İdrar kaçırma, yani mesanenin kontrolünü kaybetme, yaygın ve utandırıcı bir sorun. Şiddeti arada bir idrar kaçırmaktan öksürük veya hapşurma sonucunda aniden gelen idrar yapma isteğinden dolayı tuvalete zamanında yetişememeye kadar değişiklik gösteriyor.
İnsanlar yaşlandıkça daha sık rastlansa da, idrar kaçırma yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu değil. Eğer idrar kaçırma günlük aktivitelerinizi etkiliyorsa, doktorunuzu görmekten çekinmeyin. Çoğu insan için basit yaşam tarzı değişimleri ve tıbbi tedaviler rahatsızlığı hafifletebiliyor ve idrar kaçırmayı durdurabiliyor.
Belirtileri
Pek çok insan arada bir küçük idrar kaçakları yaşar. Bazıları ise daha sık şekilde az-orta miktarda idrar kaçırabilirler.
İdrar kaçırma türleri şöyle:
- Stres kaçırması: İdrar öksürük, burun çekme, gülme, spor yapma ve ağır bir şeyler kaldırma gibi mesaneye baskı yapan şeyler olması durumunda kaçar.
- Tuvalete çıkma isteği ile kaçırma: Birden yoğun bir idrarını yapma isteği gelir ve bilinçdışı şekilde idrar kaçırılır. Özellikle gece boyunca ve daha sık idrarınızı yapmanız gerekebilir. Enfeksiyon gibi küçük rahatsızlıklardan da kaynaklanabilir, nörolojik bozukluklar ve diyabet gibi daha ağır hastalıkların sonucu da olabilir.
- Mesane dolması: Tamamen boşalmamış olan mesaneden sık sık ve devamlı kaçaklar görürsünüz.
- Fonksiyonel kaçırma: Fiziksel ve zihinsel problemler tuvalete zamanında gitmenize engel olurlar. Örneğin ağır artritiniz varsa, pantolonunuzun düğmelerini yeterince hızlı açamayabilirsiniz.
- Karma kaçırma: Birden fazla idrar kaçırma türüne sahip olabilirsiniz.
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Doktorunuzla idrar kaçırmaktan konuşurken rahatsız hissedebilirsiniz. Ancak kaçırma sık sıksa ve yaşam kalitenizi etkiliyorsa, tıbbi bir tavsiye almak önemli çünkü idrar kaçırma şunlara sebep olabilir:
- Altta yatan daha ciddi bir sebebe işaret olabilir
- Aktivitelerinizi ve sosyal etkileşimlerinizi sınırlandırmanıza sebep olabilir
- Tuvalete yetişmeye çalışan yaşlılarda düşme riskini arttırabilir
Sebepleri
İdrar kaçırma bir hastalık değil, bir belirtidir. Günlük alışkanlıklardan, altta yatan başka hastalıklardan ve fiziksel problemlerden kaynaklanabilir. Doktorunuz tarafından yapılacak kapsamlı bir değerlendirmek bunun ardında neyin olduğunu ortaya koyacaktır.
Geçici İdrar Kaçırma
Belli içecekler, gıdalar ve ilaçlar diüretik olarak davranarak mesaneyi uyarır ve idrar hacmini arttırırlar. Bunlar arasında şunlar var:
- Alkol
- Kafein
- Gazlı içecekler
- Yapay tatlandırıcılar
- Çikolata
- Çili biber
- Baharatı, şekeri, asiti bol gıdalar
- Kalp ve tansiyon ilaçları, yatıştırıcılar ve kas gevşeticiler
- Yüksek dozda C vitamini
İdrar kaçırma kolayca tedavi edilebilir bazı tıbbi rahatsızlıklardan da kaynaklanabilir:
- İdrar yolu enfeksiyonu: Enfeksiyonlar mesaneyi rahatsız edebilirler ve bunun sonucunda güçlü bir idrara çıkma isteği olur ve bazen de kaçırma olur.
- Kabızlık: Rektum mesanenin yakınlarındadır ve pek çok siniri paylaşır. Sert, sıkı bir dışkı rektumdaki sinirlerin aşırı aktifleşmesine sebep olarak idrar sıklığını arttırır.
Kalıcı İdrar Kaçırma
İdrar kaçırma altta yatan fiziksel problemler veya değişimlerden dolayı kalıcı bir hal de alabilir:
- Hamilelik: Hormonal değişimler ve fetüs ağırlığındaki artış stres tipi kaçırmaya sebep olabilir.
- Doğum: Vajinal doğum mesane kontrolü için gerekli olan kasları zayıflatabilir ve ayrıca mesane sinirlerine ve destek dokularına hasar verebilir, bu da pelvik tabanın inmesine sebep olur. Bunun sonucunda mesane, rahim, rektum ve ince bağırsaklar normal pozisyonlarından daha aşağı inerler ve vajinaya doğru kayarlar. Bu tip durumlar kaçırmaya sebep olabilirler.
- Yaşa bağlı değişimler: Mesane kaslarının yaşlanması onun idrar depolama kapasitesini azaltır. Ayrıca yaşlandıkça bilinçdışı mesane kasılmaları daha sık hale gelirler.
- Menopoz: Menopozun ardından kadınlarda daha az östrojen üretilir ve bu hormon mesane dokusu ile üretrayı sağlıklı tutar. Bu dokuların bozulmaları kaçırmayı arttırabilir.
- Histerektomi: Kadınlarda mesane ve rahim pek çok aynı kas ve doku ile desteklenir. Üreme sistemine dair ameliyatlar destekleyici pelvik taban kaslarına zarar verebilirler ve bu da idrar kaçırmaya sebep olur.
- Prostat büyümesi: Özellikle yaşlı erkeklerde prostat bezinin büyümesinden kaynaklı kaçırma sık görülür ve buna iyi huylu prostat hiperplazisi adı verilir.
- Prostat kanseri: Erkeklerde stres tipi kaçırma ve tuvalete çıkma istekli kaçırma tedavi edilmemiş prostat kanseri ile bağlantılı olabilir. Ancak sık sık prostat kanseri tedavisinin bir yan etkisi olarak da karşımıza çıkar.
- Tıkanma: İdrar yolunun herhangi bir yerindeki bir tıkanma, normal idrar akışına engel olabilir ve bu da taşma kaçırmasına sebep olur. İdrar yolu taşları da bazen idrar kaçaklarına sebep olurlar.
- Nörolojik bozukluklar: Multipl skleroz, Parkinson hastalığı, inme, beyin tümörü ve omurilik sakatlıkları mesane kontrolünde kullanılan sinir sinyallerini bozabilir ve idrar kaçırmaya sebep olabilirler.
Risk Faktörleri
İdrar kaçırma geliştirme riskinizi arttıran faktörler şöyle:
- Cinsiyet: Kadınların stres tipi kaçırmaya sahip olma ihtimalleri daha fazla. Hamilelik, doğum, menopoz ve normal kadın anatomisi bu farkı yaratır. Ancak erkeklerde prostat bezi problemleri de tuvalete çıkma ve taşma tipi kaçırmalara sebep olur.
- Yaş: Yaşlandıkça mesane ve üretra kasları güçlerinin bir kısmını kaybederler. Yaşa bağlı değişimler mesanenin ne kadar idrar tutabileceğini etkiler ve idrar kaçırma riskini arttırır.
- Fazla kilolu olmak: Fazla kilolar mesaneye ve çevresindeki kaslara olan baskıyı arttırır ve bu da onları zayıflatarak idrarın öksürme ve hapşurma gibi durumlarda idrar kaçırmasına sebep olur.
- Tütün ürünleri: Tütün kullanımı idrar kaçırma riskinizi arttırabilir.
- Aile geçmişi: Eğer yakın aile bireylerinizde idrar kaçırma varsa, özellikle de tuvalete çıkma ihtiyacı kaynaklı kaçırma varsa, sizin de bu rahatsızlığı geliştirme riskiniz artar.
- Diğer hastalıklar: Nörolojik hastalıklar ve diyabet kaçırma riskini arttırır.
Komplikasyonlar
Kronik idrar kaçırmanın komplikasyonları şöyle:
- Cilt problemleri: Tahriş, cilt enfeksiyonları ve yaralar sürekli ıslak kalan tenden kaynaklanabilirler.
- İdrar yolu enfeksiyonları: İdrar kaçırma tekrar eden idrar yolu enfeksiyonu riskini arttırır.
- Kişisel hayatınızı etkiler: İdrar kaçırma sosyal, mesleki ve kişisel ilişkilerinizi etkileyebilir.
Önleme
İdrar kaçırma her zaman önlenebilir değildir. Ancak riskleri azaltmanıza yardımcı olacak şeyler şöyle:
- Sağlıklı bir kiloyu korumak
- Pelvik taban egzersizleri yapmak
- Mesaneyi rahatsız eden kafein, alkol ve asitli gıdalar gibi şeylerden kaçınmak
- Daha fazla lif tüketmek, böylece idrar kaçırmanın sebeplerinden olan kabızlık önlenebilir
- Sigara içmemek ve içiliyorsa bırakmak için yardım almak
Teşhis
Hangi tip idrar kaçırmaya sahip olduğunuzu belirlemek önemli ve belirtileriniz genelde doktora hangi tipe sahip olduğunuzu gösterir. Bu bilgi tedavi kararlarına rehberlik edecektir.
Doktorunuz muhtemelen tıbbi geçmişiniz ve fizik muayene ile başlamak isteyecektir. Sonrasında kaçırmayı gösterecek öksürme gibi basit bir hareket yapmanız istenebilir.
Sonrasında doktorunuz muhtemelen şunları önerecektir:
- İdrar analizi: İdrar numuneniz enfeksiyon, kan ve başka anormallikler için test edilecektir.
- İdrar günlüğü: Bir kaç gün boyunca ne kadar sıvı aldığınızı, idrar yapınca ne kadar çıktığını, idrara çıkma konusunda aciliyet olup olmadığını ve kaçırma nöbetlerinin miktarını kayıt altına almanız istenir.
- İdrar yapma sonrası kalıntı ölçümü: Bir kaba idrarınızı yapmanız istenir ve bu kap idrar çıktısını ölçer. Doktor ultrason veya sonda kullanarak mesanede kalan idrar miktarını ölçer. Büyük miktarda idrarın mesanede kalması idrar yolunda bir tıkanma olduğu veya sinirler ile kaslarda sorun olduğu anlamına gelebilir.
Daha fazla bilgi gerekli olursa, doktor ürodinamik test ve pelvik ultrason gibi başka testler de talep edebilir. Bu testler genelde ameliyat düşünüyorsanız uygulanıyorlar.
Tedavi
İdrar kaçırma tedavisi kaçırmanın türüne, şiddetine ve altta yatan sebebine bağlı. Tedavilerin bir kombinasyonu gerekli olabilir. Eğer altta yatan rahatsızlık belirtilere sebep oluyorsa, doktor ilk olarak o rahatsızlığı tedavi edecektir.
Doktor muhtemelen ilk olarak en az müdahale gerektiren tedavileri deneyecektir ve bu teknikler başarısız olursa diğer seçenekler ile devam edecektir.
Davranışsal Teknikler
Doktor şunları önerebilir:
- Mesane eğitimi: Bu eğitim ile idrar isteği geldiğinde onu geciktirmeyi öğrenirsiniz. İdrar yapma isteği geldiğinde onu 10 dakika tutmayı deneyerek başlarsınız. Hedef tuvalete gitme sıklığınızı 2.5-3.5 saat aralığına kadar çıkarabilmektir.
- Çift boşaltım: Mesane taşması kaynaklı kaçırmayı önlemek için mesaneyi daha iyi şekilde boşaltmayı öğrenirsiniz. Çift boşaltmanın anlamı, idrarınızı yaptıktan sonra bir kaç dakika durup tekrar denemektir.
- Tuvalete planlı gitme: İdrar ihtiyacı gelmeden iki veya dört saatte bir tuvalete çıkmayı gerektirir.
- Sıvı ve beslenme yönetimi: Mesanenin kontrolünü tekrar ele almak için alkolden, kafeinden ve asitli gıdalardan kaçınmanız gerekebilir. Sıvı alımının azaltımı, kilo verme ve fiziksel aktivitede artış da problemi hafifletebilir.
Pelvik Taban Kas Egzersizleri
Doktor idrar yapmayı kontrol eden kasları güçlendirmek için sık sık bu egzersizleri yapmanızı önerebilir. Kegel egzersizleri olarak da bilinen bu egzersizler, özellikle stres tipi kaçırma ve tuvalete çıkma ihtiyacı tipi kaçırmalara yardımcı olurlar.
Pelvik taban egzersizlerini yapmak için, idrar akışını durdurmaya çalışıyormuşsunuz gibi düşünün. Sonrasında şöyle yapın:
- İdrarı durdurmak için kullandığınız kasları beş saniye kadar sıkın ve sonrasında beş saniye durun.
- Her defasında 10 saniye tutabilene kadar çalışın.
- Her gün en az 10 tekrarlı 3 set yapın.
Doğru kasları tanımlamak ve kasmak için, doktor bir fizik terapist ile çalışmanızı önerebilir.
Elektrik Uyarımı
Rektum ve vajina bölgesine geçici olarak yerleştirilen elektrotlar, pelvik taban kaslarını uyarıp güçlendirebilirler. Hafif elektrik uyarımı stres tipi ve tuvalet ihtiyacı tipi kaçırmalarda etkili olabilir ancak bir kaç ay boyunca çoklu tedavi görmeniz gerekebilir.
İlaçlar
İdrar kaçırma konusunda sıklıkla kullanılan ilaçlar şöyle:
- Antikolinerjikler: Bu ilaçlar aşırı aktif mesaneyi sakinleştirirler ve tuvalete çıkma ihtiyacı tipi kaçırmalara engel olabilirler. Oxybutynin (Ditropan XL), tolterodine (Detrol), darifenacin (Enablex), fesoterodine (Toviaz), solifenacin (Vesicare) ve trospium (Sanctura) gibi türleri vardır.
- Mirabegron: Tuvalete çıkma ihtiyacı tipi kaçırmayı tedavi etmek için bu mesane kaslarını rahatlatan ve mesanenin idrar kapasitesini arttıran bu ilaç kullanılabilir. Ayrıca tek seferde daha fazla idrar yapmanızı sağlayabilir ve mesaneyi tamamen boşaltmanıza yardımcı olabilir.
- Alfa blockerler: Taşma veya tuvalete çıkma ihtiyacı tipi kaçırması olan erkeklerde bu ilaçlar mesane boynu kaslarını ve prostattaki kas liflerini rahatlatırlar ve mesaneyi boşaltmayı kolaylaştırabilirler. Örnekleri arasında tamsulosin (Flomax), alfuzosin (Uroxatral), silodosin (Rapaflo), doxazosin (Cardura) ve terazosin bulunuyor.
- Harici östrojen: Kadınlarda düşük dozlu harici östrojen kremlerini vajinal krem, vajinal halka veya bant şeklinde kullanmak üretra ve vajina çevresindeki bölgelerin dokularını yenilemeye yardımcı olabilir. Hormon hapı gibi sistemik östrojen takviyeleri ise idrar kaçırmada önerilmiyor ve durumu daha kötü hale getirebiliyorlar.
Tıbbi Cihazlar
İdrar kaçırmaya sahip olan kadınların tedavisi için tasarlanmış cihazlar şöyle:
- Üretral cihaz: Küçük, tampon benzeri atılabilir bir cihaz tenis gibi kaçırmayı tetikleyebilecek özel aktivitelerden önce üretraya takılır. Bu cihaz kaçırmayı önleyecek bir tıpa görevi görür ve idrar yapmadan önce çıkartılır.
- Peser: Sert bir halkayı vajinanıza takarsınız ve tüm gün durur. Bu cihaz kaçırmaya sebep olan tekrar eden rahatsızlıklara sahip olanlarda kullanılır. Peser idrarı tutmaya yardımcı olur ve idrar kaçırmayı önler.
Müdahaleci Terapiler
Müdahaleci terapilerin bazıları idrar kaçırmaya yardımcı olabilirler:
- Madde enjeksiyonu: Sentetik bir madde, üretra çevresindeki dokulara enjekte edilir. Bu madde üretranın kapanmasını kolaylaştırır ve kaçakları önler. Bu prosedür genelde ameliyat gibi daha müdahaleci tekniklerden daha az etkilidir ve düzenli olarak tekrarlanması gerekebilir.
- Botoks: Mesane kaslarına uygulanacak bir botoks, aşırı aktif mesaneye sahip olanlara yardımcı olabilir. Botoks genelde ilk uygulanan ilaçlar etkili olmadığında uygulanır.
- Sinir uyarıcılar: Kalp piline benzer bir cihaz cildinizin altına yerleştirilir ve mesane kontrolünü sağlayan sinirlerin yakınından ağrısız elektrik sinyalleri gönderir. Bu sinirlerin uyarımı diğer terapiler işe yaramadıysa tuvaletini tutamama tipi kaçırmaları önleyebilir. Cihaz kalça civarında cilt altına yerleştirilir ve bele kadar kablolarla gelir.
Sacral sinir uyariminda; mesane aktivitesini düzenlemek amacıyla sacral sinirlere dogru elektirik iletimi veren ve cerrahi olarak implante edilen bir araçtır.
Ameliyat
Eğer diğer tedaviler işe yaramıyorlarsa, idrar kaçırmaya sebep olabilecek problemlerin tedavisinde cerrahi operasyonlar uygulanabilirler.
- Sling işlemi: Üretra ve mesanenin üretraya bağlandığı kalın kas bölgesinde sling işlemi için beden dokularınız, sentetik maddeler ve ağlar kullanılırlar. Bu sling, üretranın özellikle de öksürme ve hapşurma sırasında kapalı kalmasına yardımcı olur. Bu prosedür stres tipi kaçırmayı önlemek için uygulanır.
- Mesane boynu askısı: Bu işlemde üretra ve mesane boynunun askı ile desteklenmesi sağlanır. Karında bir kesik gerektiği için genel veya belden aşağı anestezi altında uygulanır.
- Sarkma ameliyatı: Karma tip kaçırmaya sahip olan veya pelvik organ sarkmasına sahip olan kadınlarda uygulanır ve sling ile birlikte uygulanabilir.
- Yapay üriner sfinkter: Erkeklerde küçük, sıvı dolu bir halka mesane boynuna yerleştirilir ve böylece idrar yapma isteği gelene kadar idrar sfinkteri kapalı kalır. İdrar yapmak için cildinizin altında bulunan bir valfe basarsınız ve halka inerek idrarın mesaneden çıkmasını sağlar.
Emici Pedler ve Sonda
Eğer tıbbi tedaviler kaçırmayı tamamen ortadan kaldırmadılarsa, rahatsızlığı hafifletecek bazı araçlar var:
- Pedler ve koruyucu kıyafetler: Bu tip çoğu ürün normal iç çamaşırından daha kalın değildir ve günlük kıyafetlerin altına kolayca giyilebilir. İdrar damlama problemi olan erkekler penisin üstüne takılan ve emici özelliğe sahip bir pedi de kullanabilirler.
- Sonda: Eğer mesane doğru şekilde boşalmadığı için kaçırıyorsanız, doktorunuz günde bir kaç defa mesaneyi tamamen boşaltmak için nasıl sonda kullanabileceğinizi gösterebilir.
Yaşam Tarzı Tercihleri
İdrar kaçırmaya dair problemler, cilt tahrişini önlemek için fazladan dikkat etmenizi gerektirebilirler:
- Kendinizi temizlemek için temiz bir bez kullanın
- Cildinizin havayla kurumasını sağlayın
- Sık sık vajinayı yıkamayın çünkü bunlar idrar yolu enfeksiyonlarına karşı doğal savunmanızı kırarlar
- Vazelin veya hindistan cevizi yağı gibi önleyici kremler kullanarak cildi idrardan koruyun
- İdrarı silmek için özel temizleyiciler konusunda doktorunuza danışın
Eğer gece kaçırması veya tuvalete yetişme tipi kaçırmanız varsa, tuvaleti daha uygun hale getirin:
- Tuvalete giderken ayağınızın takılabileceği mobilya ve halıları kaldırın
- Gece lambası kullanarak düşme riskinizi azaltın
Eğer fonksiyonel kaçırma mevcutsa şunları yapabilirsiniz:
- Yatağın yanında lağzımlık tutmak
- Yükseltilmiş tuvalet kullanmak
- Tuvalet kapısını genişletmek
Alternatif Tıp
İdrar kaçırmayı tedavi ettiği kanıtlanmış herhangi bir alternatif tıp terapisi yok. Erken dönem çalışmalar akupunkturun kısa vadeli fayda sağlayabildiğini söylüyorlar ancak daha fazla araştırma gerekli. Yoga da biraz fayda sağlayabilir.
Başa Çıkma ve Destek
Eğer mesane kontrol problemlerinden dolayı utanıyorsanız, emici pedler giyerek, ekstra kıyafetler taşıyarak ve dışarı çıkmaktan kaçınarak başa çıkmaya çalışabilirsiniz.
Ancak idrar kaçırma için etkili tedaviler var. Doktorunuza bu tedavileri sormaktan çekinmeyin. Böylece tekrar aktif ve kendinize güvendiğiniz bir yaşam sürebilirsiniz.
