Hamilelik döneminde anne adaylarının vücudunda kan değerlerini ve hormonları ilgilendiren çok sayıda değişiklik meydana geliyor. Gebelik öncesi dönemde normal beslenme alışkanlıklarıyla vücut sistemi değerlerini ortalama seviyelerde tutabilen kadınlar, gebelikte her bir besin maddesine daha fazla ihtiyaç duymaktalar. Bu ihtiyaçlardan pek çoğu aslında sağlıklı ve doğal beslenme alışkanlıklarıyla karşılanabilirken bazıları için çoğu zaman takviye almak gerekmektedir. İşte bu şekilde hamilelik durumu söz konusu olduğunda takviye olarak alınan minerallerin başında kesinlikle demir geliyor.
Anne adaylarının gebelik süresince yaşadığı eksiklikler içinde demir eksikliği konusu bu anlamda mustarip olunan gebelik şikayetlerinin en önemlilerindendir. Bu bağlamda öncelikle demirin ne olduğu ve demirin vücutta hangi işlevlerinin olduğundan bahsetmek gerekiyor. Şöyle ki; demir, vücutta oksijen taşınması ve depolanması, hücre büyümesi, elektron taşınması ve çoğalmasında, vücutta gerekli pek çok farklı reaksiyonlarda ve de bağışıklık sisteminde kullanılan bir elementtir.
Demir aslında yaşamsal fonksiyonlar için olmazsa olmaz bir elementtir. İster hamile olsun, ister olmasın demir, her bir bireyin vücudunda belli bir miktarda olması gereken hayati bir maddedir.
Hamilelikte demir eksikliği bebeğe zarar verir mi?
Vücuttaki demir eksikliği küçük, büyük, genç, yaşlı ya da hamile hemen herkese zarar vermekte, vücut fonksiyonlarını olumsuz etkilemektedir. Özellikle de hamilelik söz konusu ise hem anne adayının hem de bebeğin sağlığı, vücut gelişimi önem taşıdığından gebelikte demir eksikliğinin bebeğe zarar verip vermediği sorusunun yanıtı önem taşıyor. Evet, hamilelikte demir eksikliği elbette ki hem bebek hem de anne adayı için olumsuz etki yaratmaktadır.
Ancak hamilelikte demir eksikliğinin derecesi, yani ne kadar şiddetli seyrettiği de anne adayı ve bebeğin sağlığını doğrudan ilgilendirmesi bakımından çok önemlidir.
Hamilelik döneminde görülen hafif düzeydeki demir eksikliği sorunu, basit bir sağlıklı beslenme programı ile ortadan kalkabilirken, ileri derece demir eksikliği bebeği kaybetme, bağışıklık sistemi zayıflığı ve enfeksiyon risklerini ortaya çıkarabilmektedir. Hamilelikte çok ciddi olmayan demir eksikliği vakalarının tedavisinde anne adayının yaşam şekli ve beslenme düzeninde yapılacak birkaç ufak değişikliklerle demir eksikliği sorunu ortadan kaldırılabilir, anne adayı daha rahat bir hamilelik geçirebilir.
Hamilelikte demir eksikliği anne adayı ve bebeği olumsuz etkiler!
Hamilelik gerçekleştiği andan itibaren anne adayının kan hacminde, bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak için artış meydana gelir. Bu bakımdan anne adayının vücudu daha çok kan hücresi üretimine ihtiyaç duymaktadır. Artan kan hücreleri; anne adayının her organını etkilediği gibi rahimdeki bebeğe de plasenta yoluyla oksijen taşıyacak hücrelerdir. İşte bu hücrelerin üretiminde anne adayının vücudunun demire ihtiyacı vardır. Hamilelikte anne adayının yaşadığı ileri derecede demir eksikliği anemisi;
- Normalden daha düşük doğum ağırlıklı bebek,
- Bebeğin anne karnında kaybedilmesi,
- Enfeksiyona yakalanma riski,
- Bebeğin bağışıklık sisteminde zayıflama gibi sorunlara neden olur.
Doğuma hazırlanmak için demire ihtiyaç var!
Gebeliğin başından sonuna kadar, hatta gebelik planlandığı andan itibaren anne adayının demir alımı çok büyük önem arz ediyor. Bu bağlamda uzmanlar, hamileliğin son aylarında normal doğum ya da sezaryen olması hiç önemli olmadan, doğuma hazırlanmak için, vücuda demir alınmasına ihtiyaç olduğunun altını çizmekteler.
Özellikle de doğum esnasında kanama yaşandığı durumlarda, anne adayının kan değerlerinin düşük olması sorunu, kan nakli ihtiyacını ortaya çıkarabiliyor. Bu süreçte kansızlık, yani anemi sorunu olan anne adaylarında; yorgunluk, halsizlik, çarpıntı gibi bulgular ortaya çıkabiliyor.
Demir eksikliği, kadınlar için çok ciddi tehlike içermektedir!
Normal sağlık şartlarına sahip olan bir yetişkinde vücudun toplam demir miktarı 4 – 5 gram civarındadır. İşte bu demir miktarının % 65’i hemoglobindir, yani kandaki demirdir. Bunun % 4’ü miyoglobinde, yani kaslarda, % 15 – 30 kadarı da ferritin, yani depo demir olarak bulunmaktadır. İşte bu sebeple de bireylerin yaşadığı demir eksikliğinde iki basamak bulunmaktadır. Bu bağlamda demir eksikliği de vücudun toplam demir miktarında azalma, yani ihtiyaçtan daha az demir bulunması durumudur.
Demir eksikliği, her yaştan pek çok kişinin yaşadığı, sıkça karşılaşılan sorunlardan birisidir. Şöyle ki; dünyada demir eksikliği görülme sıklığı % 66 – 80 civarındayken, demir eksikliği anemisinin görülme sıklığı da % 30 civarındadır. Ülkemiz bazında bakıldığında ise Türkiye’de genel olarak 0 – 5 yaş grubu çocukların ortalama % 50’sinde, yani yaklaşık yarısında, bebeğini emziren kadınların yine % 50’sinde, yani yarısında ve okul çağındaki çocukları ise % 30’unda anemi görülmektedir. Ancak total olarak bakıldığında demir eksikliği görülme sıklığı, kadınlarda erkeklere oranla çok daha fazladır, yani kadınlar demir eksikliği konusunda erkeklerden çok daha yüksek bir risk barındırmaktadır.
Hangi besinler demir bakımından zengindir?
Hamilelik dönemi dışında ya da hamilelik döneminde vücuda demir alımı çok önemli ve sağlık açısından da hayati önem taşıyor. Bu sebeple de demir bakımından zengin olan, demir içeren besinlerin tüketilmesi çok öneriliyor, özellikle de hamilelik söz konusu olduğunda demir açısından zengin beslenmek ekstra önem taşıyor.
Bu bağlamda demir içeren; kırmızı et ve tavuk eti, yumurta, baklagiller, pekmez, yeşil sebzeler, kuru sayısı, kuru üzüm, fındık ve fıstık gibi besinlerin her zaman ve özellikle de hamilelikte bolca tüketilmesi gerekiyor. Bunun yanında vücudun demir emilimini artırıcı özelliği dolayısıyla C vitamini açısından da zengin beslenmek gerekiyor. Dolayısıyla da demir bakımından zengin besinlerin, C vitamini içeren besinlerle birlikte alınması öneriliyor.
Hamilelikte demir eksikliği belirtileri nelerdir?
Demir eksikliği sorunu gebelik dışındaki dönemde ve gebelik döneminde pek çok belirti ile kendini göstermektedir. Demir eksikliği yaşayan anne adayları; halsizlik, uyku hali, kolay yorulma, çarpıntı, iştahsızlık, kabızlık, şiddetli baş ağrısı, dil atrofi, yani dil ve ağız etrafında çatlaklar, saçlarda dökülme gibi şikayetler, belirtiler yaşar.
Demir eksikliği sorununda vücutta hemoglobin sentezi azalır!
Kanın içindeki eritrositlerin, yani kırmızı kan hücrelerinin, alyuvarların içinde bulunan ve oksijen ile karbondioksiti taşımayı sağlayan moleküllere hemoglobin adı verilir. Hemoglobinin yapısında demir bulunmaktadır. Bundan dolayı da kişi demir eksikliği yaşadığında vücutta hemoglobin sentezi azalır ve kansızlık, yani anemi ortaya çıkar.
Hamilelikte Hemoglobin düşüklüğü ne ifade eder?
Hamilelikte anne adayının kan hacminin artması sebebiyle hematokrit ve hemoglobin değeri belli bir miktarda düşmektedir. Bu durum gebeliğin ilk 3 ayında ve son üç ayında hemoglobin değerinin 11’in altında olması durumu, yani kansızlık olarak kabul edilir. Hamileliğin ikinci 3 aylık dönemi, yani ortalarında ise bu sınır 10.5 civarındadır.
Şiddetli demir eksikliği ve anemi yaşayan anne adaylarında;
- Tırnakların zayıflaması, incelmesi ve kaşık şeklini alması,
- Kulaklarda çınlama hissi,
- Psikolojik olumsuzluklar,
- Anksiyete,
- Duygu durumunda karışıklıklar,
- Vücutta kaşıntı,
- Yutma güçlüğü,
- Göğüste ağrı,
- Nefes alıp vermede güçlük gibi sorunlar yaşanır.
Hamilelikte demir eksikliği nasıl tedavi edilir?
Hamilelikte kansızlık ve demir eksikliği tespit edilmişse bu eksiği beslenme ile gidermek mümkün olmayabilir. Bu tür durumlarda doktor, demir ilaçları ile takviye önermekte, reçete etmektedir. Doktorun önerdiklerinin dışında ve miktarı artırarak demir almak hem fazla kilo ve kalori alımına hem de vücutta bazı sorunlara sebep olabilir.
