Aşılamada Anne Adayının Yapması Gerekenler

Doğal yolla gebelik elde edemeyen çiftler, fazla vakit kaybetmeden üremeye yardımcı tedavi yöntemleri için doktora başvurmalılar. Çünkü üreme yetisinde özellikle de anne adayının yaşı çok önemlidir. Bu bakımdan 35 yaşın altında olanlar yaklaşık 1 yıl, 35 yaşın üzerindekiler ise 6 ay kadar düzenli olarak korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edemediklerinde mutlaka bir an önce doktora başvurmalılar. Vakit kaybetmeden kısırlık teşhisi ve de tedavisi için uygun yollar denenmelidir. Bu bağlamda ilk olarak tercih edilecek üremeye yardımcı tedavilerin başında da aşılama tedavisi geliyor.

Aşılama nedir?

Aşılama (Intrauterin Inseminasyon- IUI) suni dölleme işlemi; spermin, cinsel ilişkiden başka yollarla hamileliği gerçekleştirmek amacıyla bir kadının rahim ağzına veya rahim boşluğuna bilinçli olarak yerleştirilmesidir. Doğal yolla gebelik isteyenler için bir doğurganlık tedavisi olan aşılama, spermin rahme yerleştirilmesi ve yumurtayı döllemesinin beklenmesidir.

Aşılama nasıl yapılır?

Aşılama; bebek sahibi olmak isteyen kadında hap ya da düşük dozda iğneyle yumurta gelişiminin uyarılması ile oluşan 1-3 folikülün belli boyutlara geldiğinde (17-20 mm) çatlatma iğnesi verilerek olgunlaştırılması, tam folikülün çatlama zamanında laboratuvarda yıkanmış ve hazırlanmış spermin en uygun haliyle rahme verilmesidir. Bu şekilde aşılama, kadın vücudunda döllenmenin olması için en uygun zamanlamanın sağlandığı üremeye yarımcı tedavi yöntemidir. Yani spermin, laboratuvarda hazırlanarak tam yumurtlama zamanında rahime verilmesi işlemi aşılama olarak adlandırılır. 

Aşılamada döllenme kadın vücudunda, tüplerde olduğundan aşılama doğal bir gebe kalma yöntemidir. Doğal yolla üremeye göre sadece sperm laboratuvarda döllenmeye hazırlanır ve yaklaşık 2 saatlik bir hazırlık sonrası 0.5-1 cc’lik konsantre durumdaki sperm ince bir kateter ile rahme ağrısız ve acısız bir şekilde yerleştirilir. Bu sırada yumurta da tam yumurtalıklardan atılmak üzeredir ya da henüz yeni atılmıştır, yani yumurtlama yeni olmuştur. Folikülden dışarı atılan yumurta tüplere girerek orada sperm ile buluşur ve sperm yumurtayı döllerse embriyo oluşarak rahime doğru ilerler, rahime girip tutunursa da gebelik oluşur. 

Aşılama işlemi ile gebelik oluşması için kadının tüpleriyle ilgili herhangi bir problem olmaması, en azından bir tüpün açık olması gerekir. Aynı zamanda aşılama için hazırlanan ileri hareketli fonksiyonel sperm sayısının 5 milyonun üzerinde olması da gebeliğin gerçekleşmesi için çok önemli hususlardan birisidir. 

Aşılamadan önce yumurtalıkların uyarılması çok önemlidir!

Aşılama yöntemi uygulanacak olan hastalarda çoğunlukla yaş önemli oluyor. Örneğin, 40 yaşın üzerinde olan hastalara aşılama tekniğinin uygulanması pek önerilmemektedir. Çünkü kadınların üreme yetileri yaşla birlikte azalmakta ve de doğal yolla gebeliğe çok benzeyen aşılama yöntemi ileri yaşlarda başarılı bir sonuç verememektedir. 40 yaş civarındaki kadınlarda genellikle tüp bebek tedavisi ile gebelik denenmektedir. Bu şekilde yaşı uygun olan hastanın aşılama yönteminde öncelikle yumurtalıkları ilaç ile uyarılır ve bu sayede yumurta gelişimi desteklenir. Eğer anne adayının yumurtaları uyarılmadan aşılama yapılması planlanıyorsa tek yumurta ile aşılama yapılacak ve de gebelik elde edebilme şansı da düşecektir. Bu bakımdan aşılamadan önce mutlaka anne adayının yumurtalıklarının uyarılması gerekmektedir. 

Özellikle iğne kullanılarak yapılan uyarımlarda daha fazla yumurta elde edilebilmektedir. Bu sayede uyarılma için kullanılan haplara oranla daha fazla yumurta elde edilir ve daha fazla gebe kalma şansı mümkün olabilir. Ancak iğne ile yapılan aşılma yöntemi haplarla yumurtalık uyarımına göre biraz daha pahalı olmaktadır. 

İğne ya da haplarla uyarılmış olan yumurtanın kontrolü ultrasonografi ile yapılmaktadır. Yumurtalıktaki yumurtaların büyüyerek olgun bir hale gelmesinden sonra çatlatma iğnesi kullanılarak oluşan yumurtalar çatlatılır. Yaklaşık 30 – 40 saat sonrasında laboratuvarda spermler yıkanır ve hareketlenmeleri sağlanır. Daha sonrasında bu spermler yoğunlaştırılarak anne adayının rahmine enjekte edilir. 

Aşılama öncesinde bilgilendirme yapılmalı!

Aşılama tedavisine başlamadan önce ve de tüm aşamalarda çiftlerin bilgilendirilmesi gereken önemli hususlar bulunmaktadır. Bunlardan birisi elde edilen yumurta sayısı 3 ya da 4’ten fazla ise çoğul gebelik olma riski bulunur ve çift çoğul bir gebelik istemiyor ise aşılama tedavisi iptal edilebilmektedir. Aynı zamanda aşılama yöntemi ile gebe kalma şansı genel olarak % 15 oranındadır ve aşılamanın üst üste en fazla 3 ya da 4 defa denenmesi daha uygun olmaktadır. Aşılama yönteminin birkaç defa denenmesi ile gebelikler elde edilmemiş ise tüp bebek tedavisine geçilmelidir. Eğer anne adayının yumurtalıkları çok fazla uyarılmamışsa aşılama tedavisi iptal edilerek tüp bebek tedavisine geçilebilir. Zira üreme yetisinde anne adayının yaşı çok önemlidir ve birkaç başarısız denemenin ardından aşılama ile daha fazla zaman kaybetmeden tüp bebek tedavisi denemelerine başlanması uygun olacaktır.

Aşılama yapılmadan önce anne adayının görevleri nelerdir?

• Anne adayı psikolojik olarak kendini rahat hissetmeli ve aşılamaya hazır olmalıdır!

Tıpkı diğer kısırlık tedavileri gibi aşılama tedavisinin de psikolojik ve fiziksel açıdan yorucu olabileceği çifte önceden bildirilmelidir. Bu sebeple aşılama sürecinde mümkünse hayatın diğer alanlarındaki stres ve gerginlik en aza indirilmeli, anne adayı, mümkün olduğunca stresten uzak kalmaya çalışmalıdır.

• Doktorla rahat iletişim kurulabilmelidir!

Diğer kısırlık tedavileri gibi aşılama da çiftin aklında pek çok soru işaretlerine sebep olabilmektedir. Bu bakımdan yaşanacak stresi ya da sorunu en aza indirebilmek için her muayene veya tedavi aşamasında sonra, anne adayı aklındaki soru işaretlerini çekinmeden doktora sorabilmelidir. Bu sayede anne adayı kendini daha rahat ve güvende hisseder, daha az stres yaşar. Bu bakımdan anne adayları aklına takılan hususları sormaktan çekinmemeli, duygularını açık bir şekilde paylaşabilmelidir. 

Aşılama yapıldıktan sonra anne adayının görevleri nelerdir?

• Aşılama tedavisinden sonra en az yarım saat boyunca sırt üstü yatarak dinlenmeli.
• Aşılamadan sonra gebelik testine kadar ağır kaldırmamalı, yorucu fiziksel aktivitelerden uzak durmalı.
• Aşılamadan sonraki 2 gün cinsel ilişkiye girmemeli, hatta doktor genel sağlık durumuna göre bu süreyi uzatabilir.
• Protein bakımından zengin olan besinler tüketmeli.
• Enfeksiyonlara, mikrop kapmaya sebep olabilecek ortamlardan uzak durmalı.
• Düzenli ve kaliteli uyumalı.
• Gün içinde yorulmamalı.
• Sağlıklı ve düzenli beslenmeli.
• Aşılama tedavisinin yapıldığı gün banyo yapmamalı, duş almamalı.
• Aşılamadan sonraki günlerde vajinal akıntı veya kanama gibi belirtilere karşı duyarlı olmalı, normal dışı herhangi bir durumda acilen doktora haber verilmelidir. 
• Aşılamadan 2 hafta sonra doktora kontrole, yani gebelik testine gitmeli. Bunun öncesinde normal dışı olarak doktora gitmeyi gerektirecek bir sorun yoksa hastaneye gidilmez. 

Aşılamadan sonra neler olur?

• Aşılama tedavisinden 14 gün sonra idrarda ya da kanda hamilelik testi yapılır. 
• Aşılamadan sonra hamilelik belirtileri en erken 3 hafta bittikten sonra başlamakta ve tıpkı doğal yolla elde edilen hamilelikteki gibi olmaktadır.
• Aşılama çoğunlukla ağrılı, acılı bir işlem değildir. Aşılama sonrasında da herhangi bir ağrı duyulmaz. Ağrı hissedilse bile oldukça hafif bir ağrıdır, günlük yaşamı ya da hayat konforunu etkilemez. Ancak şiddetli bir ağrı hissedilmesi durumu sıra dışıdır ve hemen doktora başvurmak önerilir. 
• Aşılama tedavisi sırasında ya da tedaviden sonra kanama olması beklenmez. Ancak nadiren de olsa tedavi aşamasında az bir miktarda kanama ya da lekelenme görülebilir. Bunlar gebeliği engelleyecek hususlar olmamakla birlikte, kanama miktarının fazla olması durumunda mutlaka doktora başvurulmalı.
• Aşılama tedavisinden yaklaşık 15 gün sonra kanama olabilir. Bu kanama, gebeliğin rahim içerisine yerleşmesi kaynaklı olarak tutunma, yerleşme kanamasıdır ve gebeliğin gerçekleştiğinin işareti olabilir.