Sperm Morfolojisi ve Önemi

Sperm Morfolojisi ve Önemi

Sperm morfolojisi nedir?

Sperm morfolojisi, yani spermin boyutu ve şekli, erkeğin doğurganlığını değerlendirmeye yönelik olarak yapılan semen analizinde incelenen bir faktördür. Sperm morfolojisi sonuçları, mikroskop altında görüntülenen semenin içerisinde normal görünen spermlerin yüzdesini gösterir.

Normal bir spermin oval bir başı ve uzun bir kuyruğu olmalıdır. Anormal bir şekle sahip olan spermlerde başta ya da kuyrukta kusurlar olabilmektedir; bu kusurlar arasında büyük ya da şekilsiz baş, eğri ya da çift uçlu kuyruk yer alabilmektedir. Bu kusurlar, spermin yumurtaya ulaşma ve nüfuz etme yeteneğini etkileyebilmektedir. Ancak şekli bozuk olan spermlerin yüksek oranlarda görülmesi sık rastlanan bir durumdur.

Sperm Morfolojisi Değerleri

Semen örneğinde spermlerin yaklaşık olarak yüzde 4’ü ila yüzde 10’unun şekli normal olmaktadır. Yani mikroskop atlında spermlerin büyük bir çoğunluğunun şekli mükemmel değildir.

Bazı durumlarda spermdeki şekil bozuklukları ya de değişiklikler spermin genel işlevini etkilememektedir. Ancak bazı durumlarda ise sperm, yumurtayı döllemek için düzgün ya da yeterince hızlı bir şekilde hareket edemez.

Doktorlar, sperm morfolojisini genelde genel semen analizi ya da doğurganlık testi sırasında değerlendirirler. Anormal ya da düşük sperm morfolojisi, kendi başına kısırlığın göstergesi değildir.

Sperm Morfolojisi Testleri

Sperm morfoloji testlerinde, semen örneği mikroskop altında incelenir ve normal şekilli olan spermlerin, tüm örnek içerisindeki yüzdesi hesaplanır.

Spermin, normal bir şekle sahip olması için şu gereklilikleri karşılaması gerekir:

• Kenarları düzgün, oval şekilli baş
• 5 ila 3.5 mikrometre (μm) genişliğinde ve 5 ila 6 μm uzunluğunda baş
• Spermin başının yüzde 40 ila yüzde 70’ini kaplayan akrozom (spermin, yumurta zarına girmesi için gerekli enzimler sağlayan yapı)
• Büyük vakuollerin olmadığı bir baş (sıvı dolu organeller) ve başın tümünün yüzde 20’sinden azını kaplayan en fazla iki küçük vakuol
• Spermin baş ile yaklaşık aynı uzunlukta ancak daha ince olan spermin orta kısmı (baş ile kuyruk arasındaki bölüm)
• Spermin başından ve orta kısmından ince olan 45 μm uzunlukta kuyruk
• Kusur bulunmayan baş ve kuyruk

Laboratuvar teknisyenleri genelde sperm morfoloji testi için semenden ufak bir miktar alıp mikroskop lamının üzerine koyar, spermlerin kendi kendilerine kurumalarını bekler ve sonrasında spermin mikroskop altında daha iyi görülebilmesi için boya ile işaretler.

Teknisyenler, normal şekilli spermlerin yüzdesini hesaplamak için genelde 200 ya da daha fazla spermin bulunduğu örnek üzerinde çalışırlar.

Sperm morfoloji testleri aynı zamanda bilgisayar kullanılan yöntemlerle de analiz edilebilmektedir.

Tek bir test yapmak genelde semenin ya da spermin kalitesini değerlendirme konusunda yeterli olmamaktadır.

İnsanlar arasında farklar olduğu gibi aynı bireyden alınan örnekler arasında da farklılıklar olmaktadır. Ayrıca insan hatası, kirlilik, yanlış etiketleme ve işlemden önce geçen zaman gibi faktörler de birden fazla test yapmayı gerekli kılmaktadır.

Morfoloji, canlılık ve hareketlilik gibi niteliklere yönelik elde edilen sonuçların doğrulanması için genelde üç ya da daha fazla kez test yapılması gerekir.

Test sonuçları ne anlama gelir?

Semen örneği içerisinde çok fazla sayıda şekli bozuk sperm olduğu görülürse ve normal şekilde olan spermlerin yüzdesi az ise bu durum teratospermi olarak isimlendirilir.

Normal ya da sağlıklı sperm aralığına dair kesin aralık değişiklik gösterebilse de genel olarak normal şekilli spermlerin, tüm spermlerin yüzde 4 ila yüzde 14’ünü oluşturması beklenir. Yüzde 4’ün altında olması durumunda doğal yollarla gebelik elde etmek daha uzun zaman alacaktır.

Normal şekilli spermlerin yüzde 0 oranında olması, gebe kalmak için tüp bebeğe ihtiyaç duyulacağı anlamına gelebilir. Tüp bebekte yumurta ve sperm, laboratuvar ortamında bir araya getirilerek döllenmenin oluşması beklenir.

Sperm morfolojisine dair kriterler, bundan yaklaşık on yıl öncesinde belirlendiği için hem testlere hem de sonuçlara yönelik olarak farklı yorumlamalar yapılabilmektedir.

Bununla birlikte sperm, şekil ya da boyut olarak anormal olsa da genelde sağlıklı genetik materyal taşıyabilmektedir. Doğurgan olan pek çok erkekte de anormal spermlerin yüzdesi yüksek olmaktadır.

Şekil bakımından normal spermlerin oranı yüzde 4’ün altında olması durumunda doktora görünmek ve bununla ilgili olası komplikasyonlar ve sağlık sorunları hakkında konuşmak gerekir.

Erkek kısırlığı konusunda uzmanlaşmış olan doktorlar, anormal morfoloji oranları ile ilgili nedeni tespit etme konusunda yardımcı olabilir ve bazı durumlarda sperm kalitesini arttırmak için tedavi önerebilir.

Sperm Testi ile İlgili Diğer Faktörler

Farklı laboratuvarlar, sağlık uygulamaları ve doktorlar, sperm analiz testine yönelik olarak farklı işlemler gerçekleştirebilir.

Semen analizinde değerlendirilen diğer faktörler ile hormon seviyeleri arasında genellikle şunlar yer almaktadır:

• Spermin canlılığı (canlı spermlerin yüzdesi)
• Sperm hareketliliği (genel hareket örüntüleri ve spermin hareket yeteneği)
• Semenin yoğunluğu
• Semendeki toplam sıvının hacmi
• Likefaksiyon (spermin, yolculuğunu gerçekleştirmek üzere ne kadar hızlı eridiği)
• Toplam sperm sayısı
• Semem kalınlığı
• Semenin görünüşü
• Semenin pH seviyesi
• Semendeki bakteri gibi yabancı hücreler
• Testosteron
• Seks hormon bağlayıcı globülin (SHBG)
• Folikül uyarıcı hormon (FSH)
• Prolaktin
• Estradiol
• DNA yapısı ve işlevi

Sperm Morfolojisi ve Tüp Bebek

Sperm morfolojisi, doğurganlığı etkilemektedir; çünkü spermin yumurtaya girebilmesi için belli bir şekle sahip olması gerekir. Ancak söz konusu olan doğurganlık olduğu zaman bu durumu morfolojiden başka faktörler de etkileyebilmektedir. Spermin morfolojisinin yanı sıra sperm sayısı ve spermlerin ne kadar kolay hareket ettikleri de önemlidir. Bu nedenle sperm morfolojisinde anormallikler olması, tüp bebek tedavisi düşünülmesi için tek etken değildir.

Ancak spermlerin küçük başlı olması durumunda tüp bebek tedavisi düşünülebilir. Tüp bebek tedavisinde erkekten alınan spermler, kadından alınan yumurtaya enjekte edilir. Sonrasında oluşan embriyo kadının rahmine yerleştirilir. Tüp bebek tedavisi, invazif bir prosedür olmakla birlikte gebelik açısından etkili bir tedavi yöntemidir. Bu nedenle eşiniz ve siz, gebelik için hazır olduğunuzu düşünüyorsanız doktorunuzla konuşmayı ihmal etmeyin.

Sperm morfolojisi nasıl düzelir?

Erkeğin yaşı ne kadar gençse spermler de genelde o kadar sağlıklı olur. Bazı doktorlar, hayatınızın erken dönemlerinde ileride çocuk sahibi olmayı düşündüğünüz zaman kullanılmak üzere sağlıklı spermlerinizi dondurmanızı önerebilir. Ancak halihazırda şekli bozuk spermlerin sayısı yüksekse bu seçenek için geç olduğu anlamına gelebilir.

Vücudunuz her zaman yeni spermler üretir. Bu nedenle beslenme düzeninizde ya da hayat tarzınızda değişiklikler yaparak gelecekteki spermlerinizin sağlığını etkileyebilirsiniz. Yapabileceğiniz şeyler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Kilo vermek
• Düzenli egzersiz yapmak
• Çok fazla alkolden, sigaradan ve yasa dışı maddeden uzak durmak
• Bol ve pamuktan yapılmış iç çamaşırlar giymek

Bazı doğal takviyeler ile vitaminler, sperm şeklinin iyileşmesinde yardımcı olabilmektedir. Bunların ne olduğunu ve hangilerine ihtiyacınız olduğunu öğrenmek için doktorunuza danışmanız gerekir.

Sonuç Olarak

Sperm morfolojisinin kısırlık üzerindeki kesin rolü ve etkisi tam olarak bilinmemektedir. Ancak genel olarak şeklinde sorun olan spermlerin yüzdesi, belirlenen aralıkların üzerindeyse yardımcı üreme teknikleri kullanmanız önerilir.