Kısırlık Nasıl Anlaşılır?

Her çift, hayatının bir döneminde çocuk sahibi olma isteği duyar ve bu durumda genellikle korumasız cinsel ilişkiyi bıraktıktan kısa süre sonra gebelik elde edeceğini düşünür. Günümüzün yaşam ve çalışma koşullarında genellikle çocuk sahibi olma isteği ileri yaşlara ertelenmekte, ancak yaş ilerleyince de doğal yolla gebeliğin önüne pek çok engel çıkmaktadır. 

Bazı kişiler yaştan, bazıları genetik sebeplerden, kimileri ise birtakım doğumsal ya da sorundan edinilen rahatsızlıklardan dolayı bebek sahibi olamıyor ve “kısırlık” teşhisi konuyor. Ancak daha önce hiç çocuk sahibi olmaya çalışmamış kişilerin, ne kadar doğurgan olduklarını bilmelerinin genellikle bir yolu yok. Yani her çift, bebek sahibi olmayı planlayıp bunun için denemeler yapıncaya kadar sanki ilk korumasız cinsel ilişkide gebelik elde edebileceğini zanneder.

Oysaki bu hiç de öyle olmayabiliyor, hatta daha önceden bir ya da iki tane çocuğu olan kişiler de ileriki dönemlerde kısırlık sorunu yaşayabiliyor. Zira genetik özellikler, geçirilen hastalıklar, kazalar, kullanılan ilaçlar, sağlıksız beslenme ve yaşam koşulları gibi etkenler kısırlık sebebi olabiliyor. Sebebi her ne olursa olsun, günümüzde kısırlık nadir görülen bir sorun değil, bir tabu değildir. Aynı zamanda üreme tıbbının kaydettiği yenilikçi tedavi yöntemleri ve özellikle de tüp bebek tedavisi sayesinde kısırlık artık çok da zor çözümlenen bir sorun olmaktan çıkmıştır. 

Ne zaman kısırlıktan şüphe edilir?

Pek çok çiftin zannettiği üzere, ilk korumasız cinsel ilişkide gebe kalabilme olasılığı % 15 kadar düşük bir ihtimaldir. Bu da aslında kadın ve erkeğin çok genç ve çok sağlıklı oldukları ve yumurtlama zamanında ilişkiye girdikleri ve hatta daha pek çok koşulun aynı anda olumlu seyrettiği bir durumda mümkündür. Bunun dışında doğal yolla gebelik için birkaç ay düzenli olarak korumasız cinsel ilişkiye girmek gerekir. Zaten kısırlığın tanımında da bundan bahsedilir.

Üreme çağındaki bir çift, kadının yaşı 35’in altındaysa yaklaşık 1 yıl, kadının yaşı 35’in üzerindeyse 6 ay kadar düzenli olarak, yani haftada 2 – 3 kez korumasız cinsel ilişkiye girdiği halde gebelik elde edemediyse kısırlıktan şüphe edilmeli ve daha fazla vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Kısırlık, düzenli aralıklarla korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edememe durumudur. Zaten kısırlığın ana semptomu hamile kalamamak değildir. Başka semptomlar olmayabilir veya olsa da fark edilmeyebilir. Ayrıca var olan semptomlar kısırlığa neyin neden olduğuna bağlı olarak da değişebilir. Birçok sağlık sorunu doğal yolla hamile kalmayı zorlaştırabilirken, bazen bunun için hiçbir sebep bulunmaz.

İşte tüm bunlardan dolayı “Kısırlık nasıl anlaşılır” sorusunu kendimize sormadan önce ilk olarak kısırlığı belirtebilecek durumlara kısaca bir göz atarak hangi hallerde şüphelenmek gerektiğini bilmek lazım. 

Kısırlık belirtileri nelerdir?

Kısırlığın belli başlı birçok belirtisi mevcuttur. Ancak aşağıda sayılan bu belirtilerin hepsi kesin olarak kısırlığa işaret etmeyebilir. Dolayısıyla kısırlık şüphesinde net bir tanı koyabilmek için doktorun tetkik ve sonuçlarına ihtiyaç vardır. 

Genel olarak kısırlık belirtileri;

• Erkeklerde çok az meni olması,
• Kasıklarda kramplar ve ağrılar olması, 
• Hamile olmadığı halde memelerden süt gelmesi,
• Fazla kilolu olma, 
• Vücutta normal dışı fazla kıl olması,
• Vücutta normal dışı sivilcelenme,
• Adet düzeninde bozukluklar ve hiç adet görmeme,
• Çok ağrılı ve sancılı adet dönemleri geçirme, 
• Adet döneminde fazla kanama olması,
• Genç çiftlerde 1 yıl boyunca korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edememe,
• 35 yaş üstü çiftlerde 6 ay boyunca korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edememe şeklinde sıralanabilir.

Üreme yetisi için ve özellikle de kadınların gebe kalabilme yetileri için 35 yaş çoğunlukla sınır olarak kabul edilir. 35 yaş üstüne gelmiş kadın ve erkeklerde, üreme organlarının veriminin düşmesi maalesef gebelik şansını da giderek düşürmeye başlar. Bu sebeple de 35 yaşın üzerindeki çiftlerin bebek sahibi olabilmek için çok fazla bir zamanlarının kalmıyor olması ya da üreme yetisinin hızla düşüyor olması bakımından daha fazla vakit kaybetmemeleri önerilir. 

Yukarıda sıralanan kısırlık belirtileri genel geçerli olanlardır. Bunları kadınlar ve erkekler bakımından daha detaylı olarak bilmekte fayda var.

Kadınlarda kısırlık belirtileri nelerdir?

Kadınlarda, adet döngüsü ve yumurtlamadaki değişiklikler kısırlık ile ilgili en temel belirtiler olabilir. Bununla birlikte; 

• Anormal seyreden adet dönemleri (kanamanın normalden daha ağır veya daha hafif olması),
• Düzensiz seyreden adet dönemleri (normalde her adet kanaması yaklaşık olarak ayların aynı gününe denk gelirken, her dönem arasındaki gün sayısının her ay değişmesi),
• Hiç adet olmaması ya da adetlerin aniden durması, 
• Adet dönemlerinin çok ağrılı, acılı olması (sırt ağrısı, pelvik ağrı ve kramp),

Bazen kadınlarda kısırlık bir hormon problemiyle ilişkili olabilir. Bu tür bir durumda semptomlar şu şekilde sıralanabilir:

• Daha fazla sivilce oluşumu gibi cilt değişiklikleri,
• Cinsel istek ve arzudaki değişiklikler,
• Dudaklarda, göğüste ve çenede koyu ve kalın kıl çıkması,
• Normal dışı saç dökülmesi veya saç seyrelmesi,
• Hızlı ve ani kilo alımı

Kadınlarda kısırlığa yol açabilecek diğer bozukluk belirtileri şunlardır:

• Emzirmeden kaynaklanmayan meme uçlarından süt beyazı bir akıntı
• Cinsel ilişki esnasında çok şiddetli ağrı

Yukarıda sıralanan kısırlık belirtilerinin yanında her kadında diğer birçok şey kısırlıkla ilişkili olabilir ve semptomları da değişir.

Erkeklerde kısırlık belirtileri nelerdir?

Erkeklerde aslında kısırlık sorunu çoğunlukla hiçbir belirti vermeyebilir. Bu sebeple de erkekler çoğunlukla bebek sahibi olmaya çalışana kadar kısır olduğunu fark edemeyebilir. Kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de semptomlar kısırlığa neyin neden olduğuna bağlı olarak değişir. Bu bakımdan erkeklerde kısırlık belirtileri genel olarak; 

• Saç büyümesinde değişiklikler,
• Aşırı kıllanma ya da kılların normal dışı bir şekilde dökülmesi,
• Cinsel istekte değişiklikler,
• Testislerde ağrı, yumru veya şişlik olması,
• Ereksiyon ve boşalma sorunları,
• Küçük ve sert testisler

Kısırlık şüphesinde doktora ne zaman gidilir?

35 yaşın altında olanlar ve bir yıl boyunca düzenli aralıklarla korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edemeyenler, aynı zamanda 35 yaş ve üstünde olanlar da altı ay boyunca düzenli korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edemeyenler daha fazla vakit kaybetmeden doktora başvurmalılar. Kısırlık şüphesiyle doktora başvurulduğunda doktor genellikle; kan, idrar ve görüntüleme testleri yaparak kadının neden hamile kalmakta zorlandığını tespit etmeye çalışır. Erkeklerde ise sperm sayısını ve spermin genel sağlığını kontrol etmek için bir sperm analizi yapılabilir.

Kısırlık şüphesinde doktor, gebelik isteyen çifti üreme endokrinoloğuna yönlendirebilir. Endokrinologlar kısırlık konusunda uzmanlaşmış olduklarından daha detaylı bir inceleme sonucunda kısırlık sebebini keşfedebilirler. Bu amaçla kısırlık belirtileri ve çiftin tıbbi geçmişi hakkında sorular sorulacaktır. Bu sürece yardımcı olabilmek için doktora gitmeden önce aşağıdaki bilgileri yazmak ve doktora bilgi vermek önemlidir:

• Daha önceden kullanılan reçeteli ilaçlar,  vitaminler, mineraller, takviyeler ve reçetesiz satın alınan diğer ilaçlar da dahil olmak üzere kullanılan tüm ilaçlar,
• Ne sıklıkta korunmasız cinsel ilişkiye girilmekte, ne kadar süredir doğal yolla gebelik denenmekte ve en son hamile kalmaya çalışılan tarih,
• Vücutta son dönemlerde olan değişiklikler veya fark edilen diğer belirtiler,
• Geçmişte yapılan ameliyatlar veya tedaviler ve özellikle üreme sistemi ile ilgili olanların tarihleri,
• Herhangi bir radyasyon veya kemoterapi almış olmak,
• Sigara kullanımı, günde kaç tane sigara içildiği ve alkol ya da uyuşturucu alışkanlığı varsa ne sıklıkta kullanıldığı, 
• Herhangi bir cinsel yolla bulaşan hastalık öyküsü (CYBH) olup olmadığı,
• Çiftte veya aile üyelerinde herhangi bir genetik bozukluk, diyabet, tiroit hastalığı gibi kronik hastalıklar olup olmadığı gibi tüm normal dışı ve üreme sistemini ilgilendirebilecek durumlar konusunda doktora detaylı şekilde bilgi verilmesi kısırlık sebebinin belirlenmesini ve tedavisini kolaylaştıracaktır. 

Kısırlık nasıl anlaşılır?

Öncelikle bir süredir korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilemediyse, ardından yukarıda sıralanan belirtilerin bir tanesi ya da birkaç tanesi mevcutsa ilk olarak vakit kaybetmeden bir sağlık kurumuna başvurarak gerekli tetkiklerin yapılması çok önemlidir. Üreme yetisinde yaşın önemi çok büyük olduğundan aslında geçen her gün doğal yolla gebelik şansı azalabilmektedir. Bu bakımdan bir an önce doktora başvurup gerekli tedaviyi almakta fayda var. Kısırlık şüphesiyle doktora başvuran çiftlerde erkeklerde kısırlık sebeplerini incelemek daha kolay olduğu için genellikle doktorlar, ilk olarak anne adayı değil baba adayı için belli prosedürleri takip ederler. Eğer erkekte kısırlık sebebi bulunamadıysa kadının detaylı şekilde incelenmesi yoluna gidilir.

Erkeklerde kısırlık nasıl anlaşılır?

Erkeklerde kısırlık şüphesinde yapılan incelemelerde; ilk olarak meninin miktarı, meninin içindeki sperm sayısı, sperm hareketliliği ve sperm şekli gibi konularda değerlendirmeler yapılır. Bunun yanında meniyle ilgili bir sorun görüldüğünde, fiziksel olarak testis muayenesi yapılabilir ve böylece varikosel gibi kısırlık yapıcı rahatsızlıklar tespit edilirse ortadan kaldırılabilir. Unutulmamalıdır ki, erkeklerin iyi bir cinsel performansı olması ve bilinen bir iktidarsızlık sorunu olmaması, kısır olmadığı anlamına gelmez. Zira sperm sayısı, hareketliliğinin düşük olması, sperm şekillerinin uygun olmaması gibi sorunlar gözle görülemezken, gebeliğe engel olabilir. Bu bakımdan doktorun yapacağı muayene ve tetkikler tanı ve tedavi için çok faydalı olacaktır.

Kadınlarda kısırlık nasıl anlaşılır?

Kadınlarda ise kısırlığı anlamak biraz daha uzun tetkiklere dayanıyor ve bu nedenle de erkeklerden daha zahmetli olabiliyor. Kadınlarda kısırlık incelemesi için takip edilen adımları şu şekilde sıralanabilir:

• Rahim filmi ve görüntüleme
• Hormon tahlillerinin yapılması
• Rahimdeki miyom, polip, kist gibi oluşumların incelenmesi
• Yumurtalıkların incelemesi ve yumurtlama kontrolü
• Rahim yapısındaki bozulmaların tespiti
• Adet düzeni üzerine incelemeler

Gerçekleştirilen bu testler ve muayenelerden elde edilen veriler sayesinde anne adayının gebe kalmasına engel olabilecek tüm etkenler tespit edilir ve gerekli tedavi süreci başlatılır. Fakat bazı kısırlık vakalarında ne anne ne de baba adayında gebeliğe engel olacak herhangi bir sorun tespit edilememesi de maalesef karşılaşılan sorunlardan birisidir.

Bu tür durumlar “açıklanamayan kısırlık” ya da “sebebi bilinmeyen kısırlık” şeklinde ifade edilmektedir. Bu durumda doktorlar kadının yaşını ve yaş ilerledikçe yaşanacak üremeye yetisi kaybını da göz önünde bulundurarak çeşitli tedavi yolları önerebilmekteler. Şöyle ki; eğer sebebi bilinmeyen bir kısırlık vakasında kadının yaşı 35’in altında ise öncelikle yumurtlama ve aşılama tedavisi önerilmekte, bunların başarılı sonuç vermemesi durumunda tüp bebek tedavisi düşünülmektedir. Ancak kadının yaşının 35’in üzerinde olması durumunda ise daha fazla vakit kaybetmemek için direkt olarak tüp bebek tedavisine geçiş önerebilmektedir. Açıklanamayan kısırlık vakalarında tüp bebek tedavisi ile gebelik elde edebilme şansı oldukça yüksektir..