Günümüzde bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin ortalama % 15’i doğal yolla gebelik elde edememekte ve üremeye yardımcı tedavi yollarına başvurmaktadır. Kısırlık sorunu kimi zaman kadından, kimi zaman erkekten, bazen her ikisinden birden kaynaklanıyor olabilir.
Bazı vakalarda ise yapılan tüm tetkiklere, muayenelere rağmen kısırlığa sebep olan etken bulunamamakta, bu durum da “nedeni bilinmeyen kısırlık”, “sebebi açıklanamayan kısırlık” olarak adlandırılmaktadır. Tüm kısırlık vakaları hesaba katıldığında kısırlıkların yaklaşık % 30’u erkeklerden kaynaklanan faktörlere bağlı olarak gelişmektedir. Erkeklerde genellikle; sperm sayısının yetersizliği, hareket ve kalitesinin düşüklüğü, erkeğin menisinde hiç sperm olmayışı ya da testislerinde hiç sperm üretimi olmaması gibi sorunlardan kaynaklanabilmektedir.
Erkeklerde spermle ilgili yaşanan sorunlar da genetik faktörlere, doğumsal kusurlara, hormonsal dengesizliklere, sağlıksız beslenme ve yaşam koşullarına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu bağlamda erkeklerin bir şekilde maruz kaldıkları kimyasal maddeler de, erkeğin sperm kalitesini etkileyen en önemli faktörlerin başında geliyor.
Yaşı ya da genel sağlık durumu ne olursa olsun kimyasal maddelerin her insan için farklı şekillerde zararlı olduğu bilinen bir gerçektir. Söz konusu olan üreme sistemi ve üreme yeteneği olduğunda da aynı bağlamda kimyasal maddelere maruz kalmak, bilinçsiz ilaç kullanımı ya da çalışma ortamında kimyasal faktörler olması gibi sebepler hem sperm sayısını ve hem de sperm kalitesini olumsuz etkilemektedir.
Kişinin meslek ve çalışma koşulları çok önemlidir!
Kadın, erkek herkesin üreme sağlının devam etmesi ne kadar sağlıklı bir yaşam sürdüğü ile yakından bağlantılıdır. Bu bağlamda erkek vücuduna zararlı olabilecek kimyasal maddeler ve kimyasal ışınlardan uzak durmak da üreme sağlığı için, sperm sayısı ve kalitesi için çok önemlidir. Bir erkeğin özellikle de ağır metallere, radyasyona, X-Ray cihazlarına, tarım ilaçlarına maruz kalması durumunda, bu tür maddelerin bulunduğu ortamda uzun süreli olarak çalışması durumunda sperm üretimi ve sayısı olumsuz etkilenecektir. Zira alınan ağır metaller, vücutta birikmekte ve bu sebeple de hücrelerin üremesini olumsuz etkilemektedir
.
Sperm sayısını ve kalitesini olumsuz etkileyen faktörler nelerdir?
- Riskli meslek gruplarında çalışmak
- Masa başı işlerde çalışmak,
- Yüksek ısı olan ortamda çalışmak,
- Uzun süreli olarak dizüstü bilgisayar ile çalışmak,
- Şoförlük,
- Fırın ve hamam gibi bir yerde çalışmak.
- Alkol kullanmak,
- Gün içinde fazla kafein almak,
- Sigara bağımlısı olmak,
- Asitli içecekler tüketmek
Sperm kalitesini ve sayısını korumak için öneriler!
- Sağlıklı yaşam koşulları benimsenmeli,
- Zararlı ve paketli besinlerden uzak durulmalı,
- Asitli, gazlı, şekerli içecekler tüketilmemeli,
- Düzenli aralıklarla egzersiz yapılmalı,
- Yaşam içindeki stres seviyesi azaltılmalı,
- Ne fazla kilolu ne de düşük kilolu değil, ideal kiloda kalmaya çalışılmalı,
- Sigara, alkol ve uyuşturucu gibi zararlı maddelerden kesinlikle uzak durulmalı,
- Genel sağlık durumunu kontrol ettirmek için düzenli aralıklarla sağlık kurumuna başvurulmalı,
- Cinsel hastalıklara sebep olacak koşullardan uzak durulmalı, eğer böyle bir sorun varsa en kısa sürede tedavi edilmeli ya da kontrol altında tutulmalı,
- Hormonsal bozukluklar sperm sayısını ve kalitesini olumsuz etkilediği için düzenli aralıklarla hormon seviyeleri kontrol ettirilmelidir.
Aşağıdaki videoda bu konu hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.
Sperm kalitesini etkileyen hastalıklar nelerdir?
- Çölyak hastalığı
- Kistik fibröz (vücudun dış salgı bezlerini etkileyen bir yağ emilimi bozukluğu sorunu),
- Kromozomsal bozukluklar,
- Kanal defekleri
Sperm kalitesini etkileyen cinsel işlev problemleri nelerdir?
- Şeker hastalığı (diyabet),
- Omurilik zedelenmesi,
- İdrar yapamama sorunu,
- MS benzeri rahatsızlıklar sperm kalitesini ve sayısını olumsuz etkilediği için kısırlığa yol açabilir.
Sperm sayı ve kalitesini olumsuz etkileyen ilaçlar nelerdir?
- Prostat büyümesi için kullanılan ilaçlar,
- Ülser tedavisi için kullanılan ilaçlar,
- Bazı antibiyotik türleri,
- Testosteron tedavisi ilaçları,
- Kemoterapi ve radyoterapi ilaçları,
- Kanser için kullanılan steroitler
Çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerin dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir?
- Evde, işyerinde ve sosyal ortamlarda stresten uzak durmaya dikkat edilmeli,
- Teknolojik aletler mümkün olduğunca seyrek kullanılmalı, özellikle de cep telefonları ön cepte taşınmamalı,
- Testislerin fazla ısınmasına sebep olacak dar, sıkı, naylonumsu dokuda giysilerden tercih edilmemeli,
- Doktorun reçete etmediği, çok gerekli olmayan ilaçlar kullanılmamalı,
- Hamam, sauna gibi sıcak ortamlarda uzun süre bulunulmamalı,
- Çok sıcak ortamlarda çalışmamaya özen gösterilmelidir.
Sperm kalitesini en fazla etkileyen 12 şey
- Fazla kilolu olmak
Aşırı kilolu olmak, vücutta gereğinden fazla yağ depolanması tüm vücut sistemlerinin fonksiyonlarını olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple de uzmanlar söz konusu olan hangi organların sağlığı olursa olsun öncelikle kişinin kendi vücudu için ideal kiloya kavuşması olduğunu belirtmekteler.
Bu bakımdan eğer üreme sağlığı, sperm kalitesi ve sayısının düşüklüğü gibi bir sorun varsa bunda fazla kiloların olumsuz etkisi olabilmektedir. Bir erkeğin aşırı kilolu olması sperm sayısı, sperm hareketleri ve sperm morfolojisi (spermin şekli ve boyutu) gibi özellikler üzerinde olumsuz etki yaratmaktadır. Zira erkeğin vücudundaki fazladan birikmiş yağlar, testosteron hormonunu östrojen hormonuna çevirdiği ve östrojenin fazlalığının da sperm kalitesini ve oluşumunu olumsuz etkilediği bilinmektedir.
Bu açıdan bakıldığında fazla kilolu olmak erkeklerde sperm açısından zararlıdır ve bebek sahibi olmak isteyen erkekler sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz alışkanlıklarını benimseyerek kilosunu normal seviyede tutmaya çalışmalıdır.
- Testislerin aşırı ısınması
Hemen herkes bir ya da birçok kez testislerin fazla ısınmasının sperm kalitesini ve sayısını düşürdüğünü duymuştur. Evet, bu kesinlikle doğru ve bilimsel bir bilgidir. Zira testislerin fazla ısınması, sperm üretimini olumsuz etkilerken, var olan spermlerin de kalitesini düşürmektedir. Çünkü testislerin sperm üretimi işini tam olarak doğru bir şekilde yerine getirebilmesi için, vücut sıcaklığından daha düşük derecelerde olması gerekmektedir. Bu bağlamda testislerin sıcaklığı düzenli olarak vücut sıcaklığından yüksek kalıyorsa, sperm üretimi ve kalitesi ile ilgili problemlerle karşılaşma riski artmaktadır.
Çocuk sahibi olma gibi planları olan erkeklerin sauna ya da buhar odası gibi alanları kullanmadan önce bir kez daha düşünmeleri ya da buraları kullanma sıklığını azaltmaları gerekmektedir. Bunların yanında bir erkeğin gün içinde uzun saatlerce kucağında laptop ile çalışması bile testislerin sıcaklık dengelerini bozabilir. Bu sebeple de bilgisayarda çalışması gereken kişiler bilgisayarı masada ya da bir sehpada tutmaya özen göstermeliler.
- Yüksek ateş
Pek çok hastalığın ve bunların tedavisinde kullanılan ilaçların sperm sayısında ve kalitesinde bir azalmaya sebep olduğu bilinmektedir. Bazı hastalıklar ise sperm sayısında geçici bir azalma yaratabiliyor. Bu bağlamda yüksek ateşe sebep olan grip ya da diğer hastalıklar erkeğin, birkaç ay boyunca spermlerinin sayısının azalmasına yol açabilir.
Bu süreçte kişinin vücut sıcaklığı da yükseleceği için bu olumsuz durumdan testisler de etkilenmektedir. Şöyle ki; erkekte sperm üretimi, spermler boşalma ile dışarı atılana kadar tam 72 günde tamamlanmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde bir erkek, sadece 2 gün bile yüksek ateş sorunu yaşasa, sperm sayımının normale dönmesi için 2-3 aylık bir süreç gerekebilir.
- Sigara kullanımı
Sigara ile ilgili bilinen en net yargı; sigaranın sağlığa zararlı olduğu şeklindedir. Herkes bilir ki; sigara tüm vücut sağlığına, tüm vücut sistemlerine zararlıdır, fonksiyonlara zarar vermektedir. Bu bağlamda pek çok çalışma, sigara bağımlılığının sperm sayısını da azalttığını, hatta hareketsiz ve anormal sperm sayısını arttırdığını göstermektedir. Bilimsel çalışmalara göre bir erkek ne kadar çok sigara içerse sperm sayısı o kadar hızla azalmaktadır. İşte bu sebeple bebek sahibi olmak isteyen erkeklerin sigarayı bırakmaları çok önemlidir.
- Alkol bağımlılığı
Alkolün bir kadehi de, 5 kadehi de kesinlikle vücuttaki pek çok sistemin fonksiyonları için zararlıdır. Bu bağlamda her gün ya da iki günde bir birkaç kadeh alkol alan erkeklerin sperm sayısının çok hızlı bir şekilde azaldığı da bir gerçektir. mahvettiğinizi bilmelisiniz. Bu konuda yapılan bir araştırmada; haftada 5 ya da daha fazla kadeh alkol alan erkeklerin sperm sayısının ve sağlıklı spermlerinin, haftada 1 kadeh alkol alan erkeklere göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda tıpkı sigara kullanımında olduğu gibi alkolün miktarı arttıkça spermlere verdiği zararlar da artmaktadır.
- Aşırı kafein tüketimi
Kahve, günümüzde pek çok kişinin vazgeçilmez tutkusu haline gelmiştir. Ancak günde 2 fincandan fazla içilen kahvenin ve fazladan alınan kafeinin sperm yoğunluğuna ve sperm sayılarının azalmasına yol açtığı bilinmektedir. Bu sebeple de çocuk sahibi olabilmek için günlük kahve limitini 2 fincan ile sınırlandırmakta fayda var.
- Stresli yaşam
Psikolojik stresin sperm yoğunluğunu azalttığı ve anormal spermlerin sayısını arttırdığı bilimsel çalışmalarla kanıtlanmış durumdadır. Bu bağlamda tüm erkekler ve özellikle de çocuk sahibi olmak isteyenler her gün kaliteli ve yeterince uyuduğundan emin olmalı, sağlıklı beslenmeli, düzenli egzersiz yapmalı ve stres seviyesini yükselten kişilerden ve ortamlardan uzak durmalılar.
- Tüm gün oturmayı gerektiren bir iş ve ev yaşantısı
Televizyon ya da bilgisayar karşısında oturarak geçirilen süreler, spermlerin kalitesini ve sayısını olumsuz etkilemektedir. Bu konuda yapılan bir araştırmada, haftada 20 saatten uzun süre TV izleyen erkeklerin sperm sayılarının, neredeyse hiç TV izlemeyenlere göre % 44 azaldığı tespit edilmiştir. Elbette ki burada asıl konu televizyon izlenmesi değil, hareket etmeden yatarak, oturarak geçirilen süredir.
- Cep telefonu kullanımı
Araştırmalar, cep telefonlarından yayılan radyasyonun sperm sayısını, sperm hareketliliğini ve morfolojisini azaltarak DNA hasarı oluşturabileceğini göstermektedir. Elbette ki hiç cep telefonu kullanmadan yaşamak pek de mümkün değil, ancak erkekler cep telefonlarını testislerinden olabildiğince uzak tutmalı ve gün içinde cep telefonu kullanımını mümkün olduğunca sınırlamalıdır.\n
- Kullanılan bazı ilaçlar
İlaç kullanımı kişinin vücudunda birtakım hasarlar ortaya çıkarabilmektedir. Bu bağlamda Beta blokerlar ve kalsiyum kanal blokerları, kemoterapi ve diğer kanser tedavi yöntemleri, ilaçları sperm üretimine zarar vermektedir.
- Testosteron ve steroidler
Libido düşüklüğü durumunun tedavisi için önerilen testosteron takviyeleri ve kas yapmak için alınan anabolik steroidler sperm kalitesi ve sayısı için çok büyük tehdit oluşturmaktadır. Zira bir erkek testosteron aldığında, vücudundaki hormon seviyesi yükseltilmiş oluyor ve bunun sonucunda da testosteron üretimi duruyor. Vücutta sperm üretimi için testosterona ihtiyaç duyulmakta ve bu olmayınca sperm üretilememektedir.
- Kimyasallar
Hemen herkesin günlük hayatta sıklıkla maruz kaldığı pestisitler, çözücüler ya da ağır metaller gibi birçok kimyasal ve toksinler, sperm sayısını azaltırken, spermlerde anormallikler oluşmasına da sebep oluyor. Bu zararlı faktörlerden etkilenmemek için beslenme alışkanlıklarını doğal, organik yönde değiştirmekte fayda var. Bununla birlikte işyerinde bu tür maddelere maruz kalınmaktaysa da koruyucu kıyafetler ya da maske kullanmak doğru bir seçim olacaktır.
