Öncelikle belirtmekte fayda var ki; fertilite, üreme yetisi, üreyebilme anlamına gelirken, infertilite sözcüğü kısırlık anlamında kullanılır. Subfertilite ise, kısır olmayan, ancak bebek sahibi olabilmesi uzun sürecek, daha zor olacak kişiler için kullanılan bir sözcüktür. Subfertilite ve infertilite terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılır, ancak aynı değildir. Subfertilite; “gebe kalmada bir gecikme”, “normalin altında bir üreme yetisine sahip olmak” anlamlarına gelmektedir. Kısırlık ise, yaklaşık bir yıl süre ile doğal yolla gebelik denemesinden sonra doğal olarak gebe kalamamaktır. Subfertilitede kişinin doğal olarak gebe kalma olasılığı vardır. Ancak bu, ortalamadan daha uzun sürerken, kısırlık durumunda kişinin, tıbbi müdahale olmadan gebe kalma olasılığı yok denecek kadar azdır.
Araştırmalara göre, üreme çağındaki çoğu çift düzenli korunmasız ilişkide bulunarak ortalama 12 ay içinde kendiliğinden gebelik elde edebiliyor. Bunun gerçekleşmemesi durumunda ise kısırlıktan şüphe ediliyor.
Subfertilite neden olur?
Subfertilite nedenlerinin çoğu infertilite, yani kısırlık ile aynıdır. Sorun; erkek veya kadın kısırlığı ile ilgili problemlerden veya her ikisinin bir kombinasyonundan kaynaklanabilir. Bazı durumlarda ise subfertilitenin nedeni bilinmemektedir. Subfertilite için olası nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir:
- Yumurtlama sorunları
Subfertilitenin en yaygın nedeni anne adayının yumurtlama ile ilgili bir sorunlarıdır. Yumurtlama olmadan, bir yumurta döllenmek için yumurtalıktan serbest bırakılmaz. Bu soruna yol açan, yani yumurtlamayı önleyebilecek bir dizi koşul vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Yumurtlamayı önleyen veya düzensiz yumurtlamaya neden olabilecek polikistik over sendromu (PCOS),
- Yaşlanma veya tıbbi bir durum veya önceki yumurtalık ameliyatı gibi diğer nedenlerden dolayı bir kadının yumurta sayısında bir azalma olan azalmış yumurtalık rezervi (DOR),
- Kemoterapi gibi tıbbi bir durum veya tedavi nedeniyle yumurtalıkların 40 yaşından önce işlevsiz olduğu erken menopoz olarak da adlandırılan erken yumurtalık yetmezliği (POI),
- Normal yumurtalık fonksiyonunu korumak için gerekli hormonları üretme yeteneğine müdahale eden hipotalamus ve hipofiz bezi sorunları,
- Fallop tüpü tıkanıklığı
Bloke olmuş fallop tüpleri yumurtanın spermle buluşmasını önler. Buna sebep olan etkenler de şu şekilde sıralanabilir:
- Endometriyozis,
- Pelvik inflamatuar hastalık (PID),
- Ektopik gebelik cerrahisi gibi önceki bir ameliyattan yara izi dokusu,
- Belsoğukluğu veya klamidya öyküsü,
- Rahim anormallikleri
Rahim, kadın vücudunda bebeğin büyüdüğü yerdir. Rahimdeki anormallikler veya kusurlar kadının hamile kalma yeteneğini etkileyebilir. Bunlar doğuştan gelen konjenital rahim sorunları veya daha sonra gelişen bir sorun olabilir. Subfertiliteye sebep olabilecek bazı rahim sorunları aşağıdakiler olabilir:
- Bir doku bandının rahmi iki bölüme ayırdığı septat uterus,
- Rahmin bir yerine iki boşluğa sahip olduğu, kalbin şekline benzeyen bicornuate uterus,
- Rahmin her biri kendi açıklığına sahip iki küçük boşluğa sahip olduğu çift uterus,
- Rahim içinde veya üzerinde anormal büyüme olan miyomlar
- Sperm üretimi veya fonksiyonu ile ilgili problemler
Anormal sperm üretimi veya fonksiyonu subfertiliteye neden olabilir. Bu da aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi koşul ve faktörden kaynaklanabilir:
- Bel soğukluğu,
- Klamidya,
- HIV,
- Diyabet,
- Kabakulak,
- Kanser ve kanser tedavisi,
- Varikosel adı verilen testislerde genişlemiş damarlar,
- Klinefelter sendromu gibi genetik kusurlar
- Sperm verilmesi ile ilgili sorunlar
Spermin verilmesi ile ilgili sorunlar gebe kalmayı zorlaştırabilir. Bu da aşağıdakilerden kaynaklanıyor olabilir:
- Kistik fibroz gibi genetik durumlar,
- Erken boşalma,
- Testislerde yaralanma veya hasar,
- Testiste tıkanma gibi yapısal kusurlar
Subfertilite risk faktörleri nelerdir?
Bazı faktörler subfertilite riskini artırır. Risk faktörlerinin çoğu erkek ve kadın subfertilitesi için aynıdır. Bunlar; 35 yaş üstü kadın olmak, 40 yaş üstü erkek olmak, çok kilolu veya zayıf olmak, sigara veya esrar kullanmak, aşırı alkol kullanmak, aşırı fiziksel veya duygusal stres yaşamak, radyasyona maruz kalmak, bazı ilaçları kullanmak, kurşun ve böcek ilaçları gibi çevresel toksinlere maruz kalmak şeklinde sıralanabilir.
Subfertilite nasıl teşhis edilir?
Bir doğurganlık uzmanı, subfertiliteyi teşhis edebilir. Doğal yolla bebek sahibi olamama şikayetiyle doktora başvuran çiftin doktor, tıbbi ve cinsel geçmişini inceleyerek ve değerlendirerek tanı sürecini başlatır. Doktor ayrıca kadınlar için bir pelvik muayene ve erkekler için cinsel organların muayenesi de dahil olmak üzere fiziksel muayene de yapar.
Doğurganlık değerlendirmesi ayrıca bir dizi test içermektedir. Kadınlar için aşağıdaki testler önerilebilir:
- Üreme organlarını kontrol etmek için transvajinal ultrason,
- Yumurtlama ile ilgili hormon seviyelerini ölçmek için kan testleri,
- Fallop tüplerinin ve rahmin durumunu değerlendirmek için histerosalpingografi,
- Yumurtaların kalitesini ve miktarını kontrol etmek için yumurtalık rezerv testi
Erkekler için aşağıdaki testler önerilebilir:
- Meni analizi,
- Testosteron dahil olmak üzere hormon seviyelerini belirlemek için kan testleri,
- Testiküler ultrason gibi görüntüleme testleri,
- Doğurganlığı etkileyebilecek genetik kusurları kontrol etmek için genetik test,
- Anormallikleri tanımlamak için testis biyopsisi
Subfertilite nasıl tedavi edilir?
İnfertil (kısır) yerine subfertil olmak, doğal olarak gebe kalmanın hala mümkün olduğu anlamına gelir. Dolayısıyla subfertilite tedavisi yaşam tarzı değişikliklerine ve hamile kalma şansının nasıl artırılacağına odaklanmaktadır. Gerekirse tıbbi tedaviler ve diğer seçenekler de mevcuttur.
Gebe kalma şansını artırmak mümkündür!
Doğal olarak gebe kalma şansını artırabilecek bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve ipuçları bulunmaktadır.
- Erkek ve kadın doğurganlığını etkileyebilecek sigara içmekten kaçınılmalı.
- Alkol bırakılmalı.
- Çok az veya fazla kilolu olmak doğurganlığı etkileyebileceğinden sağlıklı bir kilo korunmalı.
- Yumurtlama döngüsü sırasında cinsel ilişki için en doğru zamanı anlamak için yumurtlama tahmin kitleri kullanılmalı.
- En doğurgan olunan zamanı belirlemeye yardımcı olması için bazal vücut sıcaklığı takip edilmeli.
- Sperm üretimini ve hareketliliğini etkileyebilecek sauna ve solaryum gibi sıcak ortamlardan kaçınılmalı.
- Kadınlar subfertilite ile ilişkili olan kafeini azaltmalı.
- Doğurganlığı etkileyen ilaçlarla ilgili doktora danışılmalıdır.
Subfertilite için tıbbi tedavi yöntemleri
Tıbbi tedavi, kısırlık veya kısırlığın nedenine bağlı olarak değişmektedir. Tedavi erkekler ve kadınlar arasında da değişir.
Erkekler için tıbbi tedavi yolları
- Cinsel sağlık sorunları tedavi edilir.
- Varikosel veya tıkanıklığı onarmak için ameliyat yapılabilir.
- Sperm sayısı ve kalitesi de dahil olmak üzere testis fonksiyonunu iyileştiren ilaçlar kullanılabilir.
- Ejakülasyon problemi olan erkeklerde veya ejaküle sıvı sperm içermediğinde erkeklerde sperm elde etmek için sperm alma teknikleri uygulanabilir.
Kadınlar için tıbbi tedavi yolları
Kadın doğurganlığını geri kazanmaya yardımcı olmak için birkaç farklı tedavi vardır. Gebe kalabilmek için sadece bir yol veya birden fazla tedavinin kombinasyonuna ihtiyaç olabilir.
- Doğurganlığı düzenleyen veya tetikleyen doğurganlık ilaçları kullanılabilir.
- Rahim problemlerini tedavi etmek için cerrahi işlem yapılabilir.
- Rahim içine sağlıklı sperm yerleştiren aşılama (IUI) uygulanabilir.
Yardımlı üreme teknolojisi (ART)
Yardımlı üreme teknolojisi (ART), yumurta ve spermin kullanımını içeren herhangi bir doğurganlık tedavisi veya prosedürü olabilir. Tüp bebek tedavisi (IVF) en yaygın ART prosedürüdür. Bir kadının yumurtalarını yumurtalıklarından almayı, spermlerle döllemeyi ve oluşan embriyolardan birini rahme yerleştirmeyi içerir.
Tüp bebek tedavisi (IVF) ile gebe kalma olasılığını arttırmaya yardımcı olmak için başka teknikler de kullanılabilir. Bunlar; sağlıklı bir spermin doğrudan bir yumurtaya enjekte edildiği intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) ve embriyonun dış kaplamasını açarak implantasyona yardımcı olan destekli tarama olabilir.