Tüp bebek tedavisi, yardımcı üreme teknikleri arasında en çok kullanılan tekniklerdendir. Tüp bebek tedavisi, doğurganlık ilaçları kullanımı ve yumurtaların toplanması, döllenme ve döllenen yumurtanın rahme transfer edilmesi gibi birtakım süreçlerden oluşmaktadır.
Tüp bebek tedavisi ile ilgili olarak akla gelen sorulardan bir tanesi tedavi sırasında gerçekleşen bazı süreçlerde anestezi gerekip gerekmediği olmaktadır. Tüp bebek tedavisinde anestezi gerektiren tek işlem, yumurta toplama işlemi olmaktadır. Yumurta toplama işlemi ve anestezi ile ilgili tüm merak ettiklerinizi bu yazıda okuyabilirsiniz.
Tüp Bebek Tedavisinde Yumurta Toplama
yumurta toplama
Tüp bebek tedavisinde yumurta toplanması işlemi kulağa korkutucu gibi gelse de aslında oldukça yaygın olarak uygulanan bir prosedür olmaktadır.
Yumurta toplama işlemi, sperm ile yumurtanın bir araya getirilmesi ve sonrasında döllenmiş yumurtanın kadının rahmine transfer edilmesi için gereklidir.
Yumurta toplanma süreci genellikle kadının iki hafta boyunca doğurganlık ilaçları alması ile başlamakta, yumurtaların toplanması ile devam etmekte ve sonrasında genelde bir gün süren iyileşme süreci ile sona ermektedir.
Yumurta Toplama İşleminde Anestezi Nasıl Yapılır?
Yumurta toplama işlemi eskiden laparoskopik olarak gerçekleştiriliyordu. Ancak artık daha az invazif yöntemler tercih edildiğinden dolayı yumurtalar vajinadan girilerek toplanmaktadır.
Günümüzde tüp bebek tedavilerinde gerekli olan işlemler günlük olarak gerçekleştirilebilmekte ve gerekli olan durumlarda hafif bir anestezi uygulanmaktadır.
Yumurta toplama için genelde etkisi kısa süren bir anestezi uygulanır ve işlem, ultrason rehberliğinde vajinadan girilerek gerçekleştirilir. Bu işlem sırasında uygulanan anestezi minimum yan etkiye sahiptir ve etkisi kısa sürmektedir.
Yumurta Toplama için Hazırlık
Yumurtlama sırasında yumurtalık, bir adet yumurtayı serbest bırakır ve fallop tüplerine gönderir. Yumurta fallop tüplerinde sperm ile bir araya gelmeyi bekler. Ancak yumurta toplama işleminde bu süreç daha farklı işler.
Yumurta toplama sırasında bir adet döngüsünde mümkün olduğunca fazla sayıda olgunlaşmış yumurta toplanır. Birden fazla yumurtanın olgunlaşması için öncelikle kadının yumurta sayısını belirlemek için test yapılır. Bu test genelde adet döngüsünün ikinci ya da üçüncü günü gerçekleştirilir.
Kadının sahip olduğu yumurtaları kontrol edilmesi için kanındaki hormon seviyeleri kontrol edilir. Ayrıca ultrasonla yumurtalıklara bakılarak elde edilen bulgular değerlendirilir. Bu sayede kişiye özel olarak ilaç tedavisi belirlenebilir ve yumurta toplama zamanı geldiğinde mümkün olduğunca fazla yumurta toplanabilir.
Sonrasında birden fazla yumurtanın olgunlaşması için kadının doğurganlık ilaçları kullanması sağlanır. Bu ilaçları kadının enjekte ederek 1,5 ila 2 hafta boyunca kullanması gerekir. İlaçlara nasıl tepki verildiğinin görülmesi için ultrason ile kan testleri gerçekleştirilir. Yumurtaların olgunlaşması için yeteri kadar folikül bulunduktan sonra yumurta toplamadan önce çatlatma iğnesi yapılarak yumurtaların serbest bırakması teşvik edilir.
Yumurta Toplama İşlemi Nasıl Gerçekleştirilir?
Yumurta toplama, hafif bir anestezi altında gerçekleştirilen cerrahi bir işlemdir. Bu işlem sırasında tam olarak baygın olunmasa da yumurta toplamaya dair bir şey hissedilmez ya da sonrasında hatırlanmaz.
Anestezi uygulandıktan sonra yumurtalara vajinal yolla ulaşılacağı için vajinal ultrason kullanılarak görüntüleme sağlanır. Sonrasında iğne kullanılarak her bir yumurtalık folikülüne girilir ve yumurtalar foliküllerdeki sıvıyla birlikte toplanır. Toplanan yumurtalar laboratuvara gönderilir. Klasik bir yumurta toplama işleminde genelde 8-10 yumurta toplanmakla birlikte daha fazla yumurta toplanması da mümkündür.
Yumurtalar toplandıktan 20-30 dakika sonra kadın uyanır ve genelde birkaç saat boyunca hastanede gözlem altında tutulduktan sonra dinlenmesi için evine gönderilir. Anestezi sonrası 24 saat boyunca araba kullanılması tavsiye edilmediğinden bir eşlikçinin yardım etmesi faydalı olacaktır.
Yumurta toplama işleminden sonraki gün iş başı yapılabilir. Bununla birlikte işleme bağlı olarak ufak yan etkiler görülebilir.
Anestezi ile Yumurta Toplama İşlemi
Daha önce bahsedildiği gibi yumurta toplama işlemi önceden laparoskopik cerrahi ile gerçekleştiriliyordu. Günümüzde ise yumurtalar vajinal ultrason yardımıyla vajinadan geçilerek toplanmakta ve bu da daha yüksek gebelik oranları elde edilmesini sağlamaktadır.
Vajinal olarak yumurta toplama daha yüksek başarı sağlasa da tüp bebek tedavisinin en stresli ve en ağrılı aşamalarından birini meydana getirmektedir.
Yumurta toplama sırasında anestezi uygulanmasının nedenleri şu şekildedir:
Ağrı: Yumurta toplama sırasında aspirasyon iğnesi ile vajinal derinin ve yumurtalık kapsülünün delinmesi ve yumurtalık içinde hareket edilmesi ağrıya neden olabilmektedir. Bu noktada hastanın hareketsiz hale getirilmesi ve yumurta toplama sırasında damarlara zarar verilmemesi için hastaya yeteri kadar ağrı kesici verilmelidir. Hastanın ağrılarını rahatlatmak için kullanılacak olan ağrı kesicinin etkili ve güvenli, uygulanması ve izlenmesi kolay, kısa süreli ve kolayca geri döndürülebilir yan etkilere sahip olması önemlidir.
Eşlik eden hastalıklar: Tüp bebek tedavisi gören hastaların kısırlığa eşlik eden başka hastalıklarının olup olmadığı araştırılmalıdır. Örneğin, tiroit kısırlığa neden olabildiği için tiroit fonksiyon testlerinin değerlendirilmesi ve anestezi bakımından gerekli önlemlerin alınması çok önemlidir.
Bazı hastalar ise depresyon gibi psikomotor bozukluklar için tedavi görüyor ve seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI), trisiklikler ya da tradozon ve bupropion gibi antidepresanlar kullanıyor olabilir. Bu ilaçların kullanımı söz konusuysa anestezinin dozunu bunlara göre ayarlamak önemlidir.
Kaygı: Yumurta toplama sırasında anestezi kullanımını gerektiren bir diğer neden ise kaygının azaltılmasıdır. Tüp bebek tedavisi gören hastalar sosyal ve psikolojik stres hissedebilmektedir. Ayrıca tedavi sırasında kullanılan ilaçlar da hormonlarda değişikliğe yol açtığı için kaygı daha da kötü hale gelebilmektedir. Bu nedenle kaygılarınız varsa tedavi gördüğünüz merkezdeki uzmanlara tedavi hakkında ya da anestezi özelinde aklınıza takılan soruları sormanız önemlidir.
Anestezi Türleri
Yardımcı üreme tekniklerinde kullanılacak olan anestezi türü, hastaya özel olarak belirlenmelidir. Bu nedenle tüp bebek tedavisinde öncelikle kısırlığın nedeninin bilinmesi ve tedavi gerekiyorsa hastanın tedavi görmesi önemlidir. Anestezi öncesi ise hastanın tekrar değerlendirilmesi ve sağlık durumunun gözden geçirilmesi gerekir.
Cerrahi işlemler sırasında kullanılan anestezi türleri şu şekildedir:
- Genel anestezi
- Bölgesel anestezi
- Lokal anestezi
- Sedasyon
Kullanılacak anestezi türü genellikle gerçekleştirilecek ameliyatın türüne, kişinin sağlık durumuna, işlemin uzunluğuna ve uzmanların tercihlerine göre belirlenmektedir.
Genel Anestezi
Genel anestezide genelde maske ya da damar içi enjeksiyon kullanılarak hastaya ilaç verilir. Bu sayede hastanın geçici olarak bilinçsiz kalması sağlanır.
Genel anestezi sırasında kaslar felç durumundadır. Buna solunum kasları da dahildir. Bu nedenle genel anestezi sırasında hastanın nefes alıp vermesine yardımcı olmak için solunum cihazı kullanılır.
Anestezi sırasında hastanın tüm hayati değerleri takip edilir. Ameliyat tamamlandığında ise anestezinin etkilerini tersine döndürecek ilaçlar kullanılır ve sonrasında hasta iyileşme sürecinde takip edilir.
Genel anestezi, en güçlü anestezi türü olduğu için genelde dayanılmayacak acılara neden olabilecek ameliyatlar sırasında tercih edilir.
Bölgesel Anestezi
Bölgesel anestezide bölgenin uyuşmasını sağlayacak bir ilaç kullanarak yalnızca belli bir bölgeye anestezi uygulanır.
Bölgesel anestezi sırasında hasta uyanıktır, ancak sakinleştirici uygulanmış haldedir. Burada anestetik sinirler üzerinde etkili olarak enjeksiyon alanında uyuşukluk yaratılmasını sağlar.
Lokal Anestezi
Bu anestezi yalnızca ufak bir alanda işlem yapılmasını gerektiren durumlarda tercih edilir.
Lokal anestezi, cilde krem ya da sprey uygulanmasıyla ya da enjeksiyon yapılması ile gerçekleştirilir.
Anestezi için enjeksiyon kullanılacaksa bölge tamamen uyuşana kadar birden fazla kez ufak uygulamalar yapılması gerekebilir.
Sedasyon
Sedasyon, damar içi olarak uygulanan ve hastanın kendisini uykulu ve rahat hissetmesini sağlayan bir yöntemdir.
Genel anestezi ile sedasyonun farkı, sedasyon sırasında hastanın kimyasal olarak felç edilmemesi ve solunum için dışarıdan yardım gerektirmemesidir. Bununla birlikte prosedür sırasında durumunuzun stabil olup olmadığı sürekli olarak takip edilecektir.
Sedasyonun etkisi 10 dakika gibi kısa süreli olabilmektedir. İşlem sırasında kullanılan ilaca ve verilen doza bağlı olarak işlem sırasında gerçekleştirilen hiçbir şeyi hatırlamamak mümkündür.
Yumurta Toplama İşleminin Yan Etkileri
Yumurta toplama işleminden sonra yaygın olarak görülen yan etkiler arasında kabızlık, şişkinlik, kramp, lekelenme ve ağrı yer almaktadır. Yumurta toplama işlemi cerrahi bir süreç olduğu için ağrılarınız olabilir. İşlem öncesi kullanılan ilaçlar nedeniyle yumurtalıklar normalde büyüktür ve işlem sırasında yumurtalıklara iğne ile giriş yapılır.
Bazı kadınlar ise anesteziye negatif tepki verebilmektedir. Sonuç olarak anestezi sonrası yorgunluk, mide bulantısı ve kusma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca nadir olarak görülmekle birlikte kanama, enfeksiyon ve çevre organlarda hasar gibi sorunlar yaşanabilir. Ancak yumurta toplama işlemi sırasında ultrasondan faydalanıldığı için şiddetli komplikasyonlar görülme riski oldukça düşük olmaktadır.
Tüp Bebek Transferinde Anestezi Yapılır mı?
Tüp bebek tedavisinde embriyo transferi sırasında anestezi gerekip gerekmediği merak edilen konulardan bir diğeridir.
Tüp bebek tedavisinde yumurta toplama işlemi haricinde anestezi gerekmemektedir. Bununla birlikte embriyo transferinden önce kas gevşetici bazı ilaçlar hastaya verilir ve sinirlerin sakinleşmesi sağlanır. İlaç verilmesinin amacı, rahimdeki kasları gevşetmek ve embriyoların tutunması için daha uygun bir ortam yaratılmasıdır.
Embriyo transferi için hastaya kas gevşetici verildikten sonra embriyolar özel bir katetere yerleştirilir. Vajinaya yerleştirilen spekulum sayesinde rahim ağzı görüntülenir ve sonrasında temizlenir. Ultrason rehberliğinde kateter rahim ağzına ve oradan da rahme ulaşır. Kateter düzgün bir şekilde yerleştirildikten sonra embriyolar rahme yerleştirilir ve sonrasında tutunmaları beklenir.
Embriyo Transferi Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?
Embriyo transferi sonrası bir süreliğine yatak istirahati önerilebilse de yatak istirahati her durumda gerekli görülen bir uygulama değildir. Bununla birlikte transfer sonrası aerobik, seks ve sıcak banyo gibi uygulamalardan kaçınmanız önerilebilir.
Transfer sonrası embriyonun tutunması 72 saati bulabilmektedir. Bu süre içerisinde doktorunuzun reçete ettiği ilaçları kullanmaya devam etmeniz gerekir. Transfer sonrası embriyonun tutunma şansını arttırmak için yapabileceğiniz ekstra şeyler olmadığı için yapabileceğiniz tek şey beklemek ve zamanı geldiğinde gebelik testi yaptırmak olacaktır.
Kaynaklar
- Harris, N. (2019, May 23). What Is the Egg Retrieval Process Really Like? https://www.parents.com/getting-pregnant/infertility/treatments/what-is-the-egg-retrieval-process-really-like/
- Jain, D., Kohli, A., Gupta, L., Bhadoria, P., & Anand, R. (2009). Anaesthesia for in vitro fertilisation. Indian journal of anaesthesia, 53(4), 408–413.
- Trikha, A., Sharma, A., & Borle, A. (2015). Anesthesia for in vitro fertilization. Journal of Obstetric Anaesthesia and Critical Care, 5(2), 62. https://doi.org/10.4103/2249-4472.165132
- Types of Anesthesia Used During Surgery. (n.d.). Verywell Health. Retrieved June 15, 2021, from https://www.verywellhealth.com/anesthesia-and-surgery-3157215
- What Can I Expect During the Process of Embryo or Egg Transfer? (n.d.). Verywell Health. Retrieved June 15, 2021, from https://www.verywellhealth.com/what-to-expect-during-an-embryo-transfer-2616453
- Yumurta Toplama Embriyo Transfer İşlemleri. (n.d.). İSTANBUL ZEYNEP KAMİL KADIN VE ÇOCUK HASTALIKLARI. Retrieved June 15, 2021, from https://zeynepkamilkdch.saglik.gov.tr/TR,87651/yumurta-toplama-embriyo-transfer-islemleri.html
