Tüp Bebek Tedavisinde Yumurta Çatlatma İğnesi

 

Tüp bebek tedavisi, doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftlerin en sık olarak tercih ettikleri üremeye yardımcı tedavi yöntemlerinin başında gelmektedir. Klasik bir tüp bebek tedavisi genel olarak 5 aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama danışmanlık, yani çiftin tedavi süreci ve sonucu hakkında detaylı bir şekilde bilgilendirilmesi, ikinci aşama yumurtalıkların uyarılması, üçüncü aşama yumurtaların toplanması, dördüncü aşama döllenme ve beşinci aşama ise embriyo transferidir. Bu aşamalardan her biri tedavinin başarı aşısından çok önemlidir. Aynı şekilde yumurtalıkların uyarılması aşaması da daha kaliteli ve daha çok sayıda yumurta elde edilebilmesi ve de bu sayede daha sağlıklı bir döllenme gerçekleştirilebilmesi için çok önemlidir. Zira doğru döllenme ile elde edilen sağlıklı embriyolar gebeliğin ve tüp bebek tedavisinde başarının anahtarı olabilir. Bu bakımdan yumurtalıkların uyarılması aşaması çok önemlidir.

Yumurtalıkların uyarılması nedir, nasıl yapılır?

Tüp bebek tedavisinde danışmalık aşamasından sonraki aşama yumurtalıkların uyarılması aşamasıdır. Bu aşamada anne adayına Folikül Uyarıcı Hormon (FSH) içeren ilaçlar enjekte edilir. Bu sayede anne adayından birden fazla sayıda ve kaliteli yumurta elde edilmesi amaçlanır. Yumurtalıkların uyarılma aşamasına adetin 2. günü başlanır. Bu aşama yaklaşık olarak 11 günde tamamlanır. Yani adetin 2. gününden başlamak üzere 11 gün boyunca anne adayına FSH içeren ilaç enjekte edilir, bu enjeksiyonu kadın kendisi de yapabilir, evine yakın bir sağlık kurumunda ya da tüp bebek kliniğinde de yapılabilir. İlaç kullanılan süre boyunca anne adayının birçok kez ultrasona girmesi ve yumurtalıkların durumunu kontrol ettirmesi gerekir. Bunun için de doktorun istediği, randevu verdiği günlerde tüp bebek kliniğine gitmek gerekiyor. Bu şekilde düzenli ultrason kontrollerinde yumurtaların istenilen olgunluğa eriştiği tespit edildiğinde ise yumurta çatlatma iğnesi yapılır. Bu iğne yapıldıktan yaklaşık 34 -36 saat sonra yumurtlama gerçekleşir. Anne adayının doktorun belirttiği saatte tüp bebek merkezinde olması çok önemlidir. Çünkü başarılı bir döllenme için yumurtalar tam da belirtiği saatte toplanmalıdır. Aynı zamanda yumurta toplama gününde baba adayı da kliniğe çağrılır ve meni vermesi gerekir. 

Çatlatma iğnesinin zamanlamasının önemi nedir?

Tüp bebek tedavilerinde başarılı olabilmek için yukarıda sıralanan aşamaların her birinin tam da doktorun istediği, belirttiği zamanda ve istendiği şekilde yapılabilmesi çok önemlidir. Tedavi sürecinin doğru yönlendirilmesi olası başarısızlıkları önlemekte çok etkilidir. Bu bağlamda tüp bebek tedavisinde geçmiş zamanlarda yaşanan en büyük sorunlardan biri, beyin sapından salgılanan ve yumurtlamayı sağlayan Luteinleştirici Hormonun (LH) erken dönemde salgılanması sebebiyle yumurta toplama aşamasının ekarte olması, zamanında yapılamaması idi. Erken dönemde meydana gelen yumurtlama ise, yumurta toplama aşamasının gerçekleşememesine yol açmaktaydı ya da yumurtlama gerçekleşmese bile, gelişmekte olan yumurtalar hasar alabilmekte, bu da onlarla başarılı bir döllenme elde edilmesini engellemekteydi. Ayrıca yumurtalıkların yumurtlama için uyarılması, salgılanan LH hormonunu azalttığı için, erken LH salgısının arttığı da tespit edilememekteydi. İşte bu tür bir durumda da anne adayının tüp bebek merkezinde kalması ve her 3 saatte bir idrar tahlili yaptırması gerekiyordu. Böylesi bir süreç birçok sorun meydana getirebilmekteydi. Ancak sonrasında geliştirilen ve artık uygulanmakta olan çatlatma iğnesi, yumurtlamanın ne zaman olacağını bildirir ve yumurta toplama aşaması bu şekilde kontrollü olarak gerçekleşir. Aynı zamanda yumurta çatlatma iğnesi, yalnızca yumurtaların toplanması gereken zamanı bildirmekle kalmaz, tüp bebek tedavilerinde başarı oranını da arttırmaktadır. 

Çatlatma iğnesi yapıldıktan sonra gereken vakitte yumurtalar toplanmazsa, daha çok beklenirse folikül çatlar ve yumurtalar karın boşluğuna dökülür. Bu tür bir durumda da yumurta toplanamayacağı için döllenme yapılamaz ve tedavi başarısız olur. Bu sebeple de yumurta çatlatma iğnesinin gereken zamanda yapılması ve yumurtaların toplanması gerekmektedir. Araştırmalar folikül yırtılmasının çatlatma iğnesinden sonra en erken 39 saat ve en geç 41 saat içinde gerçekleştiğini göstermektedir.

Yumurta çatlama belirtileri nelerdir?

Yumurta çatlatma iğnesi yapıldıktan sonra yumurta hücresinin içindeki sıvı etrafa saçılır ve anne adayının kasık bölgesinde tek yönlü ya da çift yönlü olarak ağrı hissedilebilir. Anne adayı kasıklarında hissettiği bu ağrının dışında göğüslerinde de ağrı ve sızı hissedebilir. Aynı zamanda göğüslerde şişkinlik, vajinal akıntının miktarının artması ve cinsel isteğin artması gibi belirtiler yumurtanın çatladığının göstergeleri arasındadır. Ancak bu belirtiler pek çok farklı nedenle de yaşanabileceği için yumurtanın çatlayıp çatlamadığının doktor kontrolleri ile tespit edilmesi gerekir. 

Yumurtlama belirtileri olmasa bile yumurta toplama işlemi yapılır mı?

Yumurtalıkların uyarılması aşamasında anne adayı birçok kez yumurtalıklarının durumunu kontrol için ultrasona girer. Bu aşamada, yumurtalar istenilen olgunluğa eriştiğinde çatlatma iğnesi yapılır. Çatlatma iğnesinden yaklaşık 36 saat sonra ise yumurta toplama aşamasına başlanır. Bu tür bir durumda yumurtlamanın olmaması oldukça nadir görülebilen bir durumdur. Günümüzde ise işlemler çok daha özenle yapıldığından bu durumun görülmesi oldukça seyrektir. Boş folikül sendromu kimi zaman söz konusu olabilirken, hiç yumurtlama olmaması genel karşılaşılan bir durum değildir. Uzman doktorlar tarafından yapılan uygulamalarda başarılı olabilme şansı çok yüksektir. 

Yumurta toplama işlemi nasıl yapılır?

Anne adayı düzenli ultrason muayeneleriyle takip edilir ve yumurtaların oluştuğu, çatladığı tespit edilir. Yumurtaların toplanması aşamasında ise anne adayı jinekolojik muayene masasına alınır. Bu aşama tıpkı vajinal muayene aşaması gibidir. Vajinal ultrason probunun ucunda rehber işlemi gören ve yumurta toplamakta kullanılan ince bir aparat ve iğne mevcuttur. 

Yumurta toplama aşamasına başlamadan önce hastanın vajinası temizlenir ve herhangi bir enfeksiyon riskini önlemek için gerekli hijyenik işlemlere başvurulur. Ardından iğne aracılığı ile yumurtaların içinde olduğu folikül adı verilen keselere girilir ve içerisinden yumurtalar alınır. Yumurtalar, folikülün içinden vakum yöntemi ile alınmaktadır. Alınan yumurtalar vakit kaybetmeden laboratuvara ulaştırılır ve yumurtaların varlığı kesinlik kazanır. Şayet foliküllerin içerisinde yumurta yoksa folikülün içi özel sıvılarla yıkanır ve yumurta olup olmadığı yeniden kontrol edilir. Toplanan yumurtalar kültür sıvısı içerisinde inkübatör adı verilen cihaz içinde uygun ısı ve karbondioksit oranı sağlanarak muhafaza edilir. ICSI (mikroenjeksiyon) işlemine kadar yumurtalar ortalama 2- 4 saat inkübatörde muhafaza edilir. 

Yumurtaların içerisinde yer aldığı keseciklere folikül adı verilir. Foliküller ultrasonda yuvarlak siyah keseler olarak görülür. Her folikülden yumurta toplanması söz konusu olmayabilir. Ancak % 80 oranında folikülden yumurta toplanabilir. Bu nedenle yumurta toplama işleminde toplanan yumurta sayısı ultrasonda görülen folikül sayısından az olabilir. Ama yeterince profesyonel olarak uzman kişiler tarafından gerçekleştirilen yumurta geliştirme ve toplama işlemlerinden istenen başarı sağlanabilir. 

Yumurta toplama işlemi ne kadar sürer?

Yumurta toplama aşaması yaklaşık olarak yarım saatte tamamlanır. Ardından hasta merkezde birkaç saat dinlenir ve ardından evine gidebilir. Hasta bu aşamadan sonra günlük işlerine devam edebilir. Bu bakımdan yumurta toplama işlemi kısa süreli ve kolay bir işlemdir. Zaten normal şartlar altında tüp bebek tedavisinde anne adayının klinikte yatmasını gerektirecek bir durum olmaz.