Septat Uterus (Rahimde Perde Olması)

Kadınlarda kısırlık veya düşük gibi sorunlara sebep olabilen faktörlerden birisi de rahimde doğuştan bulunan ya da sonradan ortaya çıkan anomalilerdir. Çoğu zaman bu anomaliler ya gebeliğin rahme tutunmasını engelliyor ya da rahme tutunmuş olan gebeliğin burada büyümesine izin vermiyor. Bu sebeple de rahme ait, rahimle ilgili anomaliler çok önemlidir. Tıbbi literatürde uterus, rahim; uterin rahme ait, konjenital ise doğuştan gelen anlamına gelmektedir.

Bu bağlamda konjenital uterin anomali de rahimde doğuştan gelen anatomik, yani yapısal problemleri tarif etmektedir.

Konjenital uterin anomalilerin yani rahmin doğuştan gelen anatomik değişikliklerinin nasıl oluştuğunu daha iyi anlayabilmek için embriyonun anne adayının rahmindeki oluşum dönemini bilmek gerekir. Henüz embriyonik dönemde serviks (rahim boynu) ve uterus (rahim) sağlı sollu yerleşmiş müller kanallarının orta hatta birleşmesinden ve kaynaşmasından meydana geliyor.

Bunların ilk birleşmesinde iç duvarlar ortada ince bir bölme oluşturuyor. Zaman geçtikçe ve kaynaşma ilerledikçe de bu bölme serviksten uterusa doğru, yani aşağıdan yukarı doğru incelerek kayboluyor ve üreme uygun rahim ve rahim boynu zamanla oluşuyor. İşte bu dönemde, yani daha bebek doğmadan yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunda rahimde doğuştan gelen bir anomaliden bahsediliyor.

Rahimde doğuştan gelen anomalilerden birisi Müller anomalileridir. Bunlar embriyonik dönemde olan birleşmenin hiç olmaması ya da birleşme ve kaynaşmanın yetersiz olması durumundan kaynaklanan doğumsal anatomik bozuklukların tamamıdır. Müller anomalide; çift rahim, çift serviks ya da çift vajina, daha nadir olarak da rahmin, vajinanın gelişmemesi söz konusu olabilir. Doğuştan gelen bir diğer rahim anomalisi ise septat uterus, yani rahimde perde olmasıdır. Bazı vakalarda rahim içinde veya vajinada bölmeler, perdeler görülebiliyor ve bunlar gebelik oluşumunu engelleyebiliyor.

Septat uterus, uterin septum ya da rahimde perde nedir?

Yukarıda anlatıldığı gibi serviks ve uterusun birleşememesi, kaynaşamaması dolayısıyla oluşan rahim içindeki bu bölme veya perdeler bir anomalidir. Perdeler tam ya da kısmi, enine veya boyuna olabilir.  Uterin septum, rahmin ve vajinanın gelişmesine sağ ve sol iki parça olarak başlayan gelişim sürecinin, orta tarafta birleşememesi sonucunda meydana gelmiş olan bir anomalidir. Uterin septumun, yani septat uterusun derinliğine göre yani rahmin alt bölmesine ne kadar indiğine göre şiddeti değişir.

Rahimde perde nelere sebep olur?

Halk arasında rahimde perde adı verilen septat uterus, gebeliğin hiç gerçekleşmemesi, düşük veya erken doğumlara neden olabilmektedir. Tekrarlayan düşük, erken doğum ve bebeğin yerleşimi ile ilgili problemler rahimde perde ile de ilişkili iken, tekrarlayan düşüğe sebep olan sorunlar arasında ilk sırada rahimde perde yer almaktadır.

Uterin septum, erken doğuma sebep olan en önemli faktörler arasında da yer almaktadır. Çünkü rahimdeki bebeğin gelişmesi için gerekli olan alan perde ile ikiye ayrılmıştır ve daralmıştır. Bu sebeple de uterin septum vakalarında rahim ancak belli bir büyüklüğe kadar gelmiş olan bebeği barındırabilmektedir, sonra da rahim üzerinde çok fazla gerginlik olacağı için rahim bebeği daha fazla taşıyamaz ve erken doğum ortaya çıkar. Rahimde perde sorunu aynı zamanda kadından kaynaklı kısırlık sebepleri arasında da ilk sıralarda yer almaktadır.

Septum, yani perde, rahmin içini sanki bir bölme gibi ikiye ayırmaktadır. Bu perdeli bölümde de fazla damar bulunmadığı için gebeliğin bu bölüme tutunması daha zor olmakta ve gebelik oluşumu bu şekilde engellenebilmektedir. Zira gebeliğin gerçekleşmesi için embriyonun rahim duvarına kusursuz bir şekilde tutunabilmiş olması gerekiyor. Rahimde perde vakalarında zaten embriyonun tutunması zordur ki, tutunma gerçekleşmiş olsa bile perde üzerinde fazla damar bulunmadığı için kan akışı sağlanamaz ve çoğunlukla gebelik düşükle sonuçlanır.

Burada altını çizmekte fayda var ki; rahimde anomali olan hastaların ortalama % 15 – 40’ında böbrek anormalisi de olabilmektedir. Böbrek anomalisinin olması da kadının tıpkı diğer vücut sistemleri gibi üreme sistemini, üreme yeteneğini de olumsuz etkilemektedir.

Rahimde bölme, septat uterus tanısı nasıl konur?

Müller kanallarının orta hatta birleşme, kaynaşma sorunları içinde en sık görüleni septum uterustur. Daha nadiren de olsa bikornus uterus, didelfis uterus ve diğer füzyon defektleri görülebilir. Rahimde perde, yani septum tanısı koymak için en doğru yaklaşım standart HSG, yani ilaçlı rahim filmidir. Bununla birlikte üç boyutlu ultrasonografi ile de tanı konabilir. Ancak rahim filmi ile septum ve bikornus, yani çift rahmin ayırıcı tanısını yapılamaz. Böyle bir durumda laparoskopi (kapalı ameliyat) ve beraberinde histeroskopi ile tanı kesinleşir.

Rahimde bölme, septat uterus nasıl tedavi edilir?

Septat uterus vakalarında tedavi için en doğru yöntem, bu bölmenin histeroskopi ile kesilmesidir. Rahimde bölme sorunun tedavisinde histeroskopi işlemine mutlaka laparoskopi ile başlanmalıdır.  Burada bölmeyi kesme işlemi makas veya elektrik enerjisi kullanılarak yapılabiliyorken, genellikle elektrik enerjisi ile septum kesilir. Bu işlemde kısa süreli bir genel anestezi ile vajinal yoldan cerrahi operasyon yapılır ve hemen sonrasında hasta kendine gelir. İşlem sonrasında hasta aynı gün taburcu edilebilir.

Rahim perdesi tedavisi riskli midir?

Rahimde bölme sorununun histeroskopi ile tedavi edilmesi sonunda herhangi bir komplikasyon yaşanma riski çok düşüktür. Nadiren de olsa yaşanan komplikasyonların en önemlisi rahim ağzının genişletilmesi sırasında ya da kesme işlemi sırasında rahmin delinmesidir. Bu çok ciddi bir risk olmakla birlikte çok nadiren yaşanır. Rahimdeki bölmenin kaldırılması operasyonu deneyimli ellerde çok başarılı ve risksiz bir işlemle yapılabilmektedir.

Rahimde bölme sorunu dolayısıyla daha önce düşük ve erken doğum öyküsü olan kadınlardan ameliyat olanların % 90’ında doğum ile sonuçlanan gebelik elde edilebilmektedir. Bu bağlamda böyle bir sorunu olan kadınlar için çok ameliyatın en doğru seçenek olduğunu söylemek mümkündür.

Kongenital uterin anomaliler (doğuştan gelen rahim anomalileri) kadınlarda ne tür sorunlara (komplikasyonlara) yol açar?

Doğal yolla ya da üremeye yardımcı tedavilerle gebelik elde edememe, yani kısırlık,

Gebelik elde ettikten bir süre sonra düşük yapma, Arka arkaya tekrarlayan gebelik kayıpları,

Erken, zamanından çok önce doğum,

Bebeğin amniyon suyunun zamanından erken gelmesi,

Doğum esnasında bebeğin baş ile değil de makat veya yan olarak gelmesi,

Zorunlu olarak sezaryen doğum,

Bebeğin rahim içinde ölmesi

Doğuştan gelen rahim problemleri nasıl tedavi edilir?

Doğuştan gelen rahim anomalileri çoğu kez bir sorun olmadan tespit edilememekte, teşhis edilememektedir. Özellikle tekrarlayan gebelik kayıpları, düşükler ya da gebe kalamama gibi sorunların nedenleri araştırılırken tespit edilir ve tedavi yoluna gidilir. Bu bağlamda genelde doktorlar, zorunlu nedenlerden dolayı sezaryen yaptırdığı kadınlarda bu sorunu tesadüfen görebiliyor.

Kadının rahminde doğuştan bazı anatomik anomaliler olsa dahi rahim içi hacmi bebeğin normal gelişimi için yeterli ise bu kadınların gebeliklerinde hiç bir problem yaşanmayabilir. Bu bağlamda pek çok kadında rahim ile ilgili doğuştan böyle bir durum olmasına rağmen gebe kalmaya veya gebelikte bir soruna sebep vermemektedir. Ancak kadının gebe kalabilmede veya gebelikte bir takım sorunlar yaşadığı durumlarda “metroplasti operasyonları” (uterusun şeklinin ameliyatlarla düzeltilmesi) işlemi gerekmektedir. Septum, yani rahimde perde varlığında ise histeroskopi ile bu bölmenin çıkartılması en etkili tedavi yöntemidir.