Vazektomi, spermi testislerden üretraya taşıyan iki tüp olan vas deferensi kesen veya bloke eden cerrahi bir prosedürdür. Yani vazektomi ile erkeğin tohum kanalları, sperm kanalları ameliyat işlemi ile bağlanmış olur. Prosedür hamileliği önlemek için spermin semen içine girmesini durdurmaktadır. Bir vazektomi işleminden sonra erkek hala boşalır ve sperm üretebilir, ancak vücut spermi yeniden emer ve asla meniye ulaşmasına izin vermez. Yani vazektomi, erkeğin menisine sperm ulaşmasını engellerken, cinselliğe herhangi bir zarar vermez.
Vazektomi, erkek doğum kontrolünün çok etkili bir şeklidir, ancak vazektomi işlemi yapılan bir erkeğin eşinin hala hamile kalma olasılığının olup olmadığı merak edilmektedir.
Vazektomi sonrası gebelik şansı var mıdır?
Normal şartlar altında, vazektomiden sonra artık erkeğin menisine hiç sperm ulaşamıyor ve dolayısıyla da cinsel ilişkide gebelik olmuyor olması gerekir. Ameliyattan bu sonuç beklenir. Genellikle vazektomiden sonraki 3 ay içinde çok düşük de olsa gebelik olasılığı vardır. Vazektomi sonrası gebe kalma olasılığı, çiftler prosedürü takip eden en az 3 ay süresince doğum kontrolü yöntemlerinden birini kullanarak seks yaparlarsa, neredeyse sıfırdır. Yani vazektomiden beklenen etkinin alınabilmesi için ilk 3 aylık dönemde başka bir doğum kontrolü yöntemiyle korunmak, 3 aydan sonra ise korumasız cinsel ilişkiye girmek önerilir. Vazektomi sonrası, doktor spermin olup olmadığını değerlendirmek için semeni test edecektir. Yine de hamilelik riskini azaltmak için, vazektomi olan kişi ve eşi, doktor onlara “artık korumasız cinsel ilişkiye girebilirsiniz” diyene kadar başka bir gebelikten koruyucu yöntem kullanmalılar. Çünkü vazektomiden hemen sonra doğum kontrolü olmadan seks yapılması durumunda, menide az sayıda da olsa sperm kalma riski bulunduğundan, sperm bir yumurtayı dölleyebilir ve hamileliğe yol açabilir. Bu bakımdan vazektomiden sonraki 3 ay önemlidir.
Vazektomi sonrası hamilelik nedenleri
- Doktorun uyarılarını dinlemeden çok erken seks yapmak
Vazektomiden sonra çift, doktorun uyarılarına dikkat etmez ve 3 ay geçmeden korumasız cinsel ilişkiye girerse vazektomi başarısızlıkları görülebilir. En sık olarak da ameliyattan sonraki birkaç ay içinde bu sorun yaşanır. Sperm yaşam döngüsü 3 ay civarındadır. Bu da spermin prosedürü izleyen birkaç ay boyunca semene girebileceği, semenin içinde canlı kalabileceği, bir yumurtayla karşılaşması durumunda yumurtayı dölleyerek gebelik olabileceği anlamına gelir. Vazektomiden sonra korumasız cinsel ilişki için geçen zaman ne kadar uzun olursa, istenmeyen bir gebeliğin gerçekleşme olasılığı o kadar az olur. Eşi vazektomi olan her 1000 kadından yaklaşık 1-2’si vazektomiyi takip eden yılda gebe kalmaktadır. Bunun da temel sebebi doktorun belirttiği süre içinde korumasız cinsel ilişkiye girmiş olmaktır.
- Vazektomi prosedürünün başarısız olması
Çok sık rastlanmasa da, bazen vazektomi prosedürü vas deferensi, yani erkeğin sperm kanallarını tamamen engellemez, tam olarak bağlayamaz. Bu durumda doktor bazen farklı bir vazektomi yöntemi kullanarak prosedürün yeniden yapılmasını önerebilir. Çoğu durumda, doktorun prosedürden sonra yaptığı bir semen analizi, bunun işe yaramadığını ortaya koyar ve doktor da ek bir işlem uygular.
- Rekanalizasyon
Rekanalizasyon vazektomiyi tersine çevirebilen bir durumdur. Vazektomi işlemi yapıldıktan haftalar, aylar ve hatta yıllar sonra rekanalizasyon adı verilen bir süreçle işlemin başarısız olması da mümkündür. Rekanalizasyon, vaz deferens yeni bir bağlantı oluşturmak için tekrar büyüdüğünde ve vazektominin kendini tersine çevirmesiyle gerçekleşmektedir. Rekanalizasyon vakalarının çoğu işlemden sonraki 12 hafta içinde gerçekleşirken, bunun fark edilmesi ya da belirti vermesi söz konusu olmaz. Ancak istenmeyen bir gebelik ya da semen analizi ile tespit edilebilir. Rekanalizasyon eğer yıllar sonra gerçekleşirse genellikle hamilelik olana kadar tespit edilemeyebilir. Rekanalizasyon riski çoğunlukla; vas deferensin sadece bir ucunu kapatan açık uçlu bir vazektomi tercih edildiğinde ve vazektomi bölgesinde sperm dokusu varsa artmaktadır.
Vazektomide başarısızlık oranları nedir?
Vazektomi başarısına dair yapılan çeşitli çalışmalar, vazektomiler için erken dönemde başarısızlık oranının tüm prosedürlerin % 0.3 – % 9 arasında değiştiğini göstermektedir. vazektomiden sonra 3 ay ve daha fazla süre geçtikten itibaren görülen geç başarısızlık daha az yaygındır ve tahmini başarısızlık oranı % 0.04 -% 0.08 arasında değişmektedir.
Vazektomi tersine çevrilebilir mi?
Vazektomi işlemi, erkeğin bir daha çocuk sahibi olmayı istememesi durumunda sperm kanallarının bağlanmasıdır. Ancak tıpkı aynı amaçla kadınların tüplerinin bağlanması durumunda olduğu gibi çok nadiren de olsa vazektomi işleminden geri dönmek, yani yeniden sperm kanallarının açılmasını istemek de söz konusu olabiliyor. Bu bağlamda çoğu vazektomi işleminin geri dönüşümlü olduğu söylenebilir. Vazektomisi olan erkeklerin % 3- 6’sında tersine dönüş görülmektedir. Vazektominin tersine çevrilmesi, yani sperm kanallarının yeniden açılması işlemleri “vazovazostomi” ve “vazoepididimtomi” olarak adlandırılır.
Vazektomiyi tersine çevirme prosedürleri şunlardır:
Vazovazostomi: Bu prosedür, doktorun vas deferensin kesilmiş veya kırpılmış uçlarının yeniden birleştirilmesi, yapıştırılması işlemidir. Bu prosedür çoğu durumda kullanılır ve teknik olarak daha az zorlayıcıdır ve bu nedenle de daha yüksek başarı oranlarına sahiptir.
Vazoepididimtomi: Doktorun vasın bir ucunu spermi depolayan ve testislerden taşıyan tüp olan epididime erittiği, yapıştırdığı alternatif bir prosedür. Bu prosedür teknik olarak daha zordur ve bu nedenle daha düşük bir başarı oranına sahiptir.
Vazektomiyi tersine çevirme prosedürleri ile hamile kalma şansı nedir?
Vazektomi işleminden sonra yukarıda da anlatıldığı üzere istenmeyen gebelik riski az da olsa bulunmaktadır. Ancak vazektomiden sonra erkeğin bebek sahibi olmak istemesi durumunda da, prosedürü geri çevirecek işlemler yapılabilmektedir. Vazektomiyi geri döndüren işlemlerin hamilelikte başarı şansını etkileyen bir dizi faktör bulunmaktadır. Bu faktörler:
- İşlemi yapan cerrahın deneyimi ve becerisi,
- Vazektomi ameliyatı olan erkeğin sperm sayısı,
- Bebek sahibi olmak isteyen eşlerin genel sağlık durumu,
- Cinsel ilişkinin zamanlaması,
- Kadının doğurganlık yetisi şeklinde sıralanabilir.
Vazektomiden sonra ilk geri dönüş başarısız olursa, ikinci bir geri dönüş ameliyatı da yapılabilir.
Vazektomiden sonra sperm aspirasyonu ve tüp bebek tedavisi
Vazektomi ameliyatı olan bir erke, bu ameliyatı tersine çeviren bir işlem uygulanmadan tüp bebek tedavisi ile bebek sahibi olabilir. Tüp bebek tedavisi; sperm ve yumurta vücut dışına alınarak, laboratuvar ortamında gerçekleştirilen, yani yumurtanın vücut dışında döllendiği bir prosedürdür. Bu bakımdan vazektomiden sonra istenmesi durumunda doktor hamileliğin gerçekleşmesi için, erkeğin testis dokusundan sperm alıp, bununla kadının yumurtasını dölleyebilir. Laboratuvarda gerçekleşen bu döllenme ile elde edilen embriyo kadının rahmine yerleştirilerek gebelik oluşabilir. Vazektomi yaptıran erkekler, bu işlemi geri dönedürmek için yeniden cerrahi işlem yapılmadan tüp bebek tedavisi ile baba olabilir.
Vazektomi sonraki tüp bebek tedavisi ile gebelik için; doktor anestezi altında bir sperm aspirasyonu yapar. Bu prosedür sırasında doktor doğrudan bir iğne kullanarak spermi testis veya epididimden alır. Spermler, sperm aspirasyonu yapıldığında sağlıklı ise tüp bebek tedavisi ile gebelik şansı çok yüksektir, daha doğrusu tüp bebek tedavisi yapılacaksa, bir erkeğin vazektomi yaptırıp yaptırmadığı gebelik şansını etkilemez.
Vazektominin genel başarı oranları hakkında endişeleri olan veya ileride vazektomiyi tersine çevirmek isteyebileceklerini düşünenler, vazektomi yapmadan önce tüm seçenekleri tartışmalıdır.
