Özellikle yetişkinlerin ve ileri yaştakilerin mustarip olduğu bel fıtığı, aslında her yaştan bireyde görülebilir. Genellikle uzun zaman bel ağrısı yaşandıktan, hasta bu ağrılara bir süre dayandıktan sonra gidilen muayenede tespit edilen bel fıtığı, omurgalar arasındaki kıkırdağın aşırı zorlama nedeniyle yerinden kayarak omurilik kanalı içine doğru girmesidir. Bu gibi bir durumda bacaklara gelen sinirlere ve omuriliğe baskı olur ve bel fıtığı ortaya söz konusu olur.
Tıbbi literatürde “herni diskal” olarak adlandırılan bel fıtığı, hastanın günlük yaşamını ciddi anlamda engelleyen, yaşam kalitesini düşüren bir hastalıktır. Kişinin vücudunda omurga, baştan kalçaya kadar uzanır ve omur olarak adlandırılan kemiklerden ve bunları birbirine bağlayan disklerden meydana gelir.
Belde 5 tane omur kemiği vardır ve bu kemikler arasında da disk adı verilen kıkırdaklar bulunmaktadır. Buradaki disk, özel bir bağ dokusu organıdır ve omurganın daha dayanıklı, hareketli ve zorlamalara karşı dirençli olmasını sağlar. Disk, omurgaya uygulanan şok tarzı darbelerin emilmesi ve kuvvetin çevre dokulara dengeli bir şekilde dağılması görevini görür. Fıtıklaşma da, disklerin içindeki jöleye benzer bir sıvının dışarı çıkması ve omuriliğe veya sinirlere baskı yapmasıyla ortaya çıkmaktadır.
Hamilelikte bel fıtığı neden olur?
Hamilelik döneminde anne adayının en sık olarak yaşadığı şikayetlerin başında bel ağrısı gelir. Ancak bu bel ağrısının sebebi çok nadir olarak bel fıtığıdır. Zira hamilelikte bel fıtığı sorunu çok nadir görülür. Hamilelik demek, anne adayının her hafta, her ay biraz daha kilo alması, bebek büyüdükçe göbeğin de büyümesi ve dolayısıyla da vücudun dengesinin değişmesi demektir. Özellikle de gebeliğin 5. ayından sonra anne adayının karın bölgesindeki ağırlığın artması nedeniyle vücudun ağırlık merkezi hızla değişiyor, bununla birlikte vücudun ve omurganın şekli değişiyor, relaksin ve benzeri hormonların etkisi ile bağlar da her geçen gün gevşiyor.
Anne adayının vücudunda yaşanan bu değişiklikler bel fıtığı riskinin artmasına sebep olabiliyor. Bu süreçte hızlı yürümek ve bazı riskli hareketleri yapmak sonucunda belde ağrı şikayeti artabiliyor. Bu bakımdan hamileliğin ilk aylarından itibaren hafif egzersizler yapmak ve ani hareketlerden kaçınmak anne adayının bu ağrılarının daha hafif hissedilmesini sağlayacaktır.
Hamilelikte bel fıtığı belirtileri nelerdir?
Bel fıtığı sorununda en sık görülen belirti bel ağrısıdır. Ancak gebelik döneminde anne adayının vücudunun yaşadığı pek çok değişiklik de zaman zaman bel ağrısına neden olabiliyor. Fakat bu bel ağrıları genellikle anne adayının günlük yaşamını olumsuz etkileyecek şiddette olmazken, hamilelerin yaklaşık % 15 – 20 kadarı çok ciddi bel ağrısı çeker. Her bel ağrısı, bel fıtığına işaret etmediği gibi, anne adayları aniden gelen ve çok şiddetli seyreden bel ağrısı vakalarında mutlaka vakit kaybetmeden doktora başvurmalılar.
Hamilelik döneminde ya da normal dönemde bel fıtığının en tipik belirtilerinden birisi siyatik ağrısıdır. Bu ağrı bel bölgesinde kuşak tarzında bir ağrı ile başlar, kalça ortasından bacağa yayılan, aniden gelen, keskin şiddetli bir ağrıdır. Bu esnada bel fıtığı sinirlere ciddi bir bası yapıyordur.
Bel fıtığı sorunu yaşayan anne adayı basit bir hapşırma, öksürme, ıkınmak fazla oturma gibi durumlarda bile omurilik basıncı arttığı için daha fazla bel ağrısı yaşar. Belde hissedilen ağrı, sonraki süreçte tek taraflı olarak bacağa doğru da yayılır. Bunun yanında ayaklarda karıncalanma, batma, uyuşukluk, idrarı tutamama, altına kaçırma gibi şikayetler de bel fıtığı belirtileri olabilir. Tüm u sürecin sonunda ilerleyen dönemlerde bir önlem alınmazsa anne adayının bacaklarından birinde kuvvet kaybı, bazı ani hareketlerde felç bile ortaya çıkabilir.
Hamilelikte bel fıtığı nasıl teşhis edilir?
Hamilelikte bel fıtığının teşhisi için anne adayının şikayetleri ve tıbbi hikaye çok önemli ipucu olmaktadır. Bel fıtığında genellikle az veya çok bel ağrısını takiben bacağa vuran ağrı, ağır kaldırma gibi bir olay sonrası şiddetli ağrı, özellikle sabahları kalktığında bel ağrısı ve sertliği ilerleyen süreçte belirgin bir zorlama olmaksızın ani başlayan ağrılar bel fıtığının rutin belirtileridir.
Aslında bu konuda çok net veriler olmamakla birlikte diskle ilgili hastalıklarda ailevi, yani genetik bir eğilim olduğu düşünülmektedir. Anne adayının yukarıda sayılan şikayetlerle doktora başvurması ve aile öyküsünde de bu tür bir sorunun olması çok ciddi bulgular olarak değerlendirilir. Hamilelikte radyasyon içerebilen görüntüleme tekniklerinin kullanılamıyor olması da tanıyı güçleştirebilir. Ancak hamilelikte MR ve EMG gibi tetkikler ayırıcı tanı ve tedavi stratejisini belirleme açısından önemli yer tutar.
Bel fıtığına işaret eden şikayetlerde yapılan fizik muayene genellikle tanıyı mümkün kılar. Doktor, muayenede hangi sinir kökünün sıkıştığı ve bu sıkışmanın ciddiyetini rahatlıkla saptayabilir.\r\n\r\nHamilelik kendi içinde pek çok değişkeni ve önem arz eden ayrıntısı bulunan bir süreçtir. Bu bakımdan hamilelik döneminde ortaya çıkan şikayetlerin, hastalıkların tanısı da aslında hamilelik öncesine göre daha zor olabilir. Bel fıtığı konusunda da hamilelikten kaynaklı ağrı ve omurgadaki anatomik değişiklikler hastalığın tanısını koymada zorluklar ortaya çıkarabilir.
Hamilelikte bel fıtığı nasıl tedavi edilir?
Normal şartlar altında, yani gebelik dışındaki dönemde bel fıtığı ameliyat ile tedavi edilir ve bu işlemi de beyin cerrahisi uzmanı yapar. Ancak hamilelikte anne adayının cerrahi operasyon geçirmesi uygun değildir. Hamilelik döneminde ağrıya sebep olan bir bel fıtığı vakasında en büyük sorun, ağrıyı kontrol altına almak için kullanılması gereken ilaçların bebeğe olası yan etkileridir. Bu yan etkilerin ciddiyetinden dolayı gebelikte bel fıtığı ağrıları ne kadar şiddetli olursa olsun, hamilelik dönemi dışında kullanılabilen ve ağrıyı kesmekte çok etkili olan ilaçlar kullanılmaz. Bunların dışında bebeğe zarar vermediği bilinen, kanıtlanmış olan parasetamol 500 mg 3/gün kullanılır.
Hamilelikte bel fıtığından dolayı ortaya çıkan, ani başlayan veya uzun süreli devam eden şiddetli ağrılarda yatak istirahati de önerilebilir. Eğer sadece ağrı şikayeti varsa, bel bölgesine buz uygulaması, tutulma ya da kasılma da varsa sıcak su torbası veya ütülenmiş havlu gibi ısıyı içerisinde hapseden cisimlerle bele aktif olarak sıcak uygulaması şikayeti hafifletebilir.
Hamilelikte bel fıtığı olan kadınlara öneriler
- Daha yavaş hareket etmeliler,
- Ani hareketlerden kaçınmalılar,
- Uzun süreli yürüyüşten ve uzun süreli oturmaktan kaçınmalılar,
- Yavaş ve dengeli kilo almalılar,
- Hamilelikte sakıncası olmayan karın ve bel kaslarını güçlendirecek egzersiz programları uygulamalılar,
- Bir ağırlık kaldırırken, otururken, çalışırken, araç kullanırken bele destek yapmalılar,
- Tam ortopedik yatakta istirahat etmeliler, dinlenmeliler,
- Yan yatarak dinlenmeli ve yatarken de bacaklarının arasına bir yastık koymalılar,
- Çok uzun süreli olmayan yüzme ve yürüyüş gibi sporlarla kaslarını güçlendirmeliler,
- Mümkün olduğunca ağırlık kaldırmamalılar,
- Çok yüksek bir yere uzanmaktan kaçınılmalılar,
- Oturunca içe doğru göçen derin ve yumuşak koltuklarda oturulmamalılar,
- Uzun süre aynı pozisyonda kalmamalılar,
Yüksek topuklu ya da dümdüz değil, hafif topuklu ve tabanı yüksek ortopedik ayakkabı ve terlikler, tercih etmeliler,
- Doktorun önerdiği egzersizleri yapmalılar,
- Doğum şeklinin normal mi, yoksa sezaryen mi olacağına kadın doğum uzmanı ve beyin-sinir cerrahı birlikte karar vermelidir.