Menopozun Belirtileri

 

Normal şartlar altında her kız bebek, belli bir yumurtalık kapasitesi ile doğmaktadır. Doğuştan sahip olunan bu yumurtalar, ergenliğe girişle birlikte başlayan yumurtlama işleviyle birlikte her ay yumurtalıklardan bir tane salınarak azalır. Aynı zamanda kadının yaşamı içinde maruz kaldığı olumsuz yaşam ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları yumurtaların daha erken dönemde azalıp bitmesine de sebep olabilir. Ancak bunun doğal süreci genellikle 50 yaş civarına kadar yumurtlamanın devam etmesi, sonrasında ise yumurtalıkların daha az kadınlık hormonu üretmesiyle yumurtaların bitmesi ve kadının menopoz dönemine girmesi söz konusudur. Bu şekilde üreme fonksiyonlarının da bittiği fikri kadınları psikolojik olarak rahatsız etmekteyken, bunun yanında profesyonel bir yardım almadan menopoza girişin kadın için fizyolojik rahatsızlıkları da olmaktadır.

Menopoz sürecinin daha kolay ve sorunsuz atlatılabilmesi için de uzmanlar, gelişen tıp ve teknolojinin olanaklarını kullanmaktalar. Menopoz döneminin sorunsuz geçebilmesi, hatta olumlu yönlerinin fark edilmesi mümkün hale gelmiştir. Elbette ki bunun için düzenli doktor kontrolleri ve tedavi yöntemlerinin eksiksiz yerine getirilmesi gerekiyor. Özellikle de kadının yaşı ilerledikçe doğal olarak azalmaya başlayan hormonları bir miktar da olsa yerine koymayı hedefleyen hormon replasman tedavisi, bu dönemde olabilecek riskleri en aza indirebilmektedir. İşte bu sayede de kadının yaşam kalitesi önemli ölçüde artmaktadır. Bunun için düzenli olarak gidilen doktor kontrolleri çok önemlidir. Kadınlar yaşları ilerlediğinde, 45 yaşı geçtiğinde menopoz belirtileri konusunda dikkatli olmalılar.

Menopoz belirtileri nelerdir? 

• Sıcak basması ve ani terlemeler, en sık görülen ve en tipik olarak bilinen menopoz belirtisidir. 
• Hormonsal dengesizlikler ruh halini de olumsuz etkilediği için; depresyon, uykusuzluk, sinirlilik ve yorgunluk gibi şikayetler menopoz dönemlerine yakın hissedilmeye başlanır.  
• Yaşın ilerlemesiyle kadınlarda metabolizma hızı da yavaşladığı için 45 yaşın üzerindeki kadınlar biraz kilo alabilirler. Ancak genellikle bu kilo alışın genellikle menopozdan önce başladığı bilinir. 
• Adet düzeninde ciddi değişiklikler olur. Menopoz yaklaştığında adetlerde gecikmeler, az ya da fazla miktarda veya uzamış adet dönemleri görülür.

Menopoz nasıl tedavi edilir?

Menopoz, kadınlar için ilerleyen yaşın ve biten yumurtaların bir doğal bir sonucudur. Menopoz, bir hastalık değil, doğal bir süreçtir. Menopozun, kadın için ortaya çıkardığı olumsuz sonuçlar ve birtakım sorunlar için tedavi uygulanması gerekir. Menopozun olumsuz semptomlarının tedavi edilebilmesi için çok çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Menopozdan kaynaklı sorunları yok edebilmek için menopozun yarattığı hormonsal değişimin vücutta çeşitli sistemlerde yaptığı istenmeyen değişiklikleri önlemek ve kadının yaşam kalitesini yükseltmek amaçlanır. Menopoz tedavisi ile kadının; cinsel yaşamı, günlük aktiviteleri, kemik yapısı, kalp ve damar sistemi, özellikle de değişen ruh hali normalleştirilmeye çalışılır. Menopoz yaşayan kadın, tüm şikayetleri ve yaşamında değişen her şey ile değerlendirilir ve ona en uygun tedavi uygulamak gerekir. Bu bağlamda düşünüldüğünde menopozu her kadın farklı şekilde ve farklı şiddette yaşar. Bundan dolayı da her kadına uygun tek tip bir menopoz tedavisi yoktur.

Menopoz tedavisi genellikle hormonları baskılamak, düzenlemek odaklı yapılmaktadır. Her ilacın bir yan etkisi olmakla birlikte, maalesef ki özellikle de hormon ilaçlarının yan etkileri fazladır. Hormon ilaçları kesinlikle uzman kontrolünde ve doktorun önerdiği dozda kullanılmalıdır.

Menopoza girme yaş grubunda olan kadınlarda, yaştan da kaynaklı olarak ortaya çıkma riski artan başlıca kanser türleri de menopoz takibi yapan kadın hastalıkları ve doğum uzmanları tarafından taranmalı ve gerekli tetkikler yapılmalıdır. Menopoza giren kadınlarda rahim, yumurtalık ve göğüs kanseri gibi kadınlara özgü kanser türlerinin ortaya çıkma riski daha yüksektir. Bu sebeple de kontrol ve tetkiklerin eksiksiz bir şekilde yapılması gerekmektedir.

Menopoza giren kadınları diğer tüm sorunlardan koruma amaçlı; kadın hastalıkları ve doğum bölümü dışında da gerek menopoz gerekse yaşın getirisi olan bir takım hastalıkları taramak ve erken dönemde teşhis etmek önemlidir. Bu amaçla da kadının yaş kategorilerine uygun bir menopoz tarama ve takip programı oluşturulmalı, yakından takip edilmelidir. 

Menopoz dönemi nasıl daha rahat atlatılabilir?

• Menopoz, kadının yaşamını fiziksel anlamda zorlar ve olumsuz etkiler. Bunu en aza indirebilmek için menopoza girmeden, hatta ne kadar erken dönemde olabilirse o kadar erken spor ve egzersize başlanmalı ve ömür boyu spora devam edilmelidir. Düzenli olarak spor ve egzersiz yaparak kemiklerin erimesi önlenir, tansiyonun yükselmesi önlenir, kalp ve damarlar korunur, selülit oluşumu önlenir, ruhsal açıdan daha huzurlu olmak mümkün olabilir.
• Sigara ruhsal, zihinsel ve fiziksel anlamda yaşlanmayı, hücre yıkımını hızlandırmaktadır. Menopozun olumsuz etkilerini hafifletmek, daha rahat bir menopoz dönemi geçirmek için sigara içmemek, sigarayı bırakmak önerilir. 
• Menopozda kadının en çok etkilenen yerlerinden birisi kemiklerdir. Kemik yıkımını önlemek ya da azaltmak için düzenli olarak spor yapmak ve sağlıklı beslenmek gibi her gün düzenli olarak güneşe çıkmak da çok önemlidir. Zira güneş ışınlarını yeterince alabilmek kemikleri güçlendirir. 
• Kemiklerin sağlığının bozulmaması ve kemik kaybının önlenebilmesi için menopoz dönemi yaklaşan ve menopoza giren kadınların her gün kalsiyum bakımından zengin beslenmesi gerekiyor. Beslenme yoluyla yeterince kalsiyum alınamıyorsa da doktor tavsiyesi ile takviye alınması önerilir.  
• Sağlıklı beslenmenin en önemli unsurlarından olan yeşil renkli sebzeler beslenme programında mutlaka yer almalıdır. Bunun için menopoza giren kadınlar bol bol roka, dereotu, ıspanak, brokoli gibi koyu yeşil yapraklı ve besleyici değeri yüksek sebzeler tüketmeliler.
• Menopoza girdikten sonra sağlıklı beslenme ve yaşam koşullarına dikkat etmek çok önemliyken, aslında menopoz söz konusu değilken, menopozun çok daha öncesinde bol bol süt ürünü tüketmek önemlidir. Bu sebeple de kadınlar her gün yoğurt yemeye ve süt içmeye özen göstermeliler.
• Karbonhidrat ve boş kalori içeren, besleyici değeri çok düşük olan beyaz unlu gıdalardan ve şekerden menopoza giren kadınlar kesinlikle uzak durmalılar.
• Menopoz döneminde kadınların metabolizmaları yavaşladığı için bir miktar kilo almaları da normaldir. Ancak bunun birkaç kiloyu geçmemesi önerilir. Menopoz sürecinde kilo almamak için aç kalmak, sağlıksız beslenmek kesinlikle çok tehlikeli ve zararlıdır. Bu bakımdan menopoz dönemindeki kadınlar günde 3 öğün yemek yemeli, ara öğünlerde ise meyve ve yoğurt gibi hafif besinler tüketmelidir.
• Su, vücudun temel besin kaynağıdır. Bu sebeple de menopoz döneminde belki de en çok gerekli olan şey bol bol oda sıcaklığında su içmektir. Menopozun zararlı etkilerini en aza indirebilmek adına kadınlara günde en az 2 buçuk litre su içmeleri önerilir.
• Menopoz dönemi kadını fiziksel, ruhsal ve zihinsel olarak her açıdan zorlamaktadır. Yukarıda anlatıldığı gibi fiziksel sağlık kadar ruhsal sağlığı da korumaya çalışmak önemlidir. Bu amaçla kadının stresten uzak kalmaya çalışması, ruhsal olarak zorlayan ortam ve kişilerden uzak durması faydalı olur. 

Erken menopoz nedir, neden olur?

Menopoza girme yaşı iklimlere, toplumlara, ülkelere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin Amerika’da menopoza girme yaşı ortalama 52 iken, Avrupa’da 50, Türkiye’de ise kadınlar genellikle 46 – 47 yaşlar arasında menopoza giriyor. Ülkemizdeki kadınlar bu konuda dezavantajlı sayılabilir. Zira ülkemizde her 100 kadından 3’ü erken menopoz açısından ciddi bir risk altındadır.

Erken menopoz, kadının adet döngüsünün 40 yaşından önce kalıcı olarak kesilmesi durumudur. Normalde olması gerektiğinden daha erken dönemde menopoza girmek kadında uzun vadede osteoporoz, kardiyovasküler hastalıklar ve felç gibi ciddi sağlık problemlerine yol açabiliyor. Ayrıca erken dönemde menopoza girince kadın, erken dönemde gebe kalabilme yeteneğini de yitirmiş oluyor. Bu bakımdan erken menopoza karşı önlem almak, bunu önlemek önemlidir.

Uzmanlara göre; kadının yumurtalıklarına zarar veren ya da vücutta östrojen üretimini durduran herhangi bir etken erken menopoza neden olabilir. Aslında erken menopoza girmeye sebep olan risk faktörlerinin büyük bir kısmını kadının günlük önlemlerle değiştiremeyeceği etkenler oluşturmaktadır. Ancak altını çizmekte fayda var ki; erken menopoz yaşanmasında kadının hatalı alışkanlıkları ve davranışları da önemli bir rol oynamaktadır. Bundan dolayı da üreme sağlığı için tüm kadınlar yaşam alışkanlıklarına dikkat etmeli, daha sağlıklı beslenme ve yaşam programı uygulamalıdır.

Erken menopoza sebep olan etkenler nelerdir?

• Adet düzensizliklerini erken dönemde fark etmemek

Erken menopoz vakalarının önlenememesinin en önemli sebeplerinden birisi kesinlikle belirtilerin erken dönemde teşhis edilmemesidir. Bu konuda yapılacak en doğru şey, adet düzensizlikleri fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir jinekoloğa başvurmaktır. Zira günümüzde AMH (anti müllerian hormon) testi ve ultrasonla yumurta rezervleri çok kolay bir şekilde tespit edilebiliyor. Bu sayede özellikle de gebelik elde etmek isteyen kadınlar adet düzensizliklerinde doktora başvurduğunda, erken menopoz belirtileri gözlenirse, yumurtaları dondurulabilir ve bebek sahibi olması mümkün olabilir.

• Genetik yatkınlık

Kadınların menopoza girme yaşı büyük ölçüde anne ve ailedeki diğer kadınların menopoza girme yaşı ile bağlantılıdır. Yani genetik faktörler kadınların menopoza giriş yaşınızı belirlemekte çok etkilidir. Bu sebeple de erken menopoza girmek için tıbbi bir sebep yoksa kadının erken dönemde menopoza girmesinin sebebi genetik geçiş olabilir. Bu bakımdan annesi, teyzesi erken menopoza girenler bu konuda daha dikkatli olmalılar.

• Sigara bağımlılığı

Erken menopoza girme üzerine yapılan bazı çalışmalar, uzun süredir düzenli olarak sigara içen her 10 kadından birinin erken menopoz için risk altında olduğunu göstermiştir. Çalışmalara göre; günde 20’den fazla sigara içen kadınlar, içmeyen kadınlardan 2 yıl daha önce menopoza giriyor. Bu durumun da sigara dumanında bulunan polisiklik hidrokarbonlardan kaynaklı olduğu düşünülmektedir.

• Çok zayıf ya da çok kilolu olmak

Kadının vücut kitle indeksine ideal olarak kabul edilen sınırlara göre çok zayıf ya da çok kilolu olması onun vücut sistemlerinin olması gerektiği gibi çalışamamasına sebep oluyor. Şöyle ki; kadının vücut yağ kitle indeksinin yüzde 12’in altında olması normalden daha az yağ dokusu ve östrojen deposuna sahip olması demektir. Böyle bir durumda da adet kanamasının normalden daha erken kesilmesi söz konusudur. Normalden daha zayıf kadınların üçte birinin erken menopoza girdiği bilinmektedir. Bunun tam tersi olarak da aşırı kilolu ya da obez olmak da erken menopoza yol açan önemli etkenler arasındadır.

• Hareketsiz bir yaşam sürmek

Hareketsiz bir yaşam tarzına sahip olmak, hormonların ve toksinlerin vücutta aşırı şekilde birikmesine, depolanmasına neden oluyor. Vücutta salgılanan hormonların ve toksinlerin birikimi de erken menopoz nedeni olabiliyor. Ancak düzenli olarak yapılan egzersizle kalp hızı artıyor ve vücuda daha fazla oksijenli kan pompalanabiliyor. Kadının dolaşım sistemindeki toksinlerin giderilmesi için düzenli olarak egzersiz yapması, daha hareketli bir yaşam sürmesi gerekir. Bununla birlikte egzersiz vücut ısısını arttırarak ter bezlerini tetiklemekte, ter de vücudun toksinleri atmasına yardım etmektedir. Bu sebeple de erken menopozu önlemek isteyen kadınların haftada en az 3 gün spor yapması, özellikle de her gün yürüyüş yapması önerilir.

• D vitamini eksikliği

Vücutta D vitamini eksikliğinde kadında daha az folikül, yani yumurta gelişmektedir. Bunun yanında, gıda kaynaklarından en çok D vitamini alan kadınlar ile en az alan kadınlar kıyaslandığında D vitamini alan grupta erken menopoz riskinin yüzde 17 daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple de erken menopozu önlemek isteyen kadınlar beslenme programında D vitamini içeren besinleri düzenli olarak tüketmeli, her gün 25-30 dakika kadar güneşlenmelidir. Bununla birlikte 30 yaşın üzerindeki tüm kadınların her yıl mutlaka D vitamini seviyesini ölçtürmesi ve gerekiyorsa takviye almalıdır.  

• Kalsiyum bakımından eksik beslenme

Menopoza dair yapılan çalışmalarda kalsiyum açısından zengin beslenen kadınlarda erken menopozun % 13 oranında daha az yaşandığı tespit edilmiştir. Bu sebeple de erken menopozu önlemek için kalsiyumdan zengin beslenmeye özen gösterilmeli, süt ve süt ürünleri, pekmez, susam, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, fındık ve fıstık yeterli oranda tüketilmelidir.

• Stres

Stres, üremeyle ilişkili hormonsal sistemde değişikliğe neden olabiliyor. Bu konuda yapılan araştırmalara göre; kronik endişe, hüzün, korku ve diğer olumsuz duyguların, üreme sistemi ekseni işleyişini değiştirerek erken menopoza yol açabiliyor. Uzmanlar; stresin beynin hipotalamusunda bazı moleküllerin açığa çıkardığını, üreme sistemindeki işleyişi bozduğunu belirtmekteler.

• Kimyasallara maruz kalmak

Bazı kozmetik ürünlerde ve teflon ürünlerinde bulunan kimyasallar yumurtalıklara zarar verebiliyor. Propanediol, metilolakrilamid ile monometil eter gibi kimyasal maddeler kullanılmamalı, mümkün olduğunca organik gıdalarla beslenilmelidir.

• Vejetaryen beslenme

Hayvansal ürünlerden yoksun beslenilen vejetaryen diyet, erken menopoza yol açabilmektedir. Amerika’da yapılan bilimsel çalışmalar; süt ürünleri gibi hayvansal gıdalar, kırımızı et, D vitamini ve kalsiyumdan zengin beslenen kadınlarda erken menopoz riskinin daha düşük olduğunu göstermiştir.

• Kromozomsal sebepler

Turner Sendromu ya da Down Sendromu gibi kromozomsal anormalliklere sahip olanlarda yumurtalıklar olması gerektiği gibi çalışmayabilir ve erken menopoz gelişebilir.

• Bağışıklık sistemi hastalıkları

Tiroit ve romatoid artrit gibi bağışıklık sistemi hastalıkları erken menopoza sebep olabiliyor. Bağışıklık sistemi hastalıklarında, bağışıklık sisteminde bir bozukluk bulunmakta ve bağışıklık sistemi kendi dokusunu yabancı algılayıp, ona saldırmaktadır. Bu durumda vücudun savunma sistemi yumurtalıkları da yabancı doku olarak algılayıp saldırır, hormon yapımını engeller ve yumurtaların beklenenden daha önce tükenmesine yol açabilir. 

• Enfeksiyonlar

Kabakulak gibi ağır geçen ya da daha hafif seyreden enfeksiyonlar bile yumurtalık yetmezliğine sebep olabiliyor. Ayrıca pelvik tüberküloz olguların da % 3’ünde de erken menopoz görülmektedir.

• Kanser tedavisi

Kemoterapi ilaçları ya da kanser için pelvik radyasyon tedavileri yumurtalıklara zarar verebilir. Bu sebeple de bu tür bir tedavi öncesinde üremeyi koruyucu tedavilerin uygulanması gerekmektedir.

• Cerrahi operasyonlar

Yumurtalıkların operasyonla alınması erken menopoza yol açabilirken, diğer yandan rahim ameliyatı olan bazı kadınlarda rahim alındığı halde yumurtalıklar kalabiliyor. Böyle bir durumda yumurtalıklar hormon salgılamaya devam eder ve menopoza girme süresi uzar. Fakat yapılan cerrahi işlem yumurtalıkların kan akışını etkilerse yumurtalıklar korunsa bile beklenen dönemden önce menopoza girilebilir.