Hareketlilik, bir organizmanın ya da sıvının hareket edebilme becerisini ifade etmektedir. Sperm hareketliliği ise spermin hareketini ve yüzme becerisini belirtmektedir. Sperm hareketliliğinin az olması, spermin düzgün yüzmediği anlamına gelmekte ve bu durum erkekte kısırlığa yol açabilmektedir. Sperm hareketliliğinin az olması aynı zamanda astenozoospermi olarak da isimlendirilmektedir.
Sperm Neden Hareket Eder?
Spermler, hareketli hücrelerdir. Yani kendi kendilerine hareket ederek hamileliğin gerçekleşmesini sağlamaktadırlar. Vajinal cinsel ilişkinin hamileliğe yol açması için erkeğin genelde servikal kanalın yakınında, vajinal kanalın sonunda meniyi boşaltması gerekir. Sperm hareketli olması sayesinde vajinal bölgeye yakın yerlerden vajinal kanala ve rahim ağzına doğru ilerleyebilir.
Meni, ön ejakülat ya da zevk suyu olarak bilinen sıvı sayesinde de vajinal kanala girebilir. Zevk suyu, erkek cinsel olarak uyarıldığında üretradan gelen ve meniye benzeyen bir sıvıdır. Bu sıvı, geri çekilme yönteminin hamileliği önlemede güvenilir olmamasının nedenlerinden bir tanesidir.
Sperm nihai hedefine, yani yumurtayı döllemeye başarmasına yardımcı olmak üzere yüzmeye programlanmıştır. Yumurta, yumurtalıklardan çıkıp fallop tüpüne doğru hareket ederken yumurtanın kendisi sperm gibi yüzmez. Silia adı verilen küçük çıkıntılar yardımıyla fallop tüplerine doğru ilerler.
Sperm ise kendi kendine hareket etme yeteneğine sahiptir. Servikal kanaldan rahmin içine ve sonunda fallop tüpüne kadar yüzmesi gerekir. Yumurtayla spermin buluştuğu yer burasıdır. Spermin yumurtayı fallop tüplerinde döllemesi gerektiği için hareket etmesi gerekir.
Araştırmalara göre boşalma sonrası spermin fallop tüplerine ulaşması yaklaşık olarak 2 ila 10 dakika sürmektedir.
Sperm Hareketliliği ve Sağlığı
Hareketlilik, sperm ve meni sağlığını belirlemede kullanılan ölçütlerden yalnızca bir tanesidir. Meni analizinde dikkate alınan faktörlerden diğerleri şu şekildedir:
Meni hacmi: Mililitre cisminden ejakülatın ne kadar olduğu ölçülür.
Toplam sperm sayısı: Meni örneğinde ne kadar sperm olduğuna bakılır (ortalama olarak 33 ila 46 milyon sperm olmalıdır).
Sperm konsantrasyonu: 1 ml ejakülatta ne kadar sperm olduğuna bakılır.
Canlılık: Canlı sperm yüzdesidir.
Sperm morfolojisi: Spermin şeklidir.
Sıvılaşma süresi: Meninin doğal olarak yoğun olmaktan sıvıya dönüşmesi için geçen süredir (ortalama olarak 20 ila 30 dakikadır).
Meninin pH’ı: Meni örneğinin asitlik derecesidir (fazla asidik olan meni, spermi öldürebilir)
Beyaz kan hücresi sayısı: Meni örneğindeki beyaz kan hücresi sayısıdır (sayının çok fazla olması enfeksiyon olduğunu gösterebilir).
Sperm ve meniyle ilgili tek sorun hareketlilikse hamileliğin doğal yollarla gerçekleşme olasılığı, diğer sorunlara göre daha yüksektir.
Sperm Analizi Nasıl Olmalı?
Sperm analizi ile sperm değerlendirilmesi şu şekilde yapılır:
Hareketlilik yüzdesi: Tek bir ejakülatta bulunan spermlerin yüzde kaçı hareket ediyor?
Hareketlilik yoğunluğunun yüzdesi: Ml başına milyonlarca sperm olarak ölçülen meni analizinde spermlerin yüzde kaçı hareket ediyor?
Toplam hareketli sperm sayısı: Tek bir ejakülatta kaç tane sperm yüzüyor?
Ortalama hız: Saniyede mikron olarak ölçülen sperm hızı ne kadar?
İleriye Doğru Hareket, Yerinde Hareket ve Toplam Hareketlilik
Spermin nasıl hareket ettiği de önemlidir. İleriye doğru hareket, çoğunlukla düz bir çizgide ya da çok geniş daireler şeklinde yüzen spermleri ifade etmektedir. Yerinde hareket, hareket eden ancak ilerlemeyen ya da çok dar daireler şeklinde yüzden spermleri ifade etmektedir. Toplam hareketlilik, herhangi bir şekilde hareket eden sperm yüzdesini ifade etmektedir. Toplam hareketlilikte ileriye doğru hareket etmeye spermler de yer alabilir.
Örneğin, yerinde titreşmekte olan spermin hareketli olduğu kabul edilse de bu sperm ilerleyici değildir. Bununla birlikte zikzaklar çizen ancak ilerleyen spermin, ileriye doğru hareket ettiği kabul edilir. Spermin, kadının üreme yolunda yukarı doğru yüzebilmesi için ileriye doğru hareket etmesi gerekir.
Düzgün Yüzen Sperm Sayısı Kaç Olmalı?
Doğurganlığında bir sorun olmayan erkekte bir ejakülatta 39 milyondan fazla sperm bulunabilir. Bununla birlikte tüm spermlerin tamamen sağlıklı olmaları beklenmez.
Ejakülat örneğinin normal kabul edilebilmesi için spermlerin en az yüzde 40’ının hareketli ya da yüzüyor olması gerekir. Bu yüzde içerisinde ileri doğru hareket etmeyen spermler de yer alabilir. Ancak ileriye doğru hareket edenler en az yüzde 32 olmalıdır.
Sperm hareketliliğinin kötü olduğu teşhisi genelde hareketli sperm yüzdesine göre belirlenir. Ancak araştırmalara göre toplam hareketli sperm sayısı, sperm hareketliliğini belirlemede daha alakalı bir ölçümdür.
Toplam hareketli sperm sayısının 20 milyonun üzerinde olması normal olarak kabul edilmektedir. 5 milyondan düşük olması durumunda ise sperm hareketliliği azdır. 1 milyondan az olması ise sperm hareketliliğinin çok düşük olduğu anlamına gelir.
Sperm Hareketliliği Nelerden Etkilenir?
Sperm hareketliliğinin az olması durumunda genelde spermle ilgili başka sorunlar da mevcuttur. Örneğin, sperm hareketliliği az olan erkeklerde sperm sayısında azlık ya da sperm şeklinde bozukluk da olabilir. Düzgün şekle sahip olmayan spermler düzgün bir şekilde yüzemez.
Sperm hareketliliği kimyasallar, sıcaklık, soğukluk, hastalık ve sigara içme gibi yaşam tarzı alışkanlıklarından veya varikosel gibi erkek üreme sistemindeki anormalliklerden etkilenebilir.
Erkeğin cinsel aktivitesi azsa sperm hareketliliği azalabilir. Bu durumda toplanan ilk ejakülat örneğinde az hareketlilik görülüyorsa bir daha ejakülat örneği alınıp bakılmalıdır
