Çağdaşlaşma ile modern kadının hayatında da önemli farklılıklar meydana geldi. Eski dönemlerde evinde oturup çocuklarını büyüten kadınların yerini kariyer sahibi kadınlar aldıkça bu kadınların menstrüasyon süreçlerindeki gereksinimleri de farklılığa uğradı. Geçmişte her ay yaşadıkları adet döngüsünü bez, pamuk gibi emici maddeler ile yaşayan kadınlar hijyenik pedlerin piyasada yerine almasıyla ve bu pedlerinde yaygın olarak kullanılmasıyla birlikte büyük konfor yaşamaya başladı. İş ve sosyal hayat koşullarındaki devamlı farklılaşma hijyenik pedleri de bir süre sonra yetersiz hale getirmeye başladı ve kadınlar adet döngüsünü diğer günlerden farksız geçirmek hedefi ile vajinal tampon kullanımına yöneldi.
Vajinal tamponlar özellikle iş hayatında yer alan kadınlar açısından büyük bir rahatlık. Fakat her rahatlığın bir bedeli vardır söylemi ne yazık ki bu konuda da kendini hissettiriyor. Çünkü vajinal tampon kullanımın hayati olabilecek potansiyele sahip olan toksik şok sendromu (TSS) riskine sahiptir.
Toksik şok sendromu Stafilokokkus Aureus olarak adlandırılan bir bakterinin salgıladığı toksinler tarafından meydana getirilen, hayatı tehdit edebilecek derecede ciddi bir enfeksiyondur. Bu sendrom oldukça nadiren rastlanır. Toksik şok sendromu bir nevi kan zehirlenmesi olarak kabul görür. S.Aureus çok sayıda insanın cilt, burun, dirsek, vajina gibi bölgelerinde normalde yer alan bir bakteridir. Özellikle cilt enfeksiyonlarındaki en önemli patojen olan bakteri, nadiren ürettiği toksin (zehir) ile toksik şok sendromu meydana gelmesine sebebiyet vermektedir.
Toksik şok sendromu bir çok organı hızlı bir şekilde etkileyen bir durum olduğu için kadın doğum uzmanları ile birlikte enfeksiyon uzmanlarını da yakından ilgilendiren bir sağlık sorunudur. Toksik şok sendromu 30 yaş altında daha sık izlenmektedir. 10,000 kadında 1 gözükse de yüzde 10 kadarı ölümle neticelenir.
Toksik şok sendromu belirtileri:
• Ateş
• Titreme
• Halsizlik
• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Düşük kan basıncı
• Kusma
• İshal
• Kas ağrıları
• Böbrek fonksiyonlarında azalma
• Kanama sorunları
• Karaciğer yetmezliği
• Nefes almada zorluk başlıca belirtileridir.
Toksik şok sendromu bakımından bazı bireyler yüksek risk taşırlar. Bunlar:.Tampon kullananlar.Doğum kontrolü için bariyer yöntemleri seçenler.Jinekolojik cerrahi girişim geçirenler.Düşüğü kendi kendine yapmaya çalışmış kadınlar.Follikülit, selülit gibi cilt enfeksiyonu mevcut olanlar.Kimyasal yanık vakaları.Yanık vakaları.Böcek sokması.Stafilokokkal zaatürre vakaları.Septik eklem iltihabı bulunanlar
Kullanılan tamponun vajen duvarında fark edilmeyen küçük yaralar meydana getirdiği ve bu yüzden bakterinin vücuda girdiği zannedilmektedir.
Stafilokokkus Aureus olarak adlandırılan bakterinin yaydığı toksin vajende bulunan bir yaradan vücuda karışabilirse kan dolaşımına geçip hayati önem taşıyan böbrek, karaciğer, santral sinir sistemi, solunum sistemi ve en önemlisi kalp kasını etkileyerek hastayı şoka sokup, kişinin bağışıklık sistemine bağlı olarak 48 saat gibi kısa bir sürede ölüme dahi neden olabilir.
Toksik şok sendromu yalnızca tampon kullanan kadınlarda görülmez. Erkekler ve çocuklar da risk taşırlar. Büyük yanıklar, cilt enfeksiyonları hatta böcek sokmaları ardından dahi toksik şok sendromu meydana gelebilir.
Toksik şok sendromu tanısı konulduğunda hedef; toksin üretiminin merkezini saptamak ve temizlemeye çalışmaktır. Ciltte belirli bir lezyon mevcutsa bu lezyon temizlenmeli ve drene edilmelidir. Cerrahi yaralar iyi bir şekilde gözlenmeli ve bol serum fizyolojik ile yıkanmalıdır. Tampon kullanımı söz konusu ise tampon derhal çıkarılmalıdır. İkinci işlem ise bir damar yolu açılarak agresif sıvı tedavisine başlanmalı ve vücudun sıvı kaybı giderilmelidir. Organ hasarını önlemek açısından sıvı tedavisi önem teşkil etmektedir.
Toksik şok sendromu tanısı konulan erişkin hastalarda sıvı açığını yerine koymak için 24 saatte 10 litre sıvı gerekebilir. Sıvı tedavisi ardından stafilokoklara yönelik antibiyotik tedavisine zaman kaybetmeden başlanmalıdır. Tüm tedavi uygulamaları ardından toksik şok sendromu nda hastaların yoğun bakım servislerinde izlenmesi uygun olmaktadır.
Toksik şok sendromundan korunmak için
- Adet kanaması için kafi olacak en küçük boyuttaki tampon kullanılmalıdır.
- Tampon yerleştirme işleminde önce ve tamponu yerleştirdikten sonra eller sabun ile iyice yıkanmalıdır.
- Tampon sık sık değiştirilmelidir.
- Aynı tampon 4 ila 8 saatten daha uzun bir süre kullanılmamalıdır.
- Uyku sırasında tampon yerine pet kullanılmalıdır.
- Adet süreci dışında akıntı sebebi ile asla tampon kullanmayın.
- Sadece pamuk içeren tamponlar kullanılmalıdır.
Toksik şok sendromu nasıl teşhis edilir?
• Kan kültürü.
• Kan pıhtılaşma testleri ve kanama zamanı, kan hücreleri sayımı, elektrolitler, karaciğer fonksiyon, vb. kan testleri.
• İdrar testi.
• Lomber ponksiyon. Omurilik sıvısı alınarak kültür ve inceleme açısından laboratuvara gönderilir.