Hamilelik döneminde anne adaylarının en sık yaşadıkları sorunlardan birisi kansızlıktır. Her gebelikte olmasa da, gebeliklerin çoğunda kansızlık sorunu yaşanır. Ancak doktor kontrollerine düzenli olarak devam eden anne adaylarında kansızlık, erken dönemde teşhis edilebilir, sağlıklı beslenme ve demir takviyesi ile kansızlık tedavi edilebilir.
Hamilelikte yaşanan kansızlık sorunu, kişinin kanının dokulara ve bebeğe oksijen taşımak için yeterli miktarda sağlıklı kırmızı kan hücresi içermediği anlamına gelir. Hamilelik döneminde anne adayının vücudu bebeğin gelişimini desteklemek için daha fazla kana ihtiyaç duyar, daha fazla kan üretir. Eğer anne adayı yeterli demir ve diğer besin maddelerini alamazsa, vücudu bu ekstra kan ihtiyacını karşılamak için gereken miktarda kırmızı kan hücresi üretemeyebiliyor. Bu bağlamda aslında hamilelikte hafif düzeyde anemi, yani kansızlık olması normalken, ilerlediğinde çok ciddi sorunlar yaşanabilir.
Anne adayının vücudunda olması gerekenden daha düşük demir veya vitamin olması veya başka pek çok neden gebelikte anemiye sebep olabiliyor. Anemi varlığında anne adayı kendini yorgun ve zayıf hissedebilir, hatta çok şiddetli seyreden anemi vakaları tedavi edilmediğinde, erken doğum gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkma riski vardır. Hamileliğin başından sonuna kadar anne adayının vücudunuz önemli değişikliklere maruz kalabiliyor. Vücuttaki kan miktarı, vücudun hemoglobin üretmek için ihtiyaç duyduğu demir ve vitamin ihtiyacının % 20-30 oranında artmasına sebep oluyor. Hemoglobin, vücuttaki diğer hücrelere oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin içindeki proteindir. Bu bağlamda pek çok anne adayının gebeliğin özellikle 2. ve 3. aylık dönemleri için yeterli miktarda demir ihtiyacını karşılamadığı, anemi yaşadığı bilinmektedir.
Hamilelik döneminde ortaya çıkan anemi türleri nelerdir?
- Demir eksikliği anemisi
Anne adayı, vücuduna yeterince demir almazsa, vücutta yeterli hemoglobin üretilemez. Temel vücut fonksiyonları için çok önemli olan hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir proteindir, akciğerlerden vücudun geri kalanına oksijen taşır. Dolayısıyla da demir eksikliği anemisi sorununda kişinin kanı, vücuttaki dokulara yeterli miktarda oksijen taşıyamaz. Gebelikte anemi vakalarının en yaygın olarak görüleni demir eksikliğine bağlı anemidir.
- Folat eksikliği anemisi
Bir B vitamini türü olan Folat, yeşil yapraklı sebzeler gibi bazı besinlerde doğal olarak bulunan çok değerli bir vitamindir. Kırmızı kan hücreleri de dahil olmak üzere vücudun yeni hücreler üretebilmesi için folat bakımından zengin beslenmek gerekmektedir. Normal şartlar altında her sağlıklı insanın günlük bir miktar folat alması gerekirken, gebelik döneminde folat ihtiyacı daha fazla olmaktadır. Yeterince folat alamayan anne adaylarının vücudu, oksijeni vücuttaki dokulara taşımak için yeterli miktarda normal kırmızı kan hücresi oluşturamaz. Doğal ve sağlıklı beslenme ile kişinin yeterince folat alması mümkünken gebelikte bu ihtiyacı tam olarak karşılamak için folik asit olarak adlandırılan folat takviyesi almak önerilir. Zira gebelikte folat eksikliği; sinir tüp anormallikleri (spina bifida) ve düşük doğum ağırlığı gibi bazı doğum kusurlarına direkte olarak sebep olabilmektedir.
- Vitamin B12 eksikliği anemisi
Her yaşta, her sağlık durumunda kişinin vücudunda sağlıklı kırmızı kan hücreleri oluşturmak, üretmek için düzenli olarak vücuda B12 vitamini alınması gerekir. Özellikle hamilelikte yeterince B12 vitamini alınmaması durumunda, vücutta yeterince sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretilemez. Hem anne adayı hem de bebek bu eksiklikten olumsuz etkilenir. Gebelikte B12 vitaminini beslenme yoluyla alabilmek için et, tavuk eti, süt ürünleri ve yumurta tüketilmesi önerilir. Bu tür besinleri tüketmeyen, B12 vitaminini takviye olarak da almayan kadınların gebeliklerinde; zihinsel gelişim geriliği gibi doğum kusurları, çeşitli anomaliler ve erken doğuma bağlı kusurlar görülme riski yüksektir.
Hamilelikte anemi için kimler risk altındadır?
Anemi söz konusu olduğunda aslında tüm hamileler bu riski az ya da çok taşımaktadır. Çünkü gebelikte anne adaylarının vücudu her zamankinden daha çok demir ve folik aside ihtiyaç duymakta ve bu ihtiyaç yeterli oranda karşılanamadığında da anemi kaçınılmaz olmaktadır. Ancak aşağıda sıralanan durumlarda anemi riskinin daha yüksek olduğu söylenebilir:
- 3’ten fazla doğum yapmış olmak,
- İki doğum arasında 2 yıldan daha kısa süre olması,
- Gebelikte rutin olarak yaşanan sabah bulantıları sebebiyle çok fazla kusmak,
- Demir bakımından eksik beslenmek,
- Hamilelik öncesinde de anemi sorununun olması
Hamilelikte anemi belirtileri nelerdir?
- Cilt renginin ve dudakların soluk, solgun olması,
- Sebepsiz yere yorgun ve güçsüz hissetmek,
- Sık sık baş dönmesi,
- Nefes darlığı, nefes alıp vermede güçlük,
- Kalbin normalden hızlı atması,
- Hafızada zayıflama,
- Konsantrasyonun bozulması
Eğer hamilelikte anemi yeni başlamışsa anne adayı belirgin şikayetler hissetmeyebilir. Hatta yukarıda sayılan belirtilerin pek çoğu rutin gebelik şikayetleridir. Bu bakımdan anemi olup olmadığından emin olmak için gebelik süresince doktor kontrollerine düzenli olarak devam etmek en doğru yaklaşım olur.
Anemi bebek için riskli midir?
Hamilelikte bebeğin tek besin ve oksijen kaynağı anne adayının kanıdır. Bu sebeple de bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak için anne adayının kan değerlerinin beklendiği seviyede olması gerekir. Hamilelikte anne adayının yaşadığı şiddetli veya tedavi edilmemiş demir eksikliği anemisi, bebek için aşağıdaki riskleri barındırır:
- Erken doğum,
- Düşük doğum ağırlıklı bebek,
- Kan nakline ihtiyaç duyma,
- Doğum sonrası depresyonu,
- Doğuştan anemili bebek,
- Gelişimsel gecikmeler
Gebelikte anemi için hangi testler yapılır?
- Hemoglobin testi
Akciğerlerden vücuttaki dokulara oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin içinde demir bakımından zengin hemoglobin miktarı ölçülür.
- Hematokrit testi
Kanın içinde bulunan kırmızı kan hücrelerinin yüzdelik değeri ölçülür.
Yukarıdaki 2 testten elde edilen verilerle anne adayının anemi yaşayıp yaşamadığı tespit edilir. Bu iki testten birinde normalde olması gerektiğinden daha düşük bir değer bulunursa demir eksikliği anemisinden söz edilir. Bu bağlamda gebeliği takip eden doktor, demir eksikliği veya anemi için başka bir sebep olup olmadığı hususunda karar vermek için başka testler de isteyebilir.
Hamilelikte anemi nasıl tedavi edilir?
Hamilelik döneminde anemi tespit edilirse anne adayı, doğum öncesi vitaminlerine ek olarak bir demir takviyesi ve / veya folik asit takviyesi almaya başlamalıdır. Gebeliği takip eden ve anemi tespit eden doktor, takviyelerin yanı sıra demir ve folik asit bakımından zengin besinleri beslenme programına eklemeyi önerir. Hamilelikte anemi, çok ciddi riskler içeren bir sağlık sorunu olduğu için doktor, anemik anne adayının hemoglobin ve hematokrit düzeylerinin gelişip gelişmediğinin kontrol edilebilmesi için belirli bir süre sonra başka bir kan testi yapılmasını ister. Anne adayının B12 vitamini eksikliğini tedavi etmek için doktor, B12 vitamini takviyesi almayı ve beslenme programına daha fazla hayvansal gıdalar eklemeyi tavsiye edebilir.
Hamilelikte anemiyi önlemek için nelere dikkat edilmeli?
- Yeterli miktarda demir alınmalı,
- Demir bakımından zengin besinler beslenme programına eklenmeli,
Demir açısından zengin beslenmek için; yağsız kırmızı et, kümes hayvanları ve balık, ıspanak, brokoli ve lahana gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, demir bakımından zenginleştirilmiş tahıllar, fasulye, mercimek, tofu, fındık ve tohumlar düzenli olarak tüketilmelidir.
- C vitamini bakımından zengin besinler tüketerek vücudun demiri daha iyi emmesine yardımcı olunmalı,
C vitamininden zengin besinler olan; narenciye ve meyve suları, çilek, kivi, domates, biber gebelik beslenmesinde bolca tüketilmelidir.
- Folat ihtiyacını karşılamak için folat açısından zengin gıdalar tüketilmeli. Bu bağlamda yeşil yapraklı sebzeler, narenciye ve meyve suları, kuru fasulye önerilir.