Yumurtalık kistleri üreme çağı içindeki kadınlarda sıklıkla görülen oluşumlardır. Çoğunlukla zararsız olan ve kendiliğinden geçebilen yumurtalık kistleri, zamanla büyüyebildikleri için nadiren de olsa bazı üreme sorunlarına yol açabilmektedir. Bu bağlamda yumurtalık kisti tespit edildiğinde tedavi edilmesi gerekir. Yumurtalık kistlerinin çoğunluğu kadında her hangi bir şikayete sebep olmaz, küçük ve zararsızdır. Ancak bazı vakalarda zamanla büyür, burkulur, kanar ve hatta patlayabilir.
Elbette ki böyle durumlarda yumurtalık kistlerinin başta kısırlık olmak üzere pek çok soruna sebep olabildiği görülür. Yumurtalık kistleri kimi zaman kadının karın ve kasık bölgesinde küt bir ağrıya ya da cinsel ilişki sırasında ağrı, acı hissine sebep olabilir.
Yumurtalık kistleri fonksiyonelse her hangi bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden geçerken, büyük ve şikayetlere sebep olan özellikte olduğunda hormon ilaçları, doğum kontrol hapları kullanımı veya ameliyat ile tedavi edilir.
Aylık adet döngüsü ve yumurtlama arasındaki ilişki
Yumurtlama fonksiyonu, kadının üreyebilme, gebe kalabilme fonksiyonudur. İster üremeye yardımcı yöntemlerle isterse de doğal yolla gebe kalacak olsun kadının yumurtlama işlevinin gerçekleşiyor olması gerekmektedir. Bu bağlamda üreme çağındaki sağlıklı bir kadının iki yumurtalığından biri adet döngüsü sırasında her ay bir tane yumurta üretmektedir.
Bu yumurta, yumurtalığın içindeki bir su kesesi, bir folikül içinde büyümekte ve olgunlaşmaktadır. Adet döngüsünün yaklaşık beşinci günü gibi salgılanan öströjen hormonu rahim duvarını, olası bir gebelik için hazırlamak amacıyla büyütüp kalınlaştırmak için harekete geçirir. Aynı süreçte adet döngüsünün on dördüncü günü gibi yumurtalıktaki kese yaklaşık 2.5 santimetrelik büyüklüğe ulaşır.
Ardından folikül çatlar ve yumurtayı karnın içine doğru bırakır. Yumurtanın kadının karnının içine salınması durumu yumurtlama olarak adlandırılır. İşte bu yumurtlama dönemi içinde çiftler korumasız cinsel ilişki yaşadıklarında kadının gebe kalma ihtimali doğar. Zira folikülden çıkan yumurta, tüpler aracılığıyla erkeğin spermi ile döllenebileceği yer olan rahme gelir.
Burada sperm ve yumurta bir araya gelir, döllenmenin gerçekleşir, döllenmiş yumurta rahim duvarına tutunur ve gebelik oluşur. Ancak bu işlemlerin sorunsuz bir şekilde gerçekleşebilmesi için kadının tüpleri, rahim ve diğer üreme yolları, organları sağlıklı ve sorunsuz olmalıdır. Buralarda meydana gelen her hangi bir anomali, yanlış oluşum gebeliği engelleyebilir ya da gebelik gerçekleşse de sağlığını tehlikeye düşürebilir. İşte gebeliği riske düşürebilecek sorunlardan birisi de yumurtalık kistleridir.
Yumurtalık kisti belirtileri nelerdir?
Yukarıda da bahsedildiği üzere; yumurtalık kistleri, kadınların çoğunda görülür, çok sık rastlanır. Bu kistlerin çoğu çok küçük olduğundan herhangi bir belirtiye sebep olmaz. Yumurtalık kistlerinin bazıları kendiliğinden geçerken bazılarının ilaç tedavisine ya da operasyona ihtiyacı olur. Zira bazı yumurtalık kistlerinde burkulma, kanama ve patlama olabiliyor, karında şiddetli ağrı yaşanabiliyor. Kadınların çoğunda görülen yumurtalık kistleri kötü ya da iyi huylu olabilmekle birlikte, sıklıkla iyi huyludurlar. Kimi zaman hiçbir belirti vermeyen, bazen de diğer hastalıkların belirtileri ile de karıştırılabilecek ağrı gibi belirti veren yumurtalık kistleri, genellikle rutin kontroller esnasında doktor tarafından fark edilir. Bu bağlamda en sık karşılaşılan yumurtalık kisti belirtileri;
- Adet düzensizliği,
- Karın bölgesinde şişlik,
- Karın veya kasık bölgelerinde ağrı,
- Kabızlık, dışkı yaparken ağrı,
- Genel sindirim bozuklukları,
- Çok sık idrar çıkma şeklinde sıralanabilir.
Çok sık karşılaşılmasa da yumurtalık kistlerinin bazıları kanser olabilir. Böyle bir risk ise kadının yaşı büyüdükçe artış göstermektedir. Yumurtalık kistinden de kaynaklanabilecek olan yumurtalık kanserinin erken dönemlerinde genellikle hiç bir belirtisi olmazken, ilerleyen dönemlerde bazı şikayetler olabilir. Bu bağlamda yumurtalık kanseri belirtileri;
- Karnın olağandışı bir şekilde büyümesi veya şişmesi,
- Uzun süren bulantı ya da midede yanma hissi,
- İştahsızlık,
- Kasıklarda şiddetli ağrı şeklinde sıralanabilir.
Kadınların bu belirtilerden herhangi birine sahip olması durumunda kesinlikle yumurtalık kisti ya da kanseridir şeklinde yorum yapılamaz, ancak risk mevcuttur. Bu bakımdan vakit kaybetmeden doktora başvurmak önemlidir. Yumurtalık kisti vakalarında erken teşhis tedaviyi kolaylaştırmaktadır.
Yumurtalık kisti nasıl teşhis edilir?
Yumurtalık kistlerinin yukarıda sayılan belirtileri başka rahatsızlıklarda da görüldüğünden genellikle fark edilmez, ancak başka bir sebeple yapılan muayene sırasında saptanır. Muayenede doktor büyümüş bir yumurtalık fark ederse tanıyı doğrulamak için başka tetkikler de gerekir. Yumurtalık kisti ultrason muayenesinde tespit edilir ve gerekirse doktor laparoskopi de isteyebilir.
Laparoskopi; doktorun doğrudan vücudun içine bakmasına imkan sağlayan cerrahi bir işlemdir, hem yumurtalık kistinin kesin olarak teşhis edilebilmesine hem de tedaviye olanak tanır. Ayrıca hastaya yapılan kan testleri ile kandaki maddeleri ölçülür ve yumurtalık kisti şüphesi açıklığa kavuşturulur.
Yumurtalık kisti türleri
Fonksiyonel (işlevsel) yumurtalık kisti
Fonksiyonel (işlevsel) kistleri, en sık olarak görülen kistlerdir. Bu kistler kadının normal yumurtlama sürecinde değişen dokudan gelişebilirler. Bu kistlerde ya hiç şikayet olmaz ya da çok hafif şikayet hissedilir. Ortaya çıktıktan sonraki birkaç ay içinde de kaybolur.
Dermoid kist
Dermoid kist, ciltle ilgilidir ve deri, kıl, yağ, diş gibi farklı tiplerde dokulardan meydana gelir. Dermoid kistler kadının her iki yumurtalığında da bulunabilir, genellikle küçüktür ve fazla belirtiye neden olmayabilir. Nadiren de büyüyüp şikayet yaratır.
Kistadenom yumurtalık kisti
Yumurtalıkların dış yüzeyindeki hücrelerde gelişen kistadenomlar; genellikle iyi huyludur, ancak nadiren sorunu yaratabilir. Kimi zaman kistadenomların çok büyümesi durumunda karın organları tahriş olur ve ağrı hissedilir.
Endometrioma (çikolata kisti)
Her yumurtlama döneminde gebeliğe hazırlık için kalınlaşan rahim içi dokusu yumurtalıkların içinde büyüdüğünde endometriomalar (çikolata kistleri) oluşur. Rahim içi dokusunun rahim dışında büyüyerek hormonlardaki aylık değişikliklere yanıt vermesi ve her ay kanaması yumurtalıkta gittikçe büyüyen bir kist oluşur. Bunlar en çok adet kanaması veya cinsel ilişki sırasında ağrıya sebep olur.
Çoklu yumurtalık kistleri
Her ay düzenli olarak yumurtlayamayan kadınlarda çoğul kistler gelişebilir. Çoklu yumurtalık kistleri de bu şekilde, yumurtalıkların olağan dışı bir şekilde büyüyüp birçok küçük kist içermesi sorunudur. Böyle bir durumda kadında düzensiz adet kanamaları, kısırlık ve vücut tüylerinde artış gibi sorunlar yaşanır.
Yumurtalık kisti nasıl tedavi edilir?
Yumurtalık kisti rutin bir ultrason muayenesinde tespit edildiyse, büyümemişse ve bir şikayete yol açmıyorsa doktor sadece 1-2 ay süreyle takip eder. Fonksiyonel yumurtalık kistlerinde genellikle durum bu şekilde seyreder ve 1 – 2 ay içinde kistler kendiliğinden yok olur. Fakat kistin çok büyük olması ve büyümeye devam etmesi, ağrıya yol açması durumunda, hormon (doğum kontrol hapı) tedavisi veya ameliyat önerilir. Burada tedavinin şekli şu faktörlere göre belirlenir:
- Kistin büyüklüğü ve tipi,
- Kadının yaşının ileri olup olmaması,
- Kadının hissettiği şikayetler,
- Kadının bir daha çocuk sahibi olmayı isteyip istememesi uygulanacak tedavinin şeklini belirler.
Yumurtalık kisti ameliyatı
Yumurtalık kisti tespitinde doktor kistin durumuna göre ilaç tedavisi ya da ameliyat önerebilir. Uygulanacak cerrahinin tipi ve büyüklüğü pek çok faktöre bağlıdır. Bazı vakalarda yumurtalık kalır, kist alınır, bazılarında ise yumurtalıklardan biri ya da her ikisi alınır.
Kullandığım doğum kontrol ilacını son haftasında sehir dışına çıkarken unutmam sebebiyle kullanmadım, döndüğümde (yani ilaçların normal şartlarda biteceği dönemde) yeni paket alıp başladım ama o ay adet olmadım, doktora gittiğimde sol yumurtalıkta dört santim kist oluştuğunu, mevcut paket bitince farklı bir ilaca başlamam gerektiğini söyledi ve gondiva verdi. 17 gündür gondiva kullanıyorum ve 17 gündür adet görüyorum, bu durum normal midir? Daha önce yazz kullanıyordum, teşekkür ederim