Üreme çağında olup da adet gören kadınların yarısından fazlası, kanamaların ilk 1 -2 günü ağrı hissetmektedir. Genel olarak bu ağrılar hafif hissedilirken, kimi zaman da günlük aktivelerini kısıtlayacak kadar şiddetli olabiliyor. İşte bu ağrının şiddetli bir şekilde hissedilmesi durumuna dismenore adı verilmektedir. Dismenore, ağrılı adet görme anlamında kullanılan bir ifadedir.
Kadınların adet dönemindeki bu ağrıları farklı şiddette hissetmesinin temelinde kişisel, hormonsal, psikojenik ve metabolik farklılıkların bulunduğu söylenebilmektedir. Kadının bu adet sancısı; genellikle alt karın bölgesine lokalize olup bele, sırta ve bacaklara yayılabiliyor, bazı kadınlarda bulantı, baş ağrısı, kabızlık veya ishal gibi şikayetlere de sebep olabiliyor.
Adet döngüsü nasıl seyreder?
Normal şartlar altında adet döngüsü, vajinal kanamanın ilk günü başlar ve bir sonraki vajinal kanamanın başlama zamanına kadar sürmektedir. Bu süre genellikle 28 gün civarındadır. Adet kanaması ise 3 – 5 sürer ve bu kanama boyunca ağrı hissedilmesi yaygın ve çoğunlukla tedavi edilebilir bir problemdir.
Adet döneminde yumurtalıklar tarafından östrojen ve progesteron hormonları üretilir. Bu hormonların düzenli ve dengeli bir şekilde üretilebiliyor olması rahim duvarını muhtemel bir gebeliğe hazırlayacak değişikliklere neden olmakta, rahim duvarını embriyonun tutunabileceği şekilde kalınlaştırmaktadır.
Adet döneminin ortalama 14. gününde yumurta, yumurtalıktan dışarı atılır ve bu işlem yumurtlama olarak adlandırılır. Yumurtalıktan çıkan yumurta fallop tüpünde ilerler ve burada korumasız cinsel ilişki sayesinde gelen sperm tarafından döllenebilir.
Döllenme gerçekleştikten sonra ise yumurta ve spermin birleşmesinden oluşan embriyo fallop tüpü boyunca ilerler, rahme yapışır ve bu şekilde gebelik oluşur. Ancak yumurta döllenmezse hormon seviyeleri düşer ve bu uyarı ile birlikte adet döngüsünü başlatan adet kanaması olur. Bu adet kanamaları bazı kadınlarda hafif kramplara, bazılarında ise çok daha şiddetli ve yoğun ağrılara neden olur.
Adet dönemi ağrıları neden olur?
Kadının rahmi tam bir kas dokusudur ve diğer tüm kaslar gibi kasılıp gevşer. İşte bu kasılmalar adet kanaması döneminde daha şiddetli olduğu için ağrı hissedilir. Rahim tarafından üretilen prostaglandin adlı kimyasal maddelerin etkisi ile rahim kasları kasılır ve kanama öncesinde bu maddelerin düzeyi de yükselmektedir. Adet döngüsünün başında prostaglandin düzeyleri yüksek seyreder ve adet kanaması sırasında düzeyleri azalır. Bu durum da adet ağrılarının ilk birkaç günden sonra azalmasını açıklamaktadır.
Dismenore belirtileri nelerdir?
- Alt karın bölgesinde ağrı ve kramp,
- Şiddetli ve uzun süreli baş ağrısı,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Zaman zaman baş dönmesi
Dismenore çeşitleri nelerdir?
Primer dismenore
Primer sözcüğü “öncü, öncül” anlamlarında kullanılmakta ve primer dismenore de prostaglandinlerin doğal üretimi sonucu oluşan pelvik ağrıya verilen addır. Bu ağrı genellikle ilk adet sikluslarında başlar ve çoğu olguda ağrı atakları yaşın ilerlemesiyle birlikte daha az ağrılı hale gelir. Bazı kadınların adet dönemi ağrıları doğum sonrasında azalabilir.
Primer dismenore aslında, buna neden olabilecek altta yatan herhangi bir hastalık olmadan sadece adet sırasında görülen, ağrılı adet durumudur. Ergenlik sonrası dönemde olanların yaklaşık yarısında primer dismenore görülür. En sık 10 – 20`li yaşlarda görülmekle birlikte primer dismenore genellikle genç kadınların hastalığıdır.
Bu sorun çoğunlukla ilk adeti gördükten sonraki 1-2 yıl içinde başlar ve kırklı yaşlara kadar sürebilir. Primer dismenore vakalarında kadının rahminde, yumurtalıklarında ve diğer organlarda herhangi bir patoloji yoktur. Primer dismenore ağrıları, karnın alt tarafında kramplar veya spazm şeklinde olup 48-72 saat içinde biter.
Sekonder dismenore
Sekonder dismenore normalde doğal prostaglandin salınımından kaynaklanan ağrılar dışındaki adet ağrılarıdır ve genellikle bunların altında yatan patolojik bir sorun vardır. Sekonder dismenore, primer dismenoreye göre daha geç yaşlarda başlar ve ağrılar normal kramplardan daha uzun sürer.
Adet kanaması başlamadan sekonder dismenore ağrıları başlayabilir ve kanama sırasında daha da şiddetlenip kanama bittikten sonra da devam edebilir. Sekonder dismenore, primer dismenoreye göre daha nadir görülür ve yaşamın herhangi bir döneminde başlayabilir.
Sekonder dismenorede ağrı genellikle daha derinde, bir şekilde hissedilen bir ağrıdır ve bele doğru da yayılabilir. Sekonder dismenorenin en bilinen nedenleri endometriozis ve myomlardır. Endometriozis, yani çikolata kisti; rahmin iç tabakasının yumurtalıklar ve fallop tüpleri gibi rahim dışı dokularda yer almasıdır. Yani rahmin iç dokusunun, rahim dışında gelişme durumudur.
Rahim dışında gelişen bu rahim içi dokuları bulundukları yerde aylık hormonsal değişikliklere cevap vererek kanar ve dökülür. Rahim ve vajina dışında olan bu kanama özellikle adet dönemi öncesinde olmak üzere, adet dönemi sırasında ve sonrasında da ağrıya neden olabilir. Myomlar ise rahim dışında, içinde ve duvarında gelişebilen iyi huylu kas tümörleridir. Miyomlar kanser değildir, ancak ağrıya ve şiddetli adet kanamasına sebep olabilir.
Dismenore tanısı nasıl konur?
Dismenoreye nelerin sebep olduğu hastanın yaşadığı semptomlar ve adet dönemlerini içeren tıbbi hikayesi ve pelvik muayenesi ile saptanabilmektedir. İşte tüm bunların sonuçlarına bakarak rahim ağzından sürüntü alınması işlemi olan smear testi, laboratuvar testleri ve ultrason muayenesi gibi bazı ek testler gerekebilir. Bazı vakalarda laparoskopi, yani kapalı ameliyat işlemi de uygulanabilir. Bu yöntemde kadının göbeğinden küçük bir kesi yapılır ve laparoskop adlı cihaz kullanılarak ışıklı ince bir boru şeklindeki alet ile karın içine girilir, pelvik organlar incelenir.
Dismenore nasıl tedavi edilir?
İlaç tedavisi
Dismenore tedavisinde önemli olan prostoglandin seviyesini düşürmek ve üretimini de baskılamaktır. İşte nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar da prostoglandin üretimini baskılar. Bu sayede yaşanan krampların şiddeti azalır ve bulantı ve kusma gibi şikayetler de önlenebilir. Dismenore sorunu yaşayan kadınlar İbuprofen ve naproksen gibi nonsteroid antiinflamatuar ilaçların çoğunu reçetesiz olarak eczaneden alabilirler. Bu ilaçlar adet başlangıcının ilk günü alınırsa daha etkili olacak ve genellikle de 1- 2 gün kullanıldığında şikayetler yok olacaktır. Ancak alkol kullanan, kanama bozukluğu, karaciğer hastalığı, mide hastalıkları ve ülser gibi sorunları olanlar bu ilaçları doktor önerisi olmadan kullanmamalılar.
Hormonsal kontrosepsiyon
Adet dönemi sancıları olan dismenoreyi azaltmak için doğum kontrol hapları, deriye yapıştırılan bantlar ve vajinal halka gibi hormonsal kontrasepsiyon yöntemleri de kullanılmaktadır. Doktor, bazı vakalarda hormonsal rahim içi araçlar önerilebiliyor ve bu hormonlar rahimden üretilen prostoglandin düzeylerini azaltarak kasılmaları, kanamayı ve ağrıyı azaltıyor.
Cerrahi müdahale
Eğer sekonder dismenore varsa, yani miyomlar ağrıya neden oluyorsa rahimi besleyen damarların özel yöntemlerle kanlanmasının durdurulması yöntemi olan cerrahi işlem önerilebilir. Endometriozis, çikolata kisti tedavisinde genellikle laparoskopi önerilir. Böyle bir durumda rahim dışında büyüyen doku bölgeleri laparoskopi veya ameliyat ile yok edilebilir, çok şiddetli olgularda ise rahmin alınması yoluna gidilebilir.
Dismenore de yukarıda sıralanan tedavi yöntemlerinin yanı sıra; ağrıyı hafifletici bazı uygulamalar da önerilmektedir. Bunlar; B1 vitamin ve magnezyum takviyesi almak, masaj, akapunktur, aerobik, bisiklet, yürüyüş, yüzme gibi egzersizler, sıcak su ile banyo, batın üzerine uygulanan sıcak su torbaları ve pedler, düzenli uyku ve dinlenme, meditasyon veya yoga uygulamaları şeklinde sıralanabilir.