Aşılama yöntemi, çeşitli (IUI ve ICI) şekillerde yapılabilir. Aşağıda çeşitli aşılama yöntemlerini, nasıl yapıldığını, risklerini ve başarı oranlarını bulabilirsiniz.
Artifisiyal inseminasyon nedir?
Artifisiyal inseminasyon, gebe kalma umuduyla spermin doğrudan serviks veya uterusa yerleştirilmesi için kullanılan bir doğurganlık tedavi yöntemidir. Bazen, sperm kadının hamile kalması olasılığını artırmak için yıkanır veya çeşitli şekillerde kontrol edilir.
Aşılamada iki ana yaklaşım vardır: İntrauterin inseminasyon (IUI) ve intraservikal inseminasyon (ICI). Bazı kadınlar ayrıca yumurtalık folikülü büyümesini teşvik etmek ve gebe kalma şansını artırmak için ilaç alabilirler.
Süreç nasıl işler?
Gebe kalmak için erkeğin sperminin; vajinayı, rahim ağzını ve rahmi geçmesi ve bir yumurtanın döllenmesi için fallop tüpüne ulaşması gerekir. Bununla birlikte, bazen erkeğin spermi bu yolculuğu yapmak için yeterince hareketli değildir. Diğer durumlarda ise, kadının serviksi, spermin rahim içine girmesine izin vermek için uygun olmayabilir. Bu durumlarda ve diğer durumlarda, aşılama yöntemi bir kadının gebe kalmasına yardımcı olabilir.
Doktor, aşağıdaki durumlarda aşılama yöntemi önerebilir:
- Bir kadın 35 yaşından büyükse ve korunmadan cinsel ilişkiye girmesine rağmen altı ay boyunca hamile kalamadıysa
- Bir kadın 35 yaşından küçükse ve korunmadan cinsel ilişkiye girmesine rağmen bir yıl boyunca hamile kalamadıysa
İntraservikal İnseminasyon (ICI) nedir?
İntraservikal inseminasyon, spermin serviks içine sokulmasını içeren bir tür suni döllenme yöntemidir. Serviks rahmin hemen dışındaki geçittir. Bu yöntem, bir doktorun muayenehanesinde yapılabilir. Bu yöntem için izlenen adımlar şunlardır:
- Bir kadın; yumurtlama döngüsü ve vücut sıcaklığını düzenli olarak takip ederek, bir adet takvimi tutarak ve doktorun yapacağı bir ultrason ile takip edilir. Bazen doktor yumurtlamayı indükleyen ilaçlar reçete edebilir ve böylece kadının birden fazla yumurta salma olasılığını artırabilir. Bu işlem için yaygın olarak reçetelenen ilaç Clomid’dir.
- Ardından erkekten sperm (semen) örneği alınır.
- Doktor, özel bir şırınga kullanarak vajinaya sperm gönderir. Başka bir seçenek, spermin serviks içine yerleştirilen ve belirli bir süre boyunca içeride kalan bir servikal kaba yerleştirilmesidir.
- Kadına tipik olarak 15 ila 30 dakika kadar uzanması söylenir. Bu, spermin serviksten rahim içine doğru hareket etmesini sağlar.
- Kadın bu işlemden sonra gündelik işlerine ve faaliyetlerine geri dönebilir. Yaklaşık iki hafta veya biraz daha uzun bir süre sonrasında, aşılama sürecinin başarılı olup olmadığını belirlemek için hamilelik testi yapılır.
İntrauterin inseminasyon (IUI) nedir?
İntrauterin inseminasyon (IUI) spermin rahim ağzından geçmesini ve doğrudan uterusa girmesini içeren bir prosedürdür. Bu işlem için adımlar, ICI’dekine benzer, ancak genellikle bir doktorun muayenehanesinde ve özel olarak hazırlanmış spermle gerçekleştirilir. Ek adımlar aşağıdakileri içerir:
- Semen, döllemeyi etkileyebilecek potansiyel proteinleri çıkarmak için hazırlanır veya yıkanır. Bu ayrıca spermin daha konsantre olmasını sağlar. İdeal olarak, bu bir kadının gebe kalma olasılığını artıracaktır.
- Doktor spermin uterusa daha kolay erişmesini sağlamak için spekulum adı verilen özel bir alet kullanacaktır. Spermi vajinadan geçirerek rahime yerleştirirler.
Yan etkileri nelerdir?
Bazı kadınlar, prosedürü takiben biraz kramp veya hafif kanama yaşayabilir. Diğerleri hiçbir yan etki yaşamayabilir. Prosedür steril bir şekilde yapıldığında, enfeksiyon riskleri asgari düzeydedir. Bununla birlikte, kadın işlemden sonra pelvik enfeksiyon veya inflamasyon yaşayabilir.
Göz önünde bulundurulması gereken bir başka yan etkisi vardır. Aşılama ile birlikte doğurganlık ilaçları almak, ikiz veya üçüz gibi çoklu gebelik olasılığını artırır.
Aşılama ve doğurganlık ilaçlarının alınması ile ilgili yaygın bir yanlış anlama, doğum kusurları için daha büyük bir riskle ilişkili olmalarıdır. Amerikan Üreme Tıbbı Derneği’ne göre bu doğru değildir.
Doğal işleyişe göre sperm; vajinadan servikse doğru, rahim içine ve fallop tüplerine kadar gitmek zorundadır. IUI yönteminde sperm “yıkanır” ve konsantre şekle gelmiş olur. Daha sonra doğrudan uterusa yerleştirilir, bu da yumurtaya daha yakın olmasını sağlar. Bu süreç bebek sahibi olmakta zorlanan bazı çiftler için hamilelik olasılığını artırabilir.
İntrauterin inseminasyon (IUI) , Tüp bebek tedavisi (IVF) gibi daha invaziv ve pahalı tedavilere kıyasla nispeten invaziv olmayan ve daha hesaplı bir doğurganlık tedavisidir. Bazı durumlarda, çiftler tüp bebek denemeden önce aşılama (IUI) denemelidir. Aşılama, erkeğin spermi kullanarak yapılır. En yaygın olarak aşağıdaki durumlarda kullanılır:
- Açıklanamayan infertilite
- Hafif endometriozis
- Serviks veya servikal mukus ile ilgili sorunlar
- Düşük sperm sayısı
- Sperm motilitesinde azalma
- Boşalma veya ereksiyon ile ilgili sorunlar
Ayrıca ülkemizde olmasa da, yurt dışında bebek sahibi olmak isteyen eşcinsel kadınlar veya donör spermiyle bebek isteyen tek bir kadında da aşılama kullanılır. Aşılama (IUI) aşağıdaki durumlarda etkili değildir:
- Orta ve şiddetli endometriozis sorunu olan kadınlar
- Her iki fallop tüpü de alınmış veya her iki fallop tüpü de tıkalı olan kadınlar
- Şiddetli fallop tüpü hastalığı olan kadınlar
- Çok sayıda pelvik enfeksiyon geçirmiş kadın
- Sperm üretmeyen erkekler
Aşılamanın önerilmediği durumlarda, tüp bebek (IVF) gibi başka bir tedavi yararlı olabilir. Gebe kalma seçeneklerini tartışmak isterseniz, doktorunuz sizin için en iyi rotayı belirlemeye yardımcı olabilir.
Prosedürden ne bekleyebilirsiniz?
İntrauterin inseminasyon (IUI) nispeten ağrısız ve invaziv olmayan bir işlemdir. IUI bazen “doğal döngü” yardımıyla yapılır, yani ilaç verilmez. Bir kadın doğal olarak yumurtlar ve sperm yumurtlama anında döllenir. İntrauterin inseminasyon (IUI) ayrıca yumurtalık uyarımı ile birleştirilebilir. Yumurtalıkları uyarmak ve çok sayıda yumurtayı olgunlaştırmak için klomifen sitrat (Clomid), hCG (insan Koryonik Gonadotropin) ve FSH (folikül uyarıcı hormon) gibi ilaçlar kullanılabilir. Birden fazla yumurta oluşması, genellikle hamilelik şansını artırır.
Her tıbbi tesisin ve doktorun IUI prosedürü için kendi özel talimatları olacaktır. İlk konsültasyondan ve doktorunuzla birlikte takip edilmesi gereken en iyi yolu belirledikten sonra, tipik bir zaman çizelgesi aşağıdakileri içerebilir:
- Kan tahlili, ultrason ve ilaç talimatları için birkaç muayene gerekebilir.
- İlaçlar reçete edilirse, genellikle kendi döneminizde almaya başlarsınız.
- İlaca başladıktan yaklaşık bir hafta sonra muhtemelen başka bir ultrason ve kan tahlili yapılacaktır.
- Test sonuçlarınıza bağlı olarak, doktorunuz ne zaman yumurtladığınızı belirler ve siz ve eşiniz kliniğe geri dönersiniz. Bu, ilaçları başlattıktan sonra tipik olarak 10 ila 16 gündür.
- Baba adayı işlemin yapıldığı gün bir semen (meni) numunesi verir.
- Sperm hemen yıkanacağı bir laboratuvara götürülür. Bu, seminal sıvının ve diğer kalıntıların çıkarıldığı ve spermin çok konsantre edildiği bir süreçtir.
IUI hızlı ve tipik olarak ağrısızdır ve anestezi gerektirmez.
- Bir muayene masasında yatarsınız ve doktorunuz vajinayı nazikçe açmak ve serviksi görmek için bir spekulum (Pap smearda kullanılan bir alet) kullanır.
- Spermler serviksten geçirilecek ve uzun, çok ince bir tüp kullanılarak uterusa yerleştirilecektir.
- Aşılama işleminden 10 ila 30 dakika sonra muayene masasına yatarsınız.
- Bazı kadınlar prosedürden sonra hafif uterus krampları veya vajinal kanamalar yaşayabilirler.
- Bazı uygulamalarda ertesi gün ikinci bir aşılama yapılır.
- Bazı uygulamalarda işlemden sonra ve hamileliğin başarılı olması durumunda hamileliğin ilk aşamalarında progesteron verilirken, bazı uygulamalarda verilmez.
- IUI prosedüründen iki hafta sonra hamilelik testi yapabilirsiniz.
Riskleri nelerdir?
İntrauterin inseminasyon (IUI) prosedürünü takiben küçük bir enfeksiyon riski vardır. Doktorunuz steril aletler kullanacaktır, bu nedenle enfeksiyon çok nadir görülür. Yumurtlamayı indüklemek için ilaçlar kullanılıyorsa, birden fazla bebeğe hamile kalma riski vardır. Doğurganlık ilaçları, birden fazla yumurtanın serbest bırakılma olasılığını artırdığı için, çoğul gebelik olasılığı artar. Bir kerede çok sayıda yumurtanın salınmasını önlemek için doktorunuz, kan ve ultrason takibi ile birlikte ilaç miktarını ve türünü dengelemeye çalışacaktır.
Bazen yumurtalıklar, doğurganlık ilaçlarına (özellikle de enjeksiyon olarak verilen ilaçlar) aşırı yanıt verirler ve “yumurtalık hiperstimülasyon sendromu” denen bir durum ortaya çıkabilir. Çok sayıda yumurta bir defada olgunlaşabilir ve muhtemelen serbest bırakılabilir. Bu, yumurtalığın çok genişlemesine, karın içinde sıvı birikimine ve krampa neden olabilir. Çok nadir durumlarda, ovaryan hiperstimülasyon sendromu, göğüste ve karında sıvı birikmesine, böbrek sorunlarına, kan pıhtılarına ve yumurtalığın bükülmesine neden olabilir.
Şu anda IUI için doğurganlık ilaçları alıyorsanız ve aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız hemen doktorunuzu aramalısınız:
- Baş dönmesi veya halsizlik
- Ani kilo alımı (5 kilodan fazla)
- Nefes darlığı
- Mide bulantısı ve kusma
- Şiddetli abdominal veya pelvik ağrı
- Abdominal boyutta ani artış
Başarı oranı nedir?
Her çift intrauterin inseminasyon (IUI)’a farklı bir yanıt verecektir ve bu sebeple başarısını tahmin etmek zor olabilir. Aşağıdakileri de içeren bir dizi faktör sonuçları etkiler:
- Yaş
- Altta yatan infertilite sebebi
- Doğurganlık ilaçlarının kullanılıp kullanılmadığı
- Diğer doğurganlık endişeleri
İntrauterin inseminasyon (IUI)’u takiben gebelik oranları, doğurganlık tedavisine neden ihtiyaç duyduğunuza göre değişir. IUI için başarı oranları, 40 yaşın üzerindeki kadınlarda ve üç aşılama döngüsünden sonra halen gebe kalamamış kadınlarda azalma eğilimindedir. Bu nedenle, sizin için iyi bir seçenek olup olmadığını görmek için tahmin edilen başarı oranınızı doktorunuzla konuşmalısınız.
ICI için başarı oranları:
Human Reproduction Dergisi’nde yayınlanan bir araştırmaya göre, altı tedavi döngüsünden sonra ICI için gebelik oranı % 37.9’dur.\r\n
IUI için başarı oranları:
Aynı çalışmada altı tedaviden sonra IUI için % 40.5 başarı oranı bulunmuştur. Journal of Andrology’deki bir makaleye göre, IUI için gebelik başarı oranları, aynı miktarda yapılan ICI döngüsüne kıyasla, 6 IUI döngüsünden sonra daha yüksektir. Bu durum, daha doğrudan yerleştirme yapılmasından ve yüksek konsantrasyonlu spermin hazırlanmasından kaynaklanmaktadır. Wisconsin Üniversitesi Hastaneleri ve Klinikleri’ne göre, sperm numunesi bir laboratuvarda hazırlamak, sperm konsantrasyonunu 20 kat artırmaktadır.
Faydaları nelerdir?
Aşılama, gebe kalma sorunu yaşayan bazı çiftler için faydalı ve başarılı bir tedavi olabilir. Bir doktorun aşılama önerisinde bulunabileceği şartlardan bazıları şunlardır:
- Bir erkeğin genetik bir bozukluğa sahip olduğu durumlar
- Düşük sperm sayısı olan erkekler
- Düşük sperm motilitesi olan erkekler
- Servikal mukusu yeterli salgılanmayan kadınlar gebe kalmaya elverişsiz olabilir
- Endometriozis öyküsü olan kadınlar
- Aşılama aynı zamanda, tek bir kadının bağışçı spermi kullanarak hamile olabilmesini sağlar. (Sperm bağışı ülkemizde yasal değildir.)
Aşılama yöntemi ve başarısı
Aşılama şu anda suni döllenme için kullanılan en yaygın ve popüler yöntemdir. IUI prosedürü, diğer suni döllenme biçimlerinin daha gelişmişi olarak düşünülmektedir. IUI ve ICI sırasında sperm doğrudan üreme sisteminize gönderilir. Bununla birlikte, IUI sırasında, başarı oranlarının artmasına yardımcı olan çok özel bir süreç izlenir. Sperm yıkama adı verilen bir işlemde, eşinizin spermi, IUI ile döllenmeden önce yıkanacak ve hazırlanacaktır.
Bir IUI döngüsünden sonra çiftlerin hamile kalma yüzdesi % 10 ila % 20 arasındadır. Ancak, erkek ve kadınların doğurganlık problemleri ve aynı zamanda doğurganlık ilaçları ile yaşları gibi farklı faktörler, IUI başarı oranları da dahil olmak üzere, genel başarı oranlarını etkileyebilir.
Eğer doktor, kadında infertilite problemlerinden şüpheleniyorsa, aşılama yöntemine başlamadan önce bir dizi doğurganlık ilacı reçete edebilir. Yumurtlama indüksiyonu veya süperovülasyon olarak bilinen bu doğurganlık ilaç süreci, kadın vücudunun IUI’ye hazırlık için daha fazla yumurtayı serbest bırakmasını teşvik eder. Yumurtalama indüksiyonu, 35 yaşın üzerindeki kadınlar için IUI başarı oranlarını artırır. İşte, süperovulasyon ve IUI kullanan kadınlar için yaşlara göre başarı oranları:
- Kadınlar için 35 ila 40 yaşları arasındaki döngü başına % 10 başarı oranı
- 40 yaş üstü kadınlar için uygulama başına % 5 başarı oranı
Son günlerde intraservikal inseminasyon (ICI) hakkında fazla bir şey duymuyorsunuz. ICI artık popülerliğini kaybetti ve IUI’den daha düşük başarı oranlarına sahiptir. Çoğu zaman, aşılama yönteminden bahseden insanlar muhtemelen IUI’den bahsediyorlar. ICI süreci, uterus yerine servikse yıkanmamış spermin enjekte edilmesini içerir. Bir çalışma, ICI yöntemini tercih eden kadınların, birden fazla döngüden sonra % 50 başarı şansı olduğunu belirtmiştir.
Bu noktada; ICI ile ICSI’yi karıştırmamaya dikkat etmelisiniz. İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) tüp bebekte yapılan bir işlemdir. Her çiftin farklı bir doğurganlık tedavisi yolculuğu vardır. Kişisel sağlığınız, eşinizin kişisel sağlığı ile birleştiğinde, başarı oranlarınızı etkileyecektir. Siz veya eşiniz infertilite ile uğraşıyorsanız, hamile kalmanız için aşılama gerekli olabilir.
Aşılama istatistiklerini etkileyen faktörler nelerdir?
Aşılama istatistikleri bir takım faktöre bağlı olarak değişebilir.
Ne tür bir yöntem seçiyorsunuz?
İntrauterin inseminasyon (IUI) yöntemi, genellikle intraservikal inseminasyona (ICI) göre daha yüksek başarı oranlarına sahiptir. IUI başarısının sebebi, özel sperm yıkama prosedürüne bağlıdır. Sperm numunesi yıkanır ve konsantre sağlıklı sperm, daha sonra doğrudan uterusa enjekte edilir.
Kaç yaşındasınız?
Aşılama ile başarı elde etmek genellikle bir kadının yaşına bağlıdır. Yaşa göre başarı oranları:
- 35 yaşın altındaki kadınların IUI döngüsü sırasında % 10 ila 20 arasında hamile kalma şansı vardır.
- 35 ila 40 yaş arasındaki kadınların doğurganlık ilaçları kullanırken IUI kullanarak % 10’luk bir hamile kalma şansı vardır.
- 40 yaşın üzerindeki kadınların, IUI kullanılarak doğurganlık ilaçlarıyla % 5 oranında hamile kalma şansı vardır.
Doğurganlık ilaçları kullanıyor musunuz?
Aşılama uygulanan bazı kadınlara, özellikle de 35 yaşın üstündeki kadınlara, süperovülasyon durumunu uyarmak için doğurganlık ilaçları almaları önerilebilir. Süperovülasyon, hamilelik başarı şansını artırmak için vücudunuzun yumurtlama sırasında daha fazla yumurta bırakmasına izin verir. Bu nedenle, doğurganlık ilaçlarının kullanımı, IUI ile hamilelik şansını artırabilir. Doğurganlık ilacı kullanan çoğu kadın, IUI geçirirken 4 ila 5 döngü içinde hamile kalır.
