Çikolata Kisti Belirtileri Nelerdir?

Çikolata kisti, üreme çağındaki kadınların sıklıkla yaşadıkları, üreme ile ilgili sorunlara yol açabilen bir bozukluk olarak bilinmektedir. Çikolata kisti basit bir anlatımla; rahim içi dokusunun normalde rahmin içinde olması gerekirken, rahim dışındaki alanlarda oluşması ve her adet kanaması döneminde de rahim dışında oluşan bu kanamaların rahmin dışında iltihap oluşturarak, yapışıklıklar, kitleler haline gelmesi olayıdır. Şöyle ki; endometrium, yani rahmin iç katmanı her mensturasyon periyodu (adet döngüsü) dahilinde kalınlaşarak olası bir döllenmede embriyonun yerleşip gelişmesi için hazır hale gelir. Yumurtalıklardan salınan yumurta hücresinin döllenmemesi halinde, gebelik için kalınlaşan rahmin iç katmanı gebelik olmadığı için belirli bir zaman sonra bir miktar kan ile birlikte vücuttan atılır. Bu da ortalama her ay yaşanan adet kanaması rutinidir.

Normal adet kanamasının yaşandığı süre içinde adet kanının olağan dışı olarak geriye doğru akması ve karın boşluğuna bir miktar kanın taşınması gibi sorunlar da mümkün olabilmektedir. Bu durum endometrium hücrelerinin, yani rahim içi hücrelerinin kanının taşındığı hat üzerinde herhangi bir yere yerleşmesine ve aynen rahmin iç tabakası gibi davranmasına (her ay kalınlaşarak ve bir miktar kan ile birlikte dökülmesi) neden olur. Bu kanamanın kalıntıları zaman içinde birikerek yerleştikleri yerlerde iltihabi reaksiyonlara, yapışıklıklara ya da kitle oluşumuna yol açabilir. İşte bu oluşumun rengi çikolataya benzediği için bu sorundan çikolata kisti şeklinde bahsedilir.

Çikolata kisti ve görüntüsü

Çikolata kistine dair önemli bilgiler

• Çikolata kistleri, tipik olarak yumurtalıkların derinliklerinde oluşan, kansersiz, sıvı dolu kistlerdir. 
• Çikolata kistleri adlarını kahverengi, katran benzeri ve eritilmiş çikolata gibi görünümlerinden almaktadır. 
• Çikolata kistlerine yumurtalık endometriomları da denir.
• Çikolata kistinin sahip olduğu renk, eski adet kanından ve kistin boşluğunu dolduran dokudan gelir. 
• Bir çikolata kisti, yumurtalıkların birini veya her ikisini etkileyebilir ve çoklu veya tekil olarak ortaya çıkabilir.
• Çikolata kistleri, endometriozisi olan kadınların % 20 – 40’ında görülür. Endometriozis, endometriyum olarak bilinen rahim astarının rahmin dışında ve yumurtalıklar, fallop tüpleri ve üreme yolunun diğer bölgelerinde büyüdüğü yaygın bir hastalıktır. Bu astarın aşırı büyümesi şiddetli ağrıya ve bazen kısırlığa neden olur. Çikolata kistleri endometriozisin bir alt grubudur. 
• Hem endometriozis hem de çikolata kistinin özellikle de şiddetli formlarının yumurtalama ve adet bozuklukları ile yakından ilgili olduğu biliniyor.

Çikolata kisti ve görüntüsü 2

Endometrium hücrelerinin yumurtalıklara yerleşmesi sonucunda, içi genellikle rengi ve görüntüsü itibariyle erimiş çikolatayı andıran bir sıvıyla dolu olan ve bu benzerlik nedeniyle çikolata kisti (endometriozis) adını alan yapılar oluşur.

Çikolata kisti belirtileri nelerdir?

Çikolata kistleri bazı kadınlarda semptomlara neden olabilir, şiddetli belirtiler gösterebilirken, bazı kadınlarda ise herhangi bir belirti göstermeyebilir. 

Çikolata kistinin büyüklüğü de semptomların şiddetini veya varlığını mutlaka etkilemez. Bu küçük bir kisti olan bir kadının şiddetli semptomlar yaşayabileceği anlamına gelirken, büyük kisti olan kadının kimi zaman hiçbir şikayet yaşamayacağı anlamına gelebilir. Kistlerin büyüklüğü 2 – 20 santimetre arasında değişebilir.

Çikolata kisti semptomları ortaya çıktığında, endometriozis semptomlarına benzer olur. Bunlar semptomlar genellikle; 

• Ağrılı, kramplı adet dönemleri,
• Adet döngüsü ile ilgili olmayan pelvik ağrılar,
• Düzensiz adet dönemleri,
• Cinsel ilişki sırasında ağrı, 
• Bazı kadınlarda kısırlık

• Çikolata kisti, sıklıkla herhangi bir zamanda kronik pelvik (karnın alt kısmında ya da kasıkta) ağrı ya da cinsel ilişki sırasında derinlerde hissedilen ağrı; adet döneminde şiddetli şekilde ağrı oluşumu ile belirti verir. Adet dönemi içinde hissedilen çikolata kisti kaynaklı ağrılar basit ağrı kesicilerin kullanılmasıyla tedavi edilemeyen ağrılardır.
• Çikolata kisti ağrıları farklı etkenlerden dolayı oluşmaktadır. Endometriosis (rahmin iç katmanının rahmin dışında bir yere yerleşmesi sonucunda oluşan hastalık) odaklarının meydana getirdiği kanamalar nedeniyle oluşan iltihabi reaksiyonlar ağrıya yol açabilir. Her adet döneminde hissedilen tedaviye cevap vermeyen ve şiddetli adet sancıları bu iltihabi reaksiyonlardan kaynaklanmaktadır.
• Çikolata kisti ağrıları, endometriozis odaklarının kanamaları nedeniyle oluşan artıkların, etrafındaki organ ve dokular arasında adezyonlar (yapışıklık) oluşturması sebebiyle de meydana gelebilir. Kronik pelvik ağrılar ya da cinsel ilişki sırasında hissedilen ağrılar bu adezyonlar nedeniyle oluşmaktadır.
• Kısırlık ya da adet düzensizliği yakınmalarının altında yatan sebep de çikolata kisti olabilir. Kanama artıklarının meydana getirdiği adezyonlar, tüplerin tıkanmasına ya da fallop tüplerinin saçaklarının fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir. Bunun sonucunda yumurtalık tarafından salınan yumurta hücresi, fallop tüpüne geçemez veya tıkanıklık olan tüpte ilerleyemez. Bu da kısırlığa neden olur.
• Yumurtalık kisti şüphesiyle yapılan ameliyatlar esnasında da çikolata kistine rastlanabilir. Çünkü yumurtalık kistleri de çikolata kistlerine benzer semptomlara yol açabilir.

Bir çikolata kisti yırtılırsa, vücutta kistin bulunduğu tarafta oldukça şiddetli, ani bir karın ağrısı olabilir. Yırtılmış ya da hasar görmüş bir kist kesinlikle acil tıbbi yardıma ihtiyaç duyulduğunu gösterir. 

Yumurtalık kisti tanısı nasıl konur?

Yukarıda sıralanan belirtilerden bir veya birkaçından yakınma varsa, çikolata kistinden şüphelenilir. Çikolata kistleri jinekolojik muayene ve jinekolojik ultrason yoluyla kolaylıkla tanınabilmektedir. Kesin tanı ise cerrahi operasyon sırasında alınan kistin patolojik incelemesi sonucunda konulabilir. Kan testinde Ca–125 değerinin yüksek olması çikolata kistinin varlığını gösterir. Ca–125 değerinin ölçümü gerekli olmasa bile, tedavi sonucunda Ca–125 değerinin azalması, tedavinin başarısının ölçütü olarak ve nüksetme riskinin öngörülebilmesi açısından önemlidir.

Bir çikolata kisti şüphesinde doktor aşağıdaki durumlarda pelvik ultrason sipariş isteyebilir:

• Pelvik muayene sırasında bir kist hissediyorsa, 
• Hastanın şikayetlerine göre endometriozis olduğundan şüpheleniyorsa, 
• Nedeni açıklanamayan kısırlık varsa normal bir ultrason ile bir kistin olup olmadığı belirlenebilir. Ancak mutlaka ne tür bir kist olduğunu belirleyemez.

Bir çikolata kistini kesin olarak teşhis etmek için doktor, kistin içinden sıvı ve döküntü alacak, iğne biyopsi yapacaktır.

İğne ile biyopsi sırasında, doktor vajinadan yumurtalık kistine bir iğne sokmasına yardımcı olmak için ultrason kullanır. İğne ile alınan sıvı daha sonra mikroskop altında incelenir ve doktor iğne biyopsisinin sonuçlarını kullanarak kist tipini teşhis edebilir.

Çikolata kisti, ilerleyebilen sinsi bir hastalık olduğundan, bazı hastalarda hiçbir belirti vermeyebilir. Başka bir sorunun teşhisi esnasında fark edilebilir. 

Çikolata kistleri neden olur?

Çikolata kistlerinin nasıl ve neden oluştuğu konusunda birçok tartışma var. Bir teori, endometriozisin bir sonucu olabileceği şeklindedir. Bu kistlerin astarı bulunduğu alanda tıpkı rahim astarı gibi davranır. Kadın hormonlarının aylık artış ve düşüşüne yanıt olarak büyür ve daha sonra dökülür. Bazen vücudu terk etmek yerine, bu doku kistin boşluğunda sıkışır. Burada iltihap üretebilir ve yumurtalıkların işleyişini de bozabilir.

Çikolata kistleri nasıl tedavi edilir?

Çikolata kisti tanısı konduğunda tedavi şekli aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilmektedir. 

• Hastanın yaşı,
• Şikayetler,
• Yumurtalıklardan birinin veya her ikisinin etkilenip etkilenmediği, 
• Daha sonra çocuk sahibi olmak isteyip istemediği

Kist küçükse ve semptom yaratmıyorsa, doktor bir süre bekleyip gelişimi görmeyi, takip etmeyi önerebilir. Ayrıca doğum kontrol hapı gibi yumurtlamayı engelleyen ilaçlar önerebilir. Bu ilaçlar ağrıyı kontrol etmeye ve kistlerin büyümesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir, ancak onları iyileştiremez.

Yumurtalık sistektomisi olarak adlandırılan kistleri çıkarmak için yapıla cerrahi işlem genellikle aşağıdakilere sahip kadınlar için önerilir:

• Ağrılı semptomlar,
• 4 cm’den büyük kistler,
• Kanserli olabileceğinden şüphe edilen kistler,
• Kısırlık

Çikolata kisti tedavisinde ameliyat genellikle bir laparoskop ile yapılır. Laparoskop, doktorların prosedürü gerçekleştirmesine yardımcı olan, ucunda bir ışık ve kamera bulunan ince, uzun bir tüptür. Küçük bir kesi içine sokularak işlem yapılır.

Çikolata kisti ameliyatı kadının doğurganlık yetisine zarar verip vermeme açısından tartışmalıdır.

Ameliyatı gerçekleştiren cerrah çok yetenekli olsa bile, sağlıklı yumurtalık dokusu kist ile birlikte çıkarılabilir. Bu yumurtalık fonksiyonunu olumsuz etkileyebilir. Bununla birlikte çikolata kistinin üretebileceği inflamasyon ve toksik ortam, doğurganlığa ameliyattan daha fazla zarar verebilir. Bu bakımdan tedaviye başlamadan önce tüm seçenekleri ve endişeleri araştırmak ve doktorla tartışmak çok önemlidir. 

Çikolata kisti evreleri ve boyutları nasıldır?

Endometriozis, endometriumun, yani rahim içi tabakasının rahmin dışında bir bölgeye taşınarak yerleşmesi ve endometriumun davranışını yerleştiği bölgede devam ettirmesi olarak tanımlanabilir. Endometriosis, rahim ve yumurtalıklarda ve karın içi bölgede değişik lezyonlara neden olabilir.

Çikolata kisti evreleri ve boyutları, bu lezyonların yaygınlığı temel alınarak belirlenir. Çikolata kistleri; mevcut lezyonlar (niteliği tam olarak saptanamayan bozukluklar); konumu, boyutu ve invazyon derinliği ile yumurtalık ve fallop tüplerinde görülen adezyonların (yapışıklık) nitelikleri baz alınarak 1. evre, 2. evre, 3. evre ve 4. evre olarak sınıflandırılır edilir. 

1. evre, minimal endometriosis; 2. evre, hafif endometriosis; 3. evre, orta endometriosis ve 4. evre şiddetli endometriosis olarak tanımlanır. Mevcut lezyonlar renklerine göre siyah, beyaz ya da kırmızı olarak da ayırt edilebilmektedir.

Hastalığın başlangıç safhalarındaki endometriosisin, 1. evre ya da 2. evrede; karın içi bölgede ileri derecede yapışıklık bulunması ve çikolata kistlerinin gözlenmesi endometriosisin 3. evre ya da 4. evre de olduğunun göstergesidir.

Endometriosis odaklarının yumurtalıklara yerleşerek meydana getirdiği kitlere çikolata kisti adı verilmektedir. Sıklıkla karın boşluğunun iç yüzünü örten zar lezyonlarla izlenen çikolata kisti, bazı durumlarda izole olarak da tespit edilebilmektedir. Tespit edilen çikolata kistlerinin çapı 3 cm’nin üzerinde olması, hastalığın 3. evresinde ya da daha ileri bir evrede olduğunun göstergesidir. Hastalığın 4. evresinde olması durumunda, yumurtalıklar orta hatta birbirine yapışmış ve rektum (kalın bağırsağın son bölümü) orta hatta rahmin arkasına yapışmış halde izlenir.

Çikolata kistlerinin doğurganlık üzerindeki etkisi nedir?

Çikolata kistleri sağlıklı yumurtalık dokusunu istila edebilir, zarar verebilir ve devralabilir. Bu da doğurganlık için ciddi bir tehdit olabilir. Bu kistlerin tedavisi zor olabilir ve bunları kontrol etmek veya çıkarmak için kullanılan pelvik ameliyatlar yumurtalık dokusunun zarar görmesine ve doğurganlık yetisinin azalmasına neden olabilir.

Çikolata kistleri olan kadınlarda, çikolata kisti olmayan kadınlara göre; daha az sayıda yumurta, olgunlaşma şansı daha düşük yumurtalar, yumurtalıklarla ilgili sorunları gösterebilen daha yüksek seviyelerde folikül uyarıcı hormon (FSH) gibi sorunlar görülebilmektedir. 

Çikolata kistlerinin yumurtalıklara verdiği tüm zarara rağmen, çikolata kisti olan pek çok kadının da doğal olarak gebe kalabildiği görülmektedir. Yani çikolata kistleri her kadında kısırlık sebebi olmayabilir.

2015 yılında yapılan bir çalışmada tek yumurtalığında çikolata kisti olan ve de düzenli adet döngüsü olan kadınlar izlendi. Araştırmacılar, bu kadınları 4 yıl boyunca izlediklerinde % 43’ünün doğal olarak hamile kalabildiğini tespit etmişlerdir.

Çikolata kistleri ve kısırlık gibi bir durumu olan ve de bebek sahibi olmak isteyen kadınların en doğru seçeneklerinden birisi kesinlikle tüp bebek tedavisidir. Araştırmalara göre çikolata kisti olan kadınların tüp bebek tedavisi ile gebe kalabilmelerinin ve sağlıklı bir gebelik süreci sonunda eve canlı bebek götürebilme şanslarının yüksek olduğunu gösteriyor.