Tüm dünyada korunma tercihi olarak en fazla kullanılan rahim içi araç (RİA) ya da bilinen adıyla spiral, hem spermlerin ölmesine neden olarak tüplere geçişini engellenmekte, hem de bunlara rağmen tüplerde döllenen yumurtaların rahim içine yerleşmesini önleyerek, korunmayı sağlamaktadır.

Spiralin istenmeyen gebelikleri önlemesinin yanında, sağlık açısından herhangi bir yararı bulunmamaktadır. Bazı durumlarda rahim içi yapışıklıklarının önlenmesi amacıyla kullanılabilir.

Spiral yapısı nasıldır?

Bu aletler genellikle T şeklinde olup, plastiğin üzeri bakır telle sarılmıştır. Alt uçlarında ip bulunmaktadır. Bunların işlevi spiralin kontrol edilmesini ve spiralin çıkarılmasını sağlamaktır. En fazla kullanılan spiraller polietilen gövdenin üstü baryum sülfat ile kaplı olanlardır. Üzerinde bakır sülfat kullanılmasının amacı, spiralin röntgen filmlerinde görünmesini sağlamaktır. Bazı türlerinde bakır yerine progesteron hormonu eklenir. Bu tür spiraller kanama miktarını azaltır. Diğerleri ise, kullanılmaya başlandıktan sonra 3-4 ay süreyle adet kanamasını arttırır. Ancak progesteron eklenmiş spiraller diğerlerine göre daha pahalıdır. Spirallerin takılmasından sonra, vücutta yabancı bir madde olarak algılanması nedeniyle, bulunduğu yerde enflamasyon oluşur. Bununla birlikte rahme ulaşan spermler etkisiz hale gelerek, gebeliğin önlenmesi mümkün hale gelir.

Spiral ne kadar süre koruyuculuğunu devam ettirir?

Spiral rahme takılınca hemen koruyucu etkisi başlamaktadır. Bu etki rahimden çıkarılmalarıyla birlikte sona erer. Koruyuculuk süreleri ise, farklı olabilir. Bu genellikle 5-10 yıl arasında değişebilir. Ancak koruyuculun garanti altına alınabilmesi için, 5 yılda değiştirilmesi tavsiye edilir. Koruyuculukları yüksek olsa da, buna % 100 denilemez. Bununla korunan kadınların % 1 i yıl içinde gebe kalabilir. Kadınlara spiral takılmadan önce jinekolojik muayene ve sorgulama yapılır. Gerektiği takdirde smear alınabilir. Uygun görülürse, spiral takma için gün belirlenir. Ağrı vermeyen bir işlem olmasına rağmen, gerekirse bölgeye lokal anestezi uygulanabilir. Düşük yapanlarda, kürtaj ve doğum sonrası ya da sezaryen sırasında spiral takılabilir. Ağrıya karşı toleransı olmayan kişilere nadiren genel anestezi altında takılabilir.

Spiral kimlere takılabilir?

• Son bir yıl içinde pelvik iltihabı, gonore ve klamidya enfeksiyonu geçirmeyen kadınlara
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından risk oranı yüksek olmayanlara
• Emziren kadınlara doğumdan 40 gün sonra takılabilir
• Öncesinde en az bir defa doğum yapan, adet düzensizliği ya da rahim ağzı yarası olmayan kadınlara
• Sigara kullanmayan ya da doğum kontrol hapı kullanmayan ya da diğer hormonal yöntemleri kullanmayan kadınlara
• Koruma etkisi yüksek, uzun süreli kullanım sunan bir yöntem arayan kadınlara takılabilir.

Spiral hangi durumlarda kullanılmaz?

Spiral kullanımını engelleyen en önemli etken şüpheli gebeliğin olmasıdır.

• Var olan ya da daha önceden geçirilmiş bel soğukluğu ya da klamidya gibi pelvik enfeksiyonunun olması halinde
• Geriye dönük 3 ay içinde endometrium enfeksiyonu ya da enfekte düşük geçirenlerde
• Sayıca fazla cinsel partnerin olması halinde
• AIDS, lösemi gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalığı olanlara
• Kalp kapakçığı hastalığı olanlara
• Sebebi belirlenemeyen adet düzensizliği olanlara
• Doğuştan rahim sorunları olanlara ya da sonradan olan yapısal sorunları olanlarda
• Adet kanaması şiddetli olan ve sancısı olan kadınlarda
• Bakıra karşı alerjisi olanlarda
• Kontrol edilemeyen serviks ya da vajina enfeksiyonu olanlarda
• Serviks ya da endometrium kanseri şüphesi olması halinde
• Pap smear testi normal olmayanlarda
• Diadermi denilen ısı tedavisi uygulanmış olan kadınlarda
• Vücutta fazla miktarda bakır birikimine neden olan, nadir görülen Wilson sendromu sorunlarında, spiral takılmamalıdır.
• Spiral kullanımının en büyük dezavantajı enfeksiyona karşı yatkınlığa neden olmalarıdır. Fakat uygun olan kişilere takılırsa, nadiren enfeksiyon etkisi gösterirler.

Spiral ne zaman takılabilir?

Spiral takılacak kadının öncelikle jinekolojik muayenesi yapılarak, enfeksiyon varlığı değerlendirilir. Daha sonra uygun görülürse, spiralin takılacağı gün belirlenir. Bu gün genellikle adet döneminde yerleştirilmesi tercih edilir. Adet kanamasının başı, ortası sonu ya da bitişinden sonra 1-2 gün içinde olabilir. Spiral takılırken gebeliğin olmadığından emin olunması gerekir. Adet kanamasının son günleri spiral takılması daha kolay olur.

Spiral nasıl takılır?

Zor bir işlem olmadığı gibi, fazla ağrıya da neden olmaz. Takılırken anestezi gerek olmasa da, bazı özel durumlarda anestezi kullanılabilir. Spiral rahme yerleştirilmeden yarım saat önce ağrı kesici alınması halinde, oluşacak krampları azaltır. Bazı doktorlar enfeksiyon riskine karşı antibiyotik kullanımını tavsiye edebilir.

Ancak şart değildir. Spiral takılması için, jinekolojik muayenedeki gibi spekulum takılır ve serviks görünür hale getirilir. Bölge antiseptik bir solüsyonla temizlenir. Tene kulum denen aletle serviks çekilir ve uterus düz bir hale getirilir. Ardından histerometri denilen alet serviksten itilerek rahmin boyu ölçülür. Aplikatör tüpün içindeki spiral rahim ağzından geçirilir ve rahmin tepesine kadar itilir.

Tüpün üzerindeki işaret histerometriyle ölçülerek, rahmin tepe noktasından öne ya da arkaya gitmesi önlenmiş olur. Tüpteki piston ileriye doğru itilerek, spiralin tüpün içinden çıkarılması sağlanır. Tüp dikkatlice uterus dışına alınır. Artık spiral rahmin içindedir. Spiralin ipi 0,5-1,0 cm kadar dışarıda kalacak kadar ayarlanır. Daha sonra spiralin yeri ultrasonda kontrol edilir.

Spiral takıldıktan sonra neler yapılmalıdır?

Spiralin takılmasından sonra ya da takılırken kadında kramp tarzı ağrılar olabilir. Bu oldukça normaldir. Kadınların çoğu spirale hızlı uyum gösterir. İlk başlarda adet kanamaları biraz daha ağrılı ve fazla kanamalı olabilir. Bu zaman içinde düzelir. Kadınların % 95 inde bu etki görülmeyebilir. Bazılarında ise, lekelenme tarzındaki kanamalar 8-10 gün sürebilir.

Spiral takıldıktan sonra doktor ziyaretleri nasıl olmalı?

Spiral takılmış hastalar ilk adet kanaması sonrasında, mutlaka jinekolojik muayeneden geçirilmelidir. Bu kontrolde spiralin konumu ve enfeksiyon durumu değerlendirilir. Bir sorun olmadığı takdirde, yılda bir kez kontrole gidilmesi yeterli olur.

Spiral takılırken yaşanan zorluklar

Rahim delinmesi (perforasyon): Bu etki çok nadir olur. Uzman bir doktor tarafından takıldığında, bu etki azalır.

Vazovagal reaksiyon: Bu spiral takılma sırasında nadiren görülen bayılma etkisidir.

Enfeksiyon (PIH): Rahim ağzında ya da vajende enfeksiyon olması halinde, mikrop spirali merdiven olarak kullanarak, rahmin içine, yumurtalıklara ve tüplere yayılabilir. Bu rahatsızlık genellikle spiralin takılmasından sonra 20 gün içinde kendini gösterir.

Spiral olduğunda nelere dikkat edilmelidir?

• Adet gecikmesi olması halinde
• Baygınlık hissi olmasında
• Şiddetli kasık ağrısı ya da kasıkta kramplar
• Sebebi belirlenemeyen ateş ve titreme
• Kötü kokulu akıntı olması, adet döneminde ya da ilişkiden sonra koku olması
• Anormal vajinal kanama olması, şiddetli ve sancılı adet görme ya da ara kanamaların olması halinde, mutlaka doktora bilgi verilmelidir.
• Spiral takılan kadınlarda genellikle ilişki sırasında bunun hissedilmesi söz konusu değildir. Ancak eşin bunu hissetmesi halinde yerinden kayma söz konusu olacağından, kontrole gidilmelidir.

Spiralin avantajı nedir?

• Uzun süreli kullanımı bulunan spiral, geri dönüşümlüdür.
• Koruma etkisi yüksektir.
• Maliyeti oldukça düşüktür.
• Acil korumalarda etkili olur.
• Koruma etkisi takılmasıyla başlar, çıkarılmasıyla sona erer.

Spiralin dezavantajları nelerdir?

• Spiralin takılması ve çıkarılması sadece deneyimli bir uzman tarafından olabilir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korunmayı sağlamaz
• Adet kanamasında düzensizliklere neden olabilir
• Diğer yöntemlere göre uygulanması daha zahmetlidir

Spiral nasıl çıkarılır?

Spiralin çıkarılması son derece ağrısız ve kolaydır. Hastaya spekulum takıldıktan sonra, ipi bir aletle tutularak çekilir. Çıkarılması için adet döneminde olunması gerekmez. Bazı durumlarda spiral rahim içine kaçabilir ya da gömülebilir. Bu durumda özel aletler kullanılabilir ya histeroskopi yapılarak çıkartılabilir.

Spiral kullanımı sırasında gebelik meydana gelirse;

Spiral normalde dış gebelik olasılığını arttırmaz. Aksine spiral kullanımı dış gebeliği % 50 oranında azaltmaktadır. Fakat spiral ile gebelik meydana geldiğinde, bunun dış gebelik olması normale göre daha fazla olur. Bu yüzden spiral takılı kadınlarda her adet gecikmesinde, önce dış gebelik olma olasılığı değerlendirilmelidir.  Spiralin takılı olduğu rahmin içinde gebelik meydana gelirse ve gebeliğin devam ettirilmesi düşünülürse, ciddi enfeksiyon ve septik şok riskleri bulunması nedeniyle mutlaka spiralin çıkarılması gerekir.

Fakat bu durumda spiral çıkarılırken ya da sonrasında % 30 kadar kendiliğinden düşük riski bulunmaktadır. Ancak spiralle beraber rahimde gebelik oluşması halinde, bu kadınlara herhangi bir müdahale yapılmasa dahi % 50 kadar düşük riski olmaktadır. Kadında gebeliğin ilerlemesi durumunda, spiralin çıkarılması mümkün olmaz ise, rahimde spiralin kalması durumunda, bebek açısından herhangi bir anomali riski oluşturmayacaktır. Spiral bir korunma yöntemi olarak, bunun gibi avantajları ve dezavantajları değerlendirilerek kullanılmalıdır. Uygun koşullarda takılır ve kontrolleri yapılırsa, koruma etkisi fazla olacak, yan etkileri azalacaktır.