Bazı kadınlar için hamile kalmak beklenenden daha uzun sürebilir. Diğerleri içinse hamilelik, doğum kontrolünde yapılan bir hata ile bile olabilir. Gebe kalabilmek; eşlerin üreme yetileri, üreme hücrelerinin kalitesi ve sayısı, doğumsal anomalilerin varlığı, olumsuz çevresel koşulların etkisi, beslenme alışkanlıkları gibi daha pek çok faktörden etkilenmektedir.
Gebe kalmaya çalışırken kendine dikkat etmek önemlidir. Bunun için de ilk önce sağlıklı bir yaşam tarzı benimsenmeli, alkol, sigara ve eğlence amaçlı uyuşturuculardan kaçınılmalıdır. Ayrıca gebe kalmak isteyenler günlük bu süreci kolaylaştırmak için prenatal vitamin almaya da başlayabilir. Ancak takviye almaya başlamadan önce bir doktora görünmek iyi olur. Bunlar gebelik planlanan kişiler için genel geçerli bilgilerdir.
Bir çift için hamileliğin zamanlaması, başka bir çiftin zamanlamasından çok farklı olabilir. bir kadının gebe kalabilme olasılığı aşağıdakileri de içeren birkaç faktöre bağlıdır:
- Yaş,
- Genel sağlık durumu,
- Ailevi ve kişisel tıbbi öykü ve ne sıklıkla seks yaptığı rol oynar.
Aslında gebeliğe engel bir durumu olmayan çoğu çift, düzenli olarak cinsel ilişkiye girmekle 6 ay- 1 yıl gibi bir süre içinde doğal yolla gebelik elde edebilir. Ancak tam bir yıl denedikten sonra hamile kalamamak gibi bir durumda, bir doğurganlık uzmanına danışmak iyi bir fikirdir.
Doğal yolla gebelik elde edememe vakalarında bazen yumurtalıklar, rahim veya testislerle ilgili fiziksel bir sorun gibi bariz bir kısırlık nedeni vardır. Bazen ise kısırlığın nedeni anlaşılamamaktadır, bilinememektedir. İşte hamile kalmaya çalışan ve planladığından daha uzun süre içinde gebelik elde edemeyenlerin bilmesi gerekenler.
Hamile kalmak ne kadar sürer?
- Kadınların 20’li yaşlarında hamile kalma olasılıkları en yüksektir. İşte o dönemde kadınlar, en fazla sayıda sağlıklı yumurtaya sahiptir. Sağlıklı yumurta sayısının fazla olması da gebeliği çok daha mümkün hale getirmektedir.
- Doğurganlık doğal olarak yaşla birlikte azalır. Yaş ve özellikle de kadının yaşı ilerledikçe gebelik daha uzun sürebilir.
- Kadınlar yaşam boyu sahip olacakları tüm yumurtalarla doğarlar. Yaşlandıkça yumurta kaynağı azalır ve ileri yaşta geride kalan yumurtalar o kadar sağlıklı değildir.
- Bir araştırmaya göre, 35 yaşına kadar bir kadının herhangi bir üç aylık dönemde hamile kalma şansı sadece % 12’dir. 40 yaşına geldiğinde ise bu oran % 7’ye düşmektedir. Yani normal şartlar altında 3 aylık bir denemenin ardından kısırlık şüphesi duymak çok da doğru değildir, daha fazla süre denemek gerekebilir.
- Bir erkeğin üreme yetisi de yaşla birlikte azalır. Yaşlı bir erkeğin sperminde yumurtayı döllemesini engelleyecek anormallikler olması ve ileri yaşlarda sperm sayısının yetersiz kalması söz konusu olabilir.
Kısırlık ne kadar yaygındır?
Uzmanlara göre, tüm dünyada her 8 çiftten 1’i ya da kadınların % 12’si hamile kalmakta zorlanıyor.
Ne zaman kısırlık şüphesi ile doktora başvurmak gerekir?
- 35 yaşın altındaki bir çift, bir yıldır düzenli olarak korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edemediyse,
- 35 yaşın üzerindeki bir çift 6 aydan uzun süredir düzenli olarak korumasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edemediyse,
- Üreme yetisini etkileyen bir sağlık sorunu olduğunu bilenler doktora başvurmalılar.
Kadınlarda kısırlık nedenleri nelerdir?
Kadınlarda kısırlık, gebe kalmaya çalışan çiftlerin yaklaşık üçte birinde görülür. Kadınlarda kısırlığın en yaygın nedeni yumurtlama ile ilgili bir sorundur. Zira yumurtlama olmazsa, döllenmek için bir yumurta bulunamaz ve gebelik gerçekleşemez.
Yumurtlama sorunları aşağıdaki nedenlerden kaynaklanabilir:
- Polikistik over sendromu (PCOS)
- Erken yumurtalık yetersizliği (POI),
- Tüplerde tıkanıklık
Fallop tüplerinin tıkanıklığı durumunda yumurta, spermle buluşamadığı için döllenme ve dolayısıyla da gebelik oluşmaz.
Tüplerde tıkanmanın olası nedenleri şunlardır:
- Pelvik inflamatuar hastalık (PID)
- Endometriyozis
- Ektopik gebelik (dış gebelik) için yapılan bir cerrahi işlem
Rahim ile ilgili bir sorunlar da kadının hamile kalmasını zorlaştırabilir. Bu da rahimdeki anormal bir yapıya veya fibroidler gibi büyümelere bağlı olabilir.
Erkeklerde kısırlık nedenleri nelerdir?
Erkek kısırlığı, gebe kalmaya çalışan çiftlerin yaklaşık yüzde 8’i için bir sorundur.
Erkek kısırlığının nedenleri arasında şunlar vardır:
- Varikosel adı verilen testislerde genişlemiş damarlar,
- Anormal şekilli spermler,
- Sperm üretimini azaltan testislerde yaralanma,
- Alkol, sigara veya uyuşturucu kullanımı,
- Kemoterapi veya kanseri tedavi etmek için radyasyon,
- Sperm üretimi için gerekli hormonları üreten bezlerle ilgili problemler,
- Daha nadiren de Klinefelter sendromu gibi genetik bozukluklar
Açıklanamayan kısırlık
Çiftlerin yaklaşık % 5 – 10’unda kısırlığın nedeni açıklanmamaktadır. Bunun sebebi yumurta veya sperm kalitesi ya da fiziksel bir sorun olabilir. Ancak doktor kesin bir neden teşhis edememiştir. Kısırlığın nedenini bilmemek çiftler için sinir bozucu olabilir. Yine de tüp bebek tedavisi (IVF) ve diğer doğurganlık tedavi yöntemleri ile hamile kalmak mümkün olabilir.
Kısırlık tedavisi nasıl yapılır?
Doğurganlık uzmanları, kısırlık sorunu olan çiftler için çeşitli tedaviler sunar ve bazen birden fazla tedavi birleştirilir. Doktorun hangi yöntemi önerdiği; çiftin yaşı, genel sağlık durumu ve doğurganlık problemine neyin neden olduğu gibi faktörlere bağlıdır.
- İlaç tedavisi
Bir kadının yumurtalıklarını, yumurtlaması için uyarmak amacıyla yaygın olarak birkaç ilaç kullanılır. Bunlar;
- Klomifen sitrat (Clomid),
- Folikül uyarıcı hormon (Follistim, Gonal-F),
- Letrozol (Femara),
- İnsan menopozal gonadotropin (Menopur, Pergonal, Repronex),
- Metformin (Glukofaj),
- Bromokriptin (Parlodel) olabilir.
Bu ilaçlar hakkında bilinmesi gereken şey, çoğul gebelik riskini artırıyor olmalarıdır. İlaçlar ayrıca sperm sayısını artırarak kısırlığa sahip erkeklere de yardımcı olabilir.
- Cerrahi tedavi
Cerrahi tedavi yöntemleri hem erkek hem de kadınlarda kısırlık için uygulanan bir yoldur. Erkeklerde, cerrahi prosedürler sperm tıkanıklığını giderebilir, varikoseli düzeltebilir veya erkeğin üreme sisteminden meni alabilir.
Kadınlarda ise, yumurtalıklar veya rahim ile ilgili fiziksel sorunları gidermek için cerrahi işlem yapılabilir.
- Aşılama (IUI)
Bu kısırlık tedavisine yapay döllenme de denir. Erkekten alınan meninin içindeki en kaliteli sperm seçilir ve kadının yumurtlama döneminde rahme bir kateterden enjekte edilir. Bu teknikte kadın, yumurtlamasına yardımcı olmak için önceden ilaç da alabilir.
- Yardımlı üreme teknolojisi (ART)
Yardımlı üreme teknolojisi (ART) sperm ve yumurtaları vücut dışında birleştirme ve oluşan embriyolardan uygun olan bir ya da iki tanesini rahme yerleştirme işlemlerini içerir. Temel yardımlı üreme teknolojisi (ART) tipi tüp bebek tedavisidir (IVF).
Tüp bebek tedavisi öncesi kadın, yumurtalıklarının çok fazla yumurta üretmesine yardımcı olmak için bir dizi enjeksiyon alır, ilaç kullanır. Bu şekilde üretilen yumurtalar olgunlaştıktan sonra, basit bir cerrahi prosedür kullanılarak yumurtalıktan alınır. Elde edilen yumurtalar, baba adayının spermiyle döllenir. Embriyo olarak bilinen döllenmiş yumurtalar laboratuvarda birkaç gün yetiştirilir, büyütülür. Daha sonra bir veya iki tane kaliteli embriyo rahme transfer edilir.
- İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI)
Baba adayından alınan sağlıklı bir sperm hücresi, yumurtanın içine enjekte edilir ve bu şekilde elde edilen embriyo rahme transfer edilir.
Hamilelik her zaman çiftin istediği şekilde ve istediği zaman gerçekleşen bir yolculuk değildir. Bazen, özellikle yaş veya fiziksel sorunların söz konusu olduğu durumlarda, hamile kalmak ümit edilenden daha uzun sürebilir. Bu bakımdan bir süredir denediği halde başarılı olamayan çiftlerin, bir üreme uzmanından yardım almaları en doğrusudur.
