Doğum kontrol hapı gibi hormonlu doğum kontrol yöntemleri, kan pıhtılaşması riskini arttırabilmektedir. Bu nedenle doğum kontrol hapı kullanıyorsanız, kan pıhtılaşması belirtilerinizi ve kişisel risk faktörlerinizi anlamanız ve gerekli önlemleri almanız önemlidir.
Kan pıhtılaşması ya da diğer adıyla derin ven trombozu, toplardamarlarda pıhtı meydana gelmesi sonucu oluşur. Kan pıhtısı oluştuğu yerden ayrılarak kalbe ve akciğerlere ilerleyebilir. Bazı vakalarda bu durum hayati tehlikeye neden olabilecek seviyeye gelebilir.
Kan pıhtılaşması tehlikeli olmakla birlikte tedavi edilebilmektedir. Bu nedenle hormonlu doğum kontrol yöntemi kullanan kişilerin riskler konusunda dikkatli olmaları gerekir.
Bazı hastalıklara sahip insanlarda kan pıhtılaşması riski daha fazla olabildiği için hormonlu doğum kontrol hapları yerine başka korunma yöntemleri tercih edilebilir.
Bu yazıda doğum kontrol hapları ve kan pıhtılaşması arasındaki ilişkiyi, kan pıhtılaşması belirtilerini ve ilgili diğer konuları öğrenebileceksiniz.
Doğum Kontrol Hapları ve Kan Pıhtılaşması Riski
Hormonlu doğum kontrol yöntemlerinde adet döngüsünü kontrol etmek için hormonlar kullanılarak yumurtlamanın önüne geçilir. Bazı yöntemler ise döllenmiş yumurtanın tutunmasını engelleyerek işe yarar.
Hormonlu doğum kontrol yöntemlerinde genelde östrojen ve progesteronun sentetik formu olan progesteron bulunur. Bazılarında ise yalnızca progestin bulunur. Bazı hormonlar, kan pıhtılaşmasını daha kolay hale getirebilmektedir.
Bununla birlikte doğum kontrol hapı gibi yöntemler kullanırken kan pıhtılaşması yaşama riskinin düşük olduğu söylenebilir. ABD’de bulunan Ulusal Kan Pıhtısı Birliği’ne (NBCA) göre her yıl hormonlu doğum kontrol yöntemleri kullanan 3000 kadından 1 tanesi kan pıhtılaşması yaşamaktadır.
Doğum kontrol yöntemlerinde kullanılan östrojen tek başına kadının kan pıhtısına neden olmasa da kanın pıhtılaşabilmesini arttırabilmektedir.
Bazı doğum kontrol yöntemlerinde yalnızca progestin bulunmakta ve araştırmalara göre bunlar, kan pıhtılaşması riskini arttırmamaktadır. Bununla birlikte progestinin yüksek dozlarda kullanması kan pıhtılaşması riskinin artmasına yol açabilir. Anormal rahim kanaması yaşayan kadınların yüksek dozlarda progestin almaları gerekebilmektedir.
Kan Pıhtılaşması Riski Neden Artar?
Hormonlu doğum kontrol yöntemlerinin tümü kişinin kan pıhtılaşması riskinin artmasına neden olabilmektedir.
Östrojenin kan pıhtılaşması riskini arttırdığı bilinmekle birlikte progesteronun bu konuda etkisinin az olduğu bilinmekte ve hatta progesteronun kan pıhtılaşması üzerinde etkisi olmadığını gösteren araştırmalar bulunmaktadır.
2012 yılında yapılan “Assessing the risk of venous thromboembolic events in women taking progestin-only contraception: a meta-analysis (Sadece progestin içeren doğum kontrolü kullanan kadınlarda kan pıhtılaşması riskinin değerlendirilmesi: bir meta analiz)” isimli araştırmada hormonlu doğum kontrol yöntemleri ile kan pıhtılaşması arasındaki ilişki incelenmiştir.
Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar şu şekildedir:
- Yalnızca progestin içeren haplar, kan pıhtılaşması riskinde önemli bir artışa neden olmamıştır
- Yalnızca progesteron içeren spiraller, kan pıhtılaşması riskinde önemli bir artışa neden olmamıştır
- Progestin iğneler, kan pıhtılaşması riskini arttırabilmektedir
Kan pıhtılaşması riski yüksek olan ya da daha önce kan pıhtılaşması yaşamış olan kadınların yalnızca progestin içeren yöntemleri kullanmaları faydalı olacaktır.
Aşağıdaki kişilerin östrojen içeren yöntemlerden uzak durması önerilmektedir:
- Yüksek tansiyonu olanlar
- 35 yaşından büyük olup sigara içenler
- Geçmişte kan pıhtılaşması yaşamış olanlar
- Diyabeti olanlar
- Koroner arter rahatsızlığı olanlar
- Auralı migren yaşayanlar
Derin Ven Trombozu Nedir?
Derin ven trombozu (DVT), derin venlerde yani damarlarda meydana gelen kan pıhtısıdır. Bu pıhtı genelde bacaklarda görülür.
DVT’nin şiddetine bağlı olarak kan akışının kısmen ya da tamamen engellenmesi mümkündür. Vücudun bir bölgesinde oluşan pıhtı bazen hareket ederek kalbe ya da akciğerlere ilerleyebilmekte ve tehlikeli hale gelebilmektedir. Örneğin, derin ven trombozundan bir parçanın akciğerlere giden arterlerden birine hareket etmesiyle genelde pulmoner emboli meydana gelir.
DVT tehlikeli bir durum olsa da erken teşhis ile tedavi mümkündür. Bu nedenle DVT belirtlerini tanımak ve risk faktörlerinin farkında olmak önemlidir.
Hormonlu doğum kontrolü yöntemi kullanan kişiler aşağıdaki durumlarda DVT bakımından daha yüksek risk altındadır:
- 35 yaş ve üzeri olmak
- Uzun uçuşlar ya da ameliyat gibi durumlar nedeniyle uzun süre hareketsiz kalmak
- Kemik kırılması gibi bacak yaralanmaları yaşamak
- Yüksek tansiyon, diyabet ve obezite gibi kalp-damar sağlığını etkileyebilen diğer sorunlara sahip olmak
- Genetik kan pıhtılaşması bozukluğu gibi bazı genetik risk faktörleri
- Kanser, ciddi bir enfeksiyon ya da lupus gibi otoimmün hastalıklar
Bacakta görülen kan pıhtısında yaşanan belirtiler genelde şu şekilde olmaktadır:
- Özellikle yürürken bir bacakta ağrı
- Bir bacakta ya da ayakta şişkinlik
- Bacakta pıhtıdan etkilenen bölgede kızarıklık, sıcaklık, hassasiyet
Kan pıhtısı oluştuğu yerden ayrılıp hareket ederse göğüs ağrısına, nefessizliğe, bayılmaya, öksürmeye ve çok düşün kan basıncına neden olabilir. Bu gibi belirtiler yaşanması durumunda hemen acil servise gitmek gerekir.
Ne Zaman Doktora Gitmek Gerekir?
Derin ven trombozu ya da pulmoner emboliden şüpheleniyorsanız, bir an önce tıbbi yardım almalısınız. Nefes darlığı ya da göğüs ağrısı gibi durumlarda 112’yi arayın ya da acil servise gidin.
Yapılan tetkikler sonucu hormonlu doğum kontrol yöntemlerinin kan pıhtılaşmasına yol açtığı görülürse doktorunuzla görüşmeli ve kullanabileceğiniz diğer yöntemler hakkında konuşmalısınız.
Hormonsuz doğum kontrol yöntemlerinden bazıları şu şekildedir:
- Tüplerin bağlanması: Doğum kontrolü için kadın tüplerini bağlatabilir veya erkek vazektomi yaptırabilir.
- Kondom: Kondomlar, gebeliği önlemenin yanı sıra cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı da koruma sağlar.
- Diyafram: Rahim ağzına yerleştirilen diyafram, içerdiği spermisit ile gebeliği önlemek ister.
- Hormonsuz spiraller: Hormonsuz spiraller, bakır spiraller olarak da bilinmekte ve uzun süreli doğum kontrolü sağlayabilmektedir.
Pıhtı Atma Riski Nasıl Azaltılır?
Kan pıhtılaşması konusunda atacağınız en önemli adım, pıhtı belirtilerini öğrenmek olacaktır.
Kan pıhtılaşması bakımından riski altındaysanız, belirtiler konusunda dikkatli olduktan sonra aşağıdaki önlemleri alabilirsiniz:
- Uzun süre oturmanız gerekiyorsa bacaklarınızın alt kısmındaki kasları hareket ettirin. Uzun yolculuklarda yarım saatte bir ayağa kalkıp yürüyün.
- Ameliyat geçirdiyseniz doktorunuzun önerdiği ilaçları kullanın.
- Doktorunuzu ziyaret etmeyi ihmal etmeyin ve kan pıhtısı riskinizi azaltmak için doktorunuzun önerilerine uyun.
- Sigara içiyorsanız, sigarayı bırakın.
Sonuç Olarak
Hormonlu doğum kontrolleri nedeniyle kan pıhtısı yaşama riskiniz azdır. Ancak kan pıhtılaşması belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız, bir an önce doktorunuzla görüşmeniz gerekir. Kan pıhtıları tedavi edilebilmekle birlikte erken teşhis önemlidir. Bu nedenle nefes darlığı ya da göğüs ağrısı gibi belirtiler yaşarsanız halinde bir an önce acil servise gitmeniz gerekir.