ciddidirler. Bu nedenle, hormonal doğum kontrol yöntemlerinin doktor kontrolünde belirlenmesi gerekir. Kanlı öksürük, göğüste ağrı ya da bayılma gibi sorunlar yaşıyorsanız, mutlaka tıbbi yardım alın. Bununla birlikte; şiddetli baş ağrıları, konuşmada zorlanma ya da uyuşmalar, inme belirtileri de olabilir.
Östrojen hormonunda yükseliş, migreni şiddetlendirebilir. Bazı kadınlarda, duygu durumu değişiklikleri ve depresyon da görülebilir.
Vücut, bir hormon dengesini korumaya uğraştığından, ruh halinde değişimlere neden olması mümkündür. Ancak, doğum kontrol yöntemlerinin ruh sağlığı üzerindeki etkileri hakkında çok az çalışma vardır. Yalnızca, 2017 tarihli ve 340 sağlıklı kadının katıldığı bir çalışmada; oral yolla alınan doğum kontrol haplarının genel refahı bir miktar azalttığı bulunmuştur.
Sindirim Sistemi
Bazı kadınlar, hormonal doğum kontrol tiplerini kullanırken, kilo ve iştahta değişimler yaşayabilir. Ancak, doğum kontrol hapları ya da diğer hormonal seçeneklerin kilo artışına neden olduğunu gösteren çalışma ve bilimsel kanıt sayısı oldukça azdır. Kilo artışı olsa bile, bunun 12 aylık bir dönemde 4 kilonun altında olduğunu gösteren bir çalışma da mevcuttur.
Bununla birlikte, hormonlar yeme alışkanlıklarınızın değişmesine neden olabilir. Bu değişiklik, kilonuzu etkileyebilir. Ancak bu, doğrudan doğum kontrolünün nedeni değildir. Ayrıca, vücutta ödeme neden olabileceğinden, geçici bir kilo alımı da gözlemlenebilir.
Hormonal doğum kontrol haplarının sindirim sistemi üzerindeki diğer yan etkileri; mide bulantısı ve şişkinliktir. Ancak, vücudunuz, giren bu ekstra hormona alıştıkça, birkaç hafta içerisinde genellikle rahatlama eğilimi gösterir.
Geçmişte safra taşı problemi ile karşılaştıysanız, doğum kontrol hapları daha hızlı taş oluşumuna neden olabilir. Ayrıca, karaciğer kanseri ve iyi huylu karaciğer tümörleri riski de vardır.
Gözlerinizde ya da cildinizde şiddetli bir ağrı hissediyorsanız, sarılı ve kusma varsa, doktorunuza danışın. Bununla birlikte; dışkı renginin ve idrar renginin değişmesi, ciddi yan etkilere işaret ediyor olabilir.
Cilt
Birçok kadın için hormonal doğum kontrol hapları, akneyi iyileştirebilir. Konuyla ilgili yapılan 31 çalışmada, toplamda 12.579 kadının doğum kontrolü hapı kullanımı ve yüzdeki aknelere etkisi incelenmiştir. Çalışmaların sonucunda, bazı doğum kontrol haplarının akneyi azaltmada etkili olduğu bulunmuştur.
Diğer yandan, bazı kadınlarda akne artışı gözlemlenebilir ya da hiçbir değişiklik fark edilmeyebilir. Bazı durumlarda, doğum kontrol hapları ciltte açık kahverengi lekelere neden olabilir.
Her kadının vücudundaki hormon seviyeleri farklıdır. Bu nedenle, tercih edilecek bir hormonal doğum kontrol tipinde hangi yan etkilerin ortaya çıkacağını tahmin etmek de zordur.
Bazen, doğum kontrol tiplerinin içerdiği hormonlar, aşırı tüylenmeye neden olabilir. Doğum kontrol hapları aynı zamanda; koyu renkli tüylerin yüz, sırt ve karın bölgelerinde uzamasına neden olan bir durum olan “hirsutizm” için ana tedavi seçeneğidir.
Mevcut doğum kontrol yönteminizin sizin için uygun olmadığını düşünüyorsanız, doktorunuza danışın. Nasıl hissettiğiniz ve yan etkiler konusunda açık ve dürüst bir şekilde konuşarak, ihtiyacınız olan doğru doğum kontrol tipini ve doğru dozu alabilirsiniz.
