Çikolata Kisti Tanısı, Evreleri ve Boyutları Nelerdir?

Kadınlarda gebe kalamama, adet kanamalarının şiddetli olması sorunların yaşanması halinde, yapılan muayene ve tetkikler sonucunda tespit edilen çikolata kisti farklı evrelerde olabilir. Cinsel ilişki sırasında ağrısı olan, kronik ağrı çeken ya da adet dönemindeki tedaviden sonuç alınamayan kadınların endometriozis hastalığı olabilir. Çikolata kistinin oluşumu hakkında kesin bir bilgi elde edilememiştir. Kadınlarda meydana gelen adet kanaması, rahim içi tabakasının gebeliğe hazırlık için kalınlaşması ve gebelik oluşmadığında bu hücrelerin dökülmesiyle oluşur. Bu kanama sırasında hücrelerin bir kısmı karın bölgesine geriye doğru gidip, fallop tüplerinden karın boşluğuna dökülmektedir. Bu dökülen hücreler normalde vücudun bağışıklık hücreleri tarafından yok edilmektedir.

Fakat bazı kadınlarda bağışıklık sisteminin yeteri kadar çalışmaması ya da genetik olarak buna yatkın olması nedeniyle, karın boşluğuna giden hücreler bölgede karın zarına yerleşmektedir. Üreme çağındaki kadınlarda görülen çikolata kisti % 10-15 oranında, gebe kalamama sorunu çeken, kısırlık sorunu olan kadınlarda ise, % 40 kadar çikolata kisti görülmektedir. Kistlerin içinde olan sıvının erimiş çikolata renginde olması yüzünden, bu kistler çikolata kisti olarak adlandırılır. Bu kistler belirli bir evreye geldiğinde ultrason tetkikiyle kolayca belirlenir ve tanı koyulabilir. Endometriozis ( çikolata kisti ) oluşması önlenemez bir hastalık olarak kabul edilir ve tedavi edilmediği takdirde ilerleme göstererek daha ciddi sorunlara neden olabilen bir rahatsızlıktır.

Çikolata kisti hangi evrelerden oluşur?

Çikolata kisti kadında rahmin iç yüzeyinin yani endometrium tabakasının rahim dışında bir bölgeye taşınması ve burada yerleşim göstermesiyle meydana gelir. Yerleşim gösterdiği alanda rahim içi tabakası gibi davranan bu hücreler, rahim, yumurtalık ya da karnın iç kısımlarında farklı lezyonların oluşumuna neden olabilir. Çikolata kistinde evreler, bunların boyutlarına, meydana gelen lezyonların yaygınlığı göre değerlendirilmektedir. Niteliği kesin olarak tespit edilemeyen, ancak var olan bu lezyonlar, yerleşimiyle, boyutu ve invazyon derinliğiyle, fallop tüplerindeki adezyonların yani yapışıklıkların durumu dikkate alınıp, birinci evreden başlayan ve dördüncü evreye kadar devam eden şekilde sınıflandırılmaktadır.

1. Evre ( Minimal endometriosis ): Bu evredeki çikolata kisti henüz hastalığın başlangıç aşaması olarak kabul edilir. Bu aşamadaki çikolata kistlerinin rahatça gözlenememesi nedeniyle, teşhisin konulması zor olur. Hastaların henüz bu aşamadayken belirgin şikâyetleri başlamamıştır.

2. Evre ( Hafif endometriosis ): Bu aşamaya gelmiş olan kist oluşumları, ilk evreye göre biraz daha ilerlemiştir. Hastalarda birinci ve ikinci evrede cerrahi girişim uygulanmasına ihtiyaç olmaz. Fakat hastaların bu evrelerde bile, cinsel ilişkide ağrı çekmesi ya da adet döneminde ağrılarının olması halinde, laparoskopiyle kistlerin yakılması ya da lazer kullanılarak buharlaştırılmaları gerekli olabilir. Bu evredeki ağrıların hastalar açısından dayanılabilir olması nedeniyle, erken dönemde genellikle çikolata kistlerinin tedavi edilmesi ihmal edilmektedir.

3. Evre ( Orta endometriosis ): İlerleyerek bu evreye gelmiş olan çikolata kistleri, büyüyerek ultrasonda rahatça görünür bir hale gelir. Bu evredeki çikolata kistleri yaklaşık olarak 3-4 cm kadar büyüyebilir. Hastaların bu evreye gelen kistlerde, rahatsızlıkları daha belirgin şekilde hissetmeye başladığı görülür.

4. Evre ( Şiddetli endometriosis ): Çikolata kistlerinin bu evreye gelmesi halinde, hastaya yapılacak vajinal ultrason sayesinde çok kolay tespit edilir. Bu aşamaya gelen kistlerde, yumurtalıkların birbirine yapışmasıyla, bağırsağın son bölümünde, orta kısmında, bazı hallerde rahim duvarının arka kısmına yapışık halde olabilir. Bu evre genel olarak çikolata kistlerinin oluşumunun tamamlandığı son aşama olarak kabul edilir. Bu evrede kadınlar en fazla sorunu yaşadığı söylenebilir. Ağrıların en şiddetli şekilde hissedildiği bir evreye gelinmiştir. Bu evre gelmiş olan çikolata kistlerinde, renklerine uygun şekilde siyah, kırmızı ve beyaz renk olarak ayrım yapılır.

Çikolata kistinin hangi evrede olduğu ve boyutlarının belirlemesi için, transvajinal ultrason yapılmalı ve kistlerin tipik görünümünün tespit edilmesi gerekir. Kistlere kesin tanı konulması için, operasyon sonrasında kiste patolojik inceleme yapılması gerekir.

Çikolata kistinin oluşma nedenleri nelerdir?

Çikolata kistlerinin neden oluştuğu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak kistlerin oluşumunda çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Bu teorilere göre;

• Rahimdeki endometrial dokusu tüplerin aracılığıyla karın içine geçip, çikolata kistinin oluşumuna neden olur. Fakat bu teoriye göre daha önceden tüpleri bağlanana ya da rahmi alınmış olan kadınlarda, çikolata kistlerinin nasıl oluştuğu hakkında bir bilgi elde edilememektedir.
• Normal bir adet döngüsü içinde, kadında her ay gelişen rahmin iç tabakasının kanamayla beraber dökülmesi sebebiyle dışarı atılan hücrelerin, bağışıklık sisteminden kaynaklanan anormallik nedeniyle vücudun herhangi bir bölgesinde tutunması ve burada gelişmeye başlamasıyla çikolata kistleri meydana gelir.
• Bazı ailelerde bu kistlerin çok sık görülmesi yüzünden, kistlerin genetik olarak doğumsal bir bozukluk nedeniyle meydana geldiği düşünülmektedir.
• Karın içinde olan dokunun tekrarlayan inflamasyonu yüzünden endometrial dokuya değişimi nedeniyle oluştuğu düşünülmektedir.
• Rahim iç tabakasının buradan karın içindeki boşluğa kan ve lenf akımıyla yayılması nedeniyle kistlerin oluştuğu düşünülmektedir.

Çikolata kisti tanısı nasıl konur?

Çikolata kistinin varlığı halinde, cinsel ilişki sırasında ya da regl dönemindeki ağrıların dışında, karnın alt kısmı ve kasıklarda da ağrı meydana gelebilir. Bu ağrılar daha önce var olsa da, kistlerin varlığında daha şiddetli olur. Ağrıların ağrı kesici ilaçlarla kontrol altına alınamaması karakteristik özelliktedir. İlerlemiş olan, üçüncü ve dördüncü evreye gelmiş çikolata kistlerindeki ağrılar daha şiddetli hissedilir.

Endometriozis ( çikolata kisti ) rahim içinde olan dokunun, rahmin dışına yerleşmesi ve bu dokunun davranışını yerleştiği yerde taklit etmesiyle ortaya çıkar. Bu oluşumlar genital organların üstünde ve batın içinde farklı lezyonların gelişmesine neden olur. Çikolata kistinin hangi evrede olduğu ve boyutları için, bu lezyonların yaygınlığı dikkate alınır.

Lezyonların niteliği tam olarak belirlenmese de, kistlerin konumu, mevcut boyutu, bulunduğu yerdeki invazyon derinliği, yumurtalıklarda ve fallop tüplerinde meydana getirdiği yapışıklıkların oranı değerlendirilerek, dört evreye ayrılır. Meydana gelen lezyonlar buradaki renklerine uygun olarak, beyaz, siyah ya da kırmızı renklerle sınıflara ayrılmaktadır. Kistlerde son iki evreye gelindiğinde, karında oluşan yapışıklıklar ileri seviyelere oluşmuş ve çikolata kistlerinin ultrasonla izlenmesi rahatça sağlanabilir.

Yumurtalıklarda endometriozise tutulma çikolata kisti olarak adlandırılır. Burada genellikle peritoneal lezyonlarla yani karın boşluğunun içini örten zarla birlikte izlenen çikolata kistleri, bazen izole olarak izlenebilir. Kistlerin boyutu 3 cm ya da daha fazla oranda olduğunda, gelinen evrenin 3. ya da 4. evre olduğu düşünülür. Kistlerin son evreye geldiği ise, yumurtalıkların orta hatta birbirine yapışması ve bağırsaktaki rektum alanının orta hatta rahmin arka tarafına yapışmış olması sayesinde tespit edilir. Çikolata kistinin hangi evrede oluşu ve boyutları yapılacak vajinal ultrasonla belirlenebilir. Bunlara kesin tanı koyulması için, ameliyattan sonraki patolojik incelemenin sonucunun alınması gerekir.

Çikolata kistleri neden ağrı yapar?

Çikolata kistlerin en belirgin özelliği ağrıya neden olmasıdır. Bu ağrılar farklı etkenlerden dolayı meydana gelmektedir. Bu etkenler içinde, rahmin iç yüzeyinin dışarıda olan bir bölgede yerleşim göstermesi nedeniyle oluşan hastalık odaklarının neden olduğu kanamalar yüzünden ortaya çıkmış iltihabik reaksiyonlar ağrıya neden olabilir. Adet dönemi sırasında meydana gelen ve uygulanan tedavilere olumlu yanıt vermeyen şiddetli derecedeki sancıların nedeni iltihabik reaksiyonlardır. Ağrılar çikolata kistlerindeki odakların kanamasıyla meydana gelen atıkların, etraftaki organ ve dokuların arasında yapışıklığa ( adezyon ) sebep olmasıyla oluşması mümkündür. Cinsel ilişki sırasında derin alanda hissedilen ağrılar ve kronik pelvik ağrılarının oluşma sebebi de, bu yapışıklıkların olmasından kaynaklanır.

Çikolata kisti tedavisi nasıl yapılır?

Laparoskopi endometriosis tedavisinde oldukça sık kullanılmaktadır. Rahim içindeki hücrelerin rahmin dışına yerleşmesi ve burada gelişmesi hastalığın oluşmasında etkendir. Periton denilen karın zarı ve yumurtalıklar en fazla yerleşimin olduğu yerlerdir. Rahimde ve kalın bağırsakların arasında yerleşmiş olan hücrelerde, daha ağır lezyonların olmasında etkili olur. İlerleyen aşamalarda rahim, tüpler, yumurtalık ve bağırsaklarda yapışıklık, ağrı, kısırlık ve diğer semptomlar oluşabilir. Kistlerin ilk iki evresinde karın zarının üzerinde barut yanığı tarzı lezyonlar olur. Bunlar laparoskopi sırasında yakılır ya da lazerle buharlaştırılır.

İlerleyen evrelerde yumurtalıklarda endometrium denen kistik yapılar meydana gelmektedir. Rahim içindeki endometrium denilen zar tabakasının yumurtalıkların içinde olması ve adet dönemlerinde kanamaya neden olarak kistleşme meydana gelir. Bunlar çevresinde olan dokularda yapışıklıklar oluşturur. Bunun yanında kısırlık, adetlerde ağrı olması, cinsel ilişkinin ağrılı olması ve aşırı kanamalar oluşabilir. Çikolata kistleri laparoskopik olarak alındığında, kısırlığı olan çiftlerde gebelik elde etme oranı yükselir. Burada laparoskopinin yumurtalık kapasitesine zarar vermeden özenle yapılması gerekir.