Tüp bebek tedavisi, doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler için umut vaat ederken; tedaviden başarılı bir sonuç alabilmek için dikkat edilmesi gereken pek çok husus bulunuyor. Uzmanlara göre, tüp bebek başarısızlıklarının nedenlerinden birisi de tedavi sürecinde yapılan yanlışlardır. İşte bu sebeple tüp bebek tedavisinde neler yapılır, nelere dikkat edilmesi gerekir, ne yemeli, nelerden kaçınmalı gibi soruların yanıtları çok büyük önem taşıyor.
Tüp bebek tedavisindeki başarı oranınızı hesaplama aracımızdan hesaplayabilirsiniz.
https://www.bulenttiras.com/tup-bebek-basari-orani-hesaplama
Tüp bebekte ne, nasıl, ne zaman olur?
Uzmanlara göre tüm dünyada üreme çağında olan her 8 kadından 1’i doğal yolla hamile kalmakta zorlanıyor. Bir aile olmaya karar veren ya da ailesini genişletmek isteyen çiftler, yaklaşık 1 yıl kadar doğal yolla gebeliği, ardından yumurtalama tedavisi ve aşılama gibi diğer tüm doğurganlık seçeneklerini denedikten sonra, biyolojik olarak kendi üreme hücrelerinden bebek sahibi olabilmek için tek ve aslında en doğru seçenek olan tüp bebek tedavisi kalıyor.
Tüp bebek tedavisi, bir kadının yumurtasının erkekten alınan spermle döllendiği ve embriyo elde edilmesi ile sonuçlanan tıbbi bir prosedürdür. Daha sonrasında embriyo dondurulur veya kadının rahmine transfer edilir ve bu da hamilelikle sonuçlanır.
Bir tüp bebek tedavisine karar verirken, hazırlanırken, başlarken ve tedavi devam ederken anne ve baba adaylarının çok çeşitli karmaşık duyguları olabilir. Kaygı, üzüntü ve belirsizlik, heyecan, mutluluk gibi duygular; hamile kalma şansı için önemli bir finansal ve fiziksel yatırım olan tüp bebek tedavisinde sıkça ve iç içe yaşanır. Tabi bu süreçte artarak salgılanan hormonlardan bahsetmiyoruz bile. Yaklaşık iki haftalık düzenli ilaç alımı anne adayının duygularını yükseltebilir, iniş çıkışlara sebep olabilir ve vücudun kendini tamamen savunmasız hissetmesine sebep olabilir.
O zaman tüm bunları hesaba katınca tüp bebek tedavisine kadar geçen 30 günün, anne adayının vücudunun sağlıklı, güçlü ve yoğun tıbbi süreç için tamamen hazır olmasını sağlamak için kritik öneme sahip olduğu da bir gerçektir. Tüp bebek tedavisi ile bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin gebelik ve canlı doğum şansını artırabilmek için; uzmanlar tarafından yapılması ve de kaçınılması önerilen hususlardan oluşan bir rehber listesi bulunmaktadır. Bu önerilere uyarak tüp bebek tedavisi ile sağlıklı bir bebek sahibi olabilme şansı artacaktır. bkz; Tüp Bebek Aşamaları
- Hazırlık aşaması (adet döngüsü başlamadan 2 – 4 hafta önce)
Mümkün olan en sağlıklı şekilde tüp bebek tedavisine başlayabilmek için bu kılavuzda belirtilen gerçekçi ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri izlenmeli. Doktor, kadının adet döngüsünü planlanan tüp bebek tedavisinin, hormonların ve yumurtalıkların uygun olduğu zamana göre ilaçlarla doğru zamanda başlatabilir.
- 1. Aşama (1 gün)
Tüp bebek döngüsünün ilk günü, planlı tedaviye en yakın adet döneminin ilk günüdür. Evet, normalde pek sevilmese de, işte böyle bir durumda adet döneminin başlaması çok sevindirici olur.
- 2. Aşama (3 – 12 gün)
Yumurtalıklarını uyarmak veya yumurtlamayı teşvik etmek için doğurganlık ilaçları almaya başlanır. Bu sayede yumurtalıklar daha fazla yumurta üretimi için hazırlanır.
- 3. Aşama (36 saat)
Geliştirilen yumurtaların salınmasını uyarmak için tek bir insan koryonik gonadotropin (hCG) enjeksiyonu verilir. Buna “gebelik hormonu” da denir. Hormonun enjekte edilmesinden 36 saat sonra, yumurta toplama prosedürüne geçilir.
- 4. Aşama (1 gün)
Anne adayının yumurtaları toplanır ve aynı gün baba adayından da sperm alınır. Birkaç saat içinde üreme hücrelerinin bir araya getirilerek döllenme olması beklenir. Aynı gün anne adayı rahmi gebeliğe hazırlamak için progesteron almaya başlar. Bu progesteron hormonu sayesinde rahimde embriyonun tutunması, yaşayabilmesi daha mümkün olurken, düşük yapma riski de azalır.
- 5. Aşama (5 gün)
Yumurta toplandıktan bir hafta sonra, gebeliğe en uygun olan 1 ya da 2 tane embriyo noninvaziv bir prosedürle rahme yerleştirilir.
- 6. Aşama (9 – 12 gün)
Embriyonun rahim içine güvenli bir şekilde yerleştirildiğinden emin olmak için kanda gebelik testi yapılır. Embriyo eğer rahme tutunabildi ve gebelik gerçekleştiyse anne adayının vücudunda hamilelik hormonları salgılanacak ve bu hormonlar da kanda tespit edilebilecektir.
Yukarıda klasik bir tüp bebek tedavisinin rutin aşamaları anlatılırken, tüp bebek tedavisi sırasında anne adayının vücuduna hamilelik için en iyi desteği verecek en doğru yaşam tarzı değişiklikleri de tedavinin başarı şansını artıracaktır. Aşağıda tüp bebek tedavisinden başarılı bir sonuç alabilme şansını artırabilmek için anne adaylarının dikkat etmeleri gereken hususlar sıralanıyor.
Tüp bebek tedavisi sırasında ne yenir?
Tüp bebek döngüsü sırasında sağlıklı, dengeli yemekler yemeye odaklanmak önerilir. Bu süre zarfında, eğer daha önce yapılmadıysa glütensiz ya da tamamen karbonhidratsız beslenmek gibi çok önemli ve ciddi değişiklikler yapılmamalıdır.
Üreme endokrinoloğu Dr. Aimee Eyvazzadeh, tüp bebek tedavisinde başarı şansını artırmak için hastalarına Akdeniz tarzı bir diyet önermektedir. Sebze, meyve bazlı rengarenk beslenmek vücudun ihtiyaç duyduğu olumlu ve sağlıklı beslenme rutinini sağlar. Araştırmalar, Akdeniz diyetinin 35 yaşından küçük obez olmayan kadınlar arasında tüp bebek tedavisi başarı oranını artırabileceğini göstermektedir. Bu konuda yapılan çalışma küçük çaplı olsa da, tüp bebek tedavisi sırasında sağlıklı bir diyet izlemek kesinlikle zarar değil, yarar getirir. Ayrıca baba adaylarının sperm sağlığı için de Akdeniz diyeti önerilmektedir.
Akdeniz diyetini bir deneyin!
- Taze meyve ve sebzeleri dolabınıza doldurun.
- Balık ve kümes hayvanları gibi yağsız proteinleri seçin.
- Kinoa, farro ve tam tahıllı makarna gibi tam tahıllar yiyin.
- Fasulye, nohut ve mercimek baklagiller alın.
- Az yağlı süt ürünlerine geçin.
- Avokado, sızma zeytinyağı, fındık ve tohum gibi sağlıklı yağlar tüketin.
- Yağlı kırmızı et, şeker, rafine edilmiş tahıllar ve diğer yüksek işlenmiş gıdalardan kaçının.
- Tuzu kesin. Bunun yerine yemeklerinizi baharatlarla tatlandırmaya alışın.
Tüp bebek tedavisi sırasında nasıl egzersiz yapılır?
Birçok kadın tüp bebek tedavisi döngüleri sırasında egzersiz yapmaktan kaçınır veya egzersiz rutini varsa bile bırakır. Çünkü hareket ederse rahimdeki bebeğe zarar verebileceğinden endişelenir. Ancak Dr. Eyvazzadeh, özellikle düzenli bir egzersiz rutini olanların buna tüp bebek sırasında da devam etmelerini önerir. Sağlıklı bir vücut kitle indeksi (VKİ) olan kişilerin çoğunun düzenli egzersiz yaptığı ve rahmin embriyoyu tutacak kadar kalınlaşması için egzersiz yapmaya devam etmek gerektiği söylenir.
Bununla birlikte uzmanlar, tüp bebek tedavisi uygulanan tüm kadınların yürüyüş rutinlerini günde yarım saat ya da 45 dakika ile sınırlamalarını öneriyor. Koşu ise bu süreçte pek de önerilmez. Zira koşmak, doğurganlık yetisi üzerinde diğer egzersiz türlerinden daha yıkıcı olabiliyor. Örneğin koşunun; rahim astarının gebelik için yeterince kalınlaşması üzerinde olumsuz etkilere sahip olabileceği ve üreme sisteminin ihtiyaç duyduğu kanı rahimden diğer organlara ve kaslara kaydırabileceği düşünülmektedir.
Hem tüp bebek tedavisi isteyen hem de koşmayı çok seven kadınlar bu süreçte uzun süreli koşularını güvenle; hafif koşu, doğa yürüyüşü, eliptik bisiklet gibi alternatiflerle değiştirebilir.
Tüp bebek tedavisi sürecinde kaçınılması gereken ürünler ve kimyasallar
Tüp bebek tedavisi sürecinde endokrin sistemin çalışmasını bozucu kimyasallarla yapılmış bazı ev eşyalarını atmayı veya bunlardan kaçınmayı düşünmek gerekiyor. Bunlar üreme sağlığı ve doğum öncesi gelişimi olumsuz etkiler. Uzmanlar, çoğu kimyasalın “insan sağlığı için önemli bir endişe” yarattığı fikrindeler. Bu bakımdan Dr. Eyvazzadeh de aslında evde en sık kullanılan ürünlerin gözden geçirilmesini ve daha doğal alternatiflerle değiştirilmesini önermektedir.
Tüp bebek tedavisi sürecinde kaçınılması gereken kimyasallar nelerdir ve nerede bulunur?
- Formaldehit (tırnak cilasında bulunur),
- Parabenler, triklosan ve benzofenon (makyaj malzemeleri, nemlendiriciler, sabunlarda bulunur),
- BPA ve diğer fenoller (gıda ambalaj malzemelerinde bulunur),
- Bromlu yanma geciktiriciler (mobilya, giyim, elektronik, yoga paspaslarında bulunur),
- Perflorlu bileşikler (leke tutmaz malzemeler, yapışmaz pişirme araçlarında bulunur),
- Dioksinler (et, süt ve süt ürünleri, kilde bulunur),
- Pitalik (plastik, ilaç kaplamaları, parfümlü kozmetiklerde bulunur)
Tüp bebek tedavisi sürecinde doğurganlık ilaçlarının etkisini azaltabilecek ilaçlar
Tüp Bebek döngüsünü başlatmaya hazırlanırken, hastalar tüm ilaç listelerini doktorla birlikte gözden geçirmeliler. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere en zararsız görünen ilaçlar bile doktora bildirilmeli.
- Günlük alerji hapı,
- Asetaminofen (Tylenol) veya ibuprofen (Advil),
- Reçete ile satılan herhangi bir ilaç,
- Vitamin, mineral takviyeleri
Tüp bebek tedavisi sürecinde bu ilaçlar potansiyel olarak şu risklere sahiptir:
- Doğurganlık ilaçlarının etkisini azaltmak,
- Hormon dengesi üzerinde olumsuz etki göstermek,
- Genel olarak tedavinin etkisini azaltmak
Aşağıdaki ilaçlar, tüp bebek tedavisinde özellikle belirli endişeler doğurmaktadır. Doktor, tüp bebek tedavisi sırasında ve hatta hamilelik sırasında bile bu ilaçların kullanılması yerine alternatif başka ilaçlar reçete edebilir.
Tüp bebek tedavisi sürecinde doğurganlık doktorunun mutlaka bilmesi gereken ilaçlar
- Aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin, Midol) ve naproksen (Aleve) gibi reçeteli ve OTC steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAIDS),
- Depresyon, anksiyete ve antidepresanlar gibi diğer akıl sağlığı sorunları için kullanılan ilaçlar,
- Astım veya lupus tedavisinde kullanılanlar gibi steroidler,
- Antiseizür ilaçları,
- Tiroid ilaçları
- Cilt ürünleri (özellikle östrojen veya progesteron içerenler),
- Kemoterapi ilaçları
Tüp bebek tedavisi sırasında alınacak takviyeler
Yeni bir hamileliği desteklemek için anne adaylarının alması önerilen birkaç doğal takviye vardır.
- Folik Asit; bir prenatal vitamindir ve tüp bebek tedavisine başlamadan 1 ay, hatta birkaç ay önce alınmaya başlanması önerilir. Bu vitamin, fetüslerin gelişmesinde beyin ve omurga doğum kusurlarına karşı koruduğu için kritik derecede önemlidir. Prenatal vitaminler erkeğin sperm sağlığının artmasına bile yardımcı olabilir.
- Balık yağı; uzmanlar tarafından embriyonik gelişimi destekleyebileceği için önerilmektedir.
- D vitamini, tüp bebek tedavisi öncesinde anne adayında eksiklik tespit edildiyse alınması gereken vitaminlerden birisidir. Gebelik gerçekleştikten sonra da alınmaya devam edilmesi gerekir. Zira anne adaylarının düşük D vitamini seviyeleri bebekte otizmle bağlantılı sorunlar yaratabilir.
Yukarıda sıralananlar ve diğer takviyeler için öncelikle doktora danışmak gerekiyor. Gebelik öncesinde ve gebelikte doktor önerisi olmadan herhangi bir takviye alınması zararlı olabilir.
Tüp bebek döngüsünden önce başlanması gereken takviyeler
- Folik asit,
- Balık yağı,
- Eğer düşük olduğu tespit edildiyse D vitamini
Tüp bebek tedavisi sürecinde kaç saat uyku gerekir?
Uyku ve doğurganlık yetisinin yakından ilişkili olduğu söylenir. Doğru miktarda uyku tüp bebek tedavisini olumlu etkileyebilir. 2013 yılında yapılan bir çalışmada; her gece düzenli olarak 7 saat uyuyan kadınların, her gece daha kısa veya daha uzun düzensiz süreler uyuyan kadınlara göre anlamlı derecede yüksek tüp bebek başarısı ve gebelik oranları gösterdikleri tespit edildi.
Uzmanlara göre, hem uykuyu hem de üremeyi düzenleyen bir hormon olan melatoninin saat 10 ile sabaha karşı 5 arasında zirve yapmakta, en fazla miktarda salgılanmaktadır. Bu sebeple de tüp bebek tedavisinde başarı şansını artırmak için 22:00 – 23:00 arasında uykuya dalmak önerilir.
İşte sağlıklı ve yeterli uykuyu rutin haline getirmenin birkaç yolu:
- Yatak odasının ısısını 15 – 19 ° C arasında tutun.
- Yatmadan önce sıcak bir duş alın.
- Yatak odanızda hafif bir lavanta kokusu yayın veya duşta lavanta kokusu kullanın.
- Yatağa gitmeden 4 – 6 saat öncesinde kafein alımını bırakın.
- Yatmadan 2- 3 saat önce yemeyi bırakın.
- Yatmadan önce rahatlamak için hafif senfonik parçalar gibi yumuşak ve sakin müzik dinleyin.
- Yatmadan en az yarım saat öncesinden telefon, televizyon, bilgisayar gibi elektronik aletlere bakmayı bırakın.
- Yatmadan önce hafif esneme hareketleri ve egzersiz yapın.
Tüp bebek tedavisi sürecinde cinsellikle ilgili yapılması ve yapılmaması gerekenler
Kısırlığın en büyük ironilerinden biri, bu bebekleri yapmaktan sorumlu olan kişinin sadece kadın olmadığı, ancak bu yükün sadece kadına yüklenmesidir. Tüp bebek tedavisi sürecinde erkek sadece sperm vermekten sorunluyken, kadın tüm tedavi aşamalarında bizzat bulunmak durumundadır.
Tüp bebek tedavisi için erkekten sperm alımından 3 -4 gün öncesinde, erkekler mastürbasyonla veya cinsel ilişki ile boşalmaktan kaçınmalıdır. Sperm alma zamanı geldiğinde en iyi spermin bulunabilmesi için “tam dolu bir kap” olması gerekiyor. Yani erkeğin menisinde 3 – 4 gün birikmiş çok sayıda sperm olursa onlar arasından en iyileri seçmek mümkün olabilir.
Yine de bu durum, tüp bebek tedavisi sürecinde cinsellikten tamamen uzak durmak anlamına gelmez. Çiftler yine aşkla temas kurabilir, boşalma olmadan da yakınlaşabilir. Yani baba adayı boşalmadığı sürece temastan kaçınmak gerekmez. Ayrıca çiftlerin rahim ağzının tahriş olabilme riskini düşünerek derin vajinal ilişkiden kaçınması önerilir.
Tüp bebek tedavisi sürecinde alkol alınabilir mi?
Tüp bebek tedavisinin yaşattığı duygusal yükü hafifletmek için birkaç kadeh içki içmek istenebilir. Eğer öyleyse uzmanlardan kötü haberler var. Aslında bu süreçte bir kadeh hafif şarap çok zararlı olmayabilirken, aşırıya kaçmak çok ciddi olumsuz etki gösterebilir ya da bazıları için bir kadeh de zararlı olabilir. Tedavi süresince alkolün olumsuz etkileri olabileceği düşünülüyor. Ayrıca doğurganlık için kullanılan ilaçlar alkole iyi cevap vermeyebilir, etkilerini azaltabilir.
2011 yılında bu konuda yapılan bir çalışma, bir haftada dört kadehten fazla içecek tüketen kadınlarda canlı doğum oranlarının % 21 daha düşük olduğunu ve her iki eşin de haftada dörtten fazla içecek tükettiğinde bu oranın çok daha fazla düştüğünü göstermektedir. Bunların yanında elbette ki, embriyo transferi yapıldıktan sonra herhangi bir alkol almaktan kaçınmak çok önemlidir.
Tüp bebek tedavisi sürecinde belirtiler için ne yapmalı?
Tüp bebek tedavisi süreci, her kadında farklı seyredebilir ve çoğunlukla öngörülemezdir. Bu süreçte neredeyse hiçbir şey kesin değildir, ancak sayısız fiziksel semptomlar yaşanacağı kesindir. Her kadın ve her döngü farklıdır, bu nedenle belirli bir döngünün herhangi bir gününde hangi yan etkiyi göstereceğini bilmenin kesin bir yolu yoktur.
Tüp bebek tedavisi sürecinde doğurganlık ilaçlarının yan etkilerini yönetmek veya hatta yenmek için bazı yollar
- Kanama veya lekelenme olursa, derhal doktora başvurulmalı.
- Yumurta toplama işleminden sonra hafif kanama veya lekelenme normaldir. Ancak yoğun kanama normal değildir.
- Kanama olursa tampon kullanılmamalı.
- Bağırsak ve sindirim sorunları yaşanabilir. Bunlar için doktorun reçete edeceği çok sayıda güvenli ilaç vardır.
- Şişkinlik olabilir. Bu durumda daha fazla sıvı almak şişkinliği giderebilir. Bol bol su içmek önerilir.
- Mide bulantısı olursa, doğal ürünler kullanmak önerilir. Eğer bunlar işe yaramazsa doktordan bulantı önleyici ilaç reçete etmesi istenebilir.
- Baş ağrısı olabilir. Doktorun önereceği ağrı kesiciler kullanılabilir.
- Yorgunluk ve halsizlik olursa, her gece düzenli olarak 7 -8 saat uyumak iyi gelir. Gün içinde 30-45 dakikalık şekerleme yapmak doğru olur.
- Tüp bebek sürecinde hafif stres ve kaygı normal karşılanırken, fazla stres olması durumunda; yavaş ve sakin nefes alıp vermek, yoga, meditasyon, düzenli egzersiz ve özellikle de açık havada yürüyüş, ılık duş, bol bol uyku iyi gelir. Bunlar işe yaramıyorsa bir uzmandan profesyonel destek almak için psikiyatra gitmek önerilir.
- Sıcak basmaları olabilir. Bunları hafifletmek için; hafif, ince dokulu ve hava alabilen giysiler giyilmeli, havalandırılmış ve klimalı ortamlarda kalınmalı, yatak odası havalandırılmalı, sigaradan, baharatlı yiyeceklerden ve kafeinden kaçınmalı, derin nefes egzersizleri yapılmalı, yüzme, yürüyüş veya yoga gibi düşük etkili egzersizler yapılmalıdır.
Tüp bebek tedavisi sürecinde kendi kendine bakım için etkili fikirler
Tüp bebek tedavisine hazırlanmak ve bu tedaviyi almak muhtemelen hayatın en zorlu deneyimlerinden biri olacaktır. Özellikle de tedavinin sürdüğü 28 gün boyunca kendi kendini kontrol etmek zor olacaktır. Doğal yolla uzun süre denemeye rağmen bebek sahibi olamayış, maddi ve manevi açıdan hem yorucu hem de bilinmezlerle dolu bir tedavi sürecine giriş ve de en önemlisi sonucun olumsuz olabilme riski çok yorucu, üzücü, yıpratıcı olabilir. Bu süreci mümkün olan en kolay ve rahat şekilde geçirebilmek için birkaç pozitif öneri var.
- Bol bol su için.
- Uzun ve kaliteli uyuyun, gün içinde şekerleme yapın.
- En sevdiğiniz sağlıklı atıştırmalıklardan tüketin.
- Arkadaşlarınızla sosyalleşin.
- Eşinizle bir yemek, mini bir tatil gibi bir plan yapın.
- Yoga gibi hafif ve rahatlatıcı egzersizler yapın.
- Meditasyon yapın.
- Sık sık uzun ve ılık bir duş alın.
- Masaj yaptırın.
- Pedikür veya manikür yaptırın.
- Kitap okuyun.
- Sinemaya gidin.
- Kendinize çiçek alın.
- Kendinizi dinleyin ve dinlenin.
- Saçlarınıza bakım yaptırın. Ama çok tercih etmeyeceğiniz fazla sıra dışı bir kesimden kaçının.
- Makyaj yapın.
- Bu zamanları ileride hatırlamak için fotoğraf çektirin.
Tüp bebek tedavisi sürecinde erkeğin yapması gerekenler
Tüp bebek tedavisi döngüsünün yükünü erkekler taşımıyor olabilir. Ancak eş, bu süreçte en az kadın kadar önemlidir. Zira çok yakında hayatının en önemli sperm örneğini verecek ve onun bebeğini taşıyacak olan kadının yaşadıklarında onun en önemli destekçisi olacaktır.
Sağlıklı beslenme, uyku düzenleri ve kişisel bakım erkekler için de önemlidir. Erkek partnerin bu süreçte kadını desteklemesinin ve onun yanında olmasını sağlamanın beş yolu:
- Daha az içki içmeli, hatta hiç içmemeli. 2011 yılında yapılan bir çalışma, bira içen erkeklerin tüp bebek tedavisinde daha az kaliteli spermler verebildiklerini göstermiştir. Alkolün yanında sigara ve diğer zararlı maddelerin kullanımı da sperm kalitesini düşürmektedir.
- Daha fazla uyumalı. Yeterince uyku almamak, geceleri 7 – 8 saatten daha az uyumak testosteron seviyelerini etkileyebilir ve sperm kalitesini düşürmektedir.
- Daha sağlıklı beslenmeli ve düzenli egzersiz yapmalı. Normal seviyede vücut kitle indeksi ve sağlıklı beslenme, tüp bebek tedavisi sırasında toplanan sperm kalitesini artırabilir.
- Eşine yardımcı olmalı. Erkeğin bu tedavi sürecinde yapabileceği en önemli şey eşi için orada olmasıdır. Eşiyle konuşmak, dinlemek, yatmak, ilaç kullanımında yardım etmek, randevuları takip etmek gibi konularda eşinin en önemli destekçisi olmalı.