Sheehan sendromu, doğum sırasında hipofiz bezi zarar gördüğünde ortaya çıkan bir durumdur. Doğum sırasında veya sonrasında aşırı kan kaybı (kanama) veya aşırı düşük kan basıncından kaynaklanır. Kan eksikliği, hipofizin düzgün çalışması için oksijenin yoksunluğuna neden olur.
Hipofiz bezi beynin tabanında bulunur. Vücudunuzun diğer salgı bezlerinin işlevini denetleyen hormonlar üretir. Bu yüzden “ana bez” lakaplıdır. Bu bez, doğum sırasında yaralanmaya karşı daha savunmasızdır, çünkü gebelik sırasında büyür.
Hipofiz gerektiği kadar iyi çalışmazsa, kontrol ettiği bezler (tiroid ve böbreküstü bezleri de dahil olmak üzere) hormonlarını yeterince serbest bırakamaz. Sheehan sendromu, bu hipofiz hormonlarının yanı sıra aşağıdakilerin üretimini de etkiler:
Tiroid uyarıcı hormon (TSH): Tiroid bezinizi metabolizmanızı düzenleyen hormonlarını üretmeye yönlendirir.
Luteinize edici hormon (LH): FSH ile birlikte adet döngüsü ve yumurta üretimini düzenlemeye yardımcı olur.
Follikül stimüle edici hormon (FSH): Menstrüel döngü ve yumurta üretimini LH ile birlikte düzenlemeye yardımcı olur.
Büyüme hormonu (GH): Organ ve doku büyümesini kontrol eder.
Adrenokortikotropik hormon (ACTH): Adrenal bezlerinizi kortizol ve diğer stres hormonlarını serbest bırakmaya teşvik eder.
Prolaktin: Süt üretimini uyarır.
Sheehan sendromuna postpartum hipopituitarizm denir.
Aktif Olmayan Bir Hipofiz Bezi Belirtileri Nelerdir?
Hipopituitarizm belirtileri, hipofiz bezi tarafından hangi hormonların yeteri kadar üretilmediğine bağlıdır. Örneğin, bir bebekte hipofiz bezi yeterli büyüme hormonu üretmezse, kalıcı olarak boyu kısa olabilir. Folikül stimüle edici hormon veya luteinize edici hormon üretilmiyorsa, cinsel fonksiyon, menstruasyon ve doğurganlık sorunlarına neden olabilir.
Sheehan Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Sheehan sendromunun belirtileri bazen doğumdan hemen sonra başlar. Ya da aylar sonra hatta yıllar sonra gelebilirler. Sheehan sendromu hipofiz bezine çok az zarar veren kadınlar birkaç yılsemptom göstermeyebilir. Sheehan sendromunun belirtileri şunları içerir:
Emzirmede güçlük ya da süt yetersizliği
Düzensiz menstrüel dönemler (oligomenore) veya adet görmeme (amenore)
- Kilo almak
- Soğuk hoşgörüsüzlük
- Zihinsel işlevde yavaşlama
- Kasık ve koltuk altında kıl dökülmesi
- Yorgunluk veya zayıflık
- Gözler ve dudaklar etrafında ince kırışıklıklar
- Göğüste küçülme
- Kuru cilt
- Eklem ağrısı
- Cinsel dürtüde azalma
- Düşük kan şekeri
- Düşük kan basıncı
- Düzensiz kalp atışı
Sheehan Sendromunun Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?
Doğum sırasında hipofiz bezi oksijen eksikliği Sheehan sendromuna neden olur. Aşırı kan kaybı ya da doğum sırasındaki çok düşük kan basıncı, işlevini yerine getirmesi gereken oksijeni hipofiz bezine göndermez ve yok edebilir.
Sheehan sendromu Hindistan gibi henüz gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak görülür. Bugün, doğum sırasında daha iyi tıbbi bakım sayesinde ABD’de ve diğer gelişmiş ülkelerde nadir görülür. Sizde ciddi derecede kan kaybına neden olacak faktörler arasında şunlar bulunur:
- Plasental yineleme, doğmamış bebeği besleyen plasenta uterusdan ayrıldığında
- Plasenta previa, plasenta serviksi kısmen veya tamamen kapladığında (uterusun vajinaya bağlanan alt kısmı)
- 4 kilodan ağır veya ikiz doğurma, ikizler gibi büyük bir bebek doğurma
- Preeklampsi, gebelik sırasında yüksek tansiyon
- Yardımla doğum, bir forseps veya vakum yardımı ile doğurma
Sheehan Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Sheehan sendromu, benzer belirtilere neden olan diğer durumlarla kolayca karışabilir, özellikle de belirtiler doğumdan sonra aylarca başlamazsa sıkça karıştırılabilir ya da atlanabilir.
Doktorunuz belirtilerinizi sorarak başlayacaktır. İlgili belirtilerin hatırlanması; doğumdan sonra anne sütünün üretilmesi sıkıntısı gibi, doktorunuzun sizi teşhis etmesine yardımcı olacaktır. Doktorunuzun Sheehan sendromunu teşhis etmesine yardımcı olacak testler şunları içerir:
Kan testleri: Hipofiz bezi tarafından üretilen hormon seviyelerini kontrol etmek için testler yaptırmalısınız. Hipofiz hormon uyarımı testi, hipofiz bezinizin farklı hormonlara ne kadar iyi tepki verdiğini denetler.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları: Bu görüntüleme testleri, benzer semptomlara neden olabilecek tümörleriniz veya hipofiz bezinizdeki diğer problemleri kontrol eder. Böylece diğer ihtimaller elenmiş olur.
Sheehan Sendromunun Tedavisi Nasıl Olur?
Sheehan sendromu tedavisi, vücudunuzun artık üretmediği hormonları almaktır. Yaşam için bu hormonların çoğundan almanız gerekir:
Kortikosteroidler: Adrenal hormonların yerine prednison veya hidrokortizon verilir.
Levotiroksin (Levoxyl, Synthroid): Bu ilaç, tiroid bezinizin oluşturduğu hormonların seviyesini artırır.
Östrojen artı progesteron (veya östrojen tek başına, uterus alınmışsa): Bu kadın hormonları adet döngüsünü normalleştirmeye yardımcı olur. Menopoz çağına eriştiğinizde bunları almayı bırakabilirsiniz.
LH ve FSH: Bu hormonlar yumurtlamayı teşvik eder ve hamile kalmanıza yardımcı olabilir.
Büyüme hormonu: Bu hormon, kemik yoğunluğunu korumaya yardımcı olur, vücudunuzdaki kas yağ oranını artırır ve kolesterol seviyelerini düşürür.
Tedavinizi endokrinolog bir uzman ile göreceksiniz. Hormon seviyelerini kontrol etmek için düzenli kan testleri yaptırmanız gerekecektir.
Sheehan Sendromu Önlenebilir mi?
Doğum sırasında iyi tıbbi bakım, ağır kanama olasılığını ve düşük kan basıncını önleyebilir. Şiddetli kanamalar gerçekleştikten sonra, Sheehan sendromu önlenebilir değildir.
Sheehan Sendromunun Komplikasyonları Var mıdır?
Sheehan sendromunun komplikasyonları şunları içerir:
- Adrenal kriz; böbreküstü bezlerinin stres hormonundan yeterince üretmediği hayatı tehdit eden bir durum
- Düşük kan basıncı
- Beklenmedik kilo kaybı
- Düzensiz adet dönemleri
Sonuç Olarak Sheehan Sendromu;
Tedavi edilmezse Sheehan sendromu hayatı tehdit edebilir. Uzun vadeli hormon tedavisi ile sağlıklı, normal bir hayat yaşayabilirsiniz.
